Әлеуметтік психологиялық тренинг пәніне кіріспе

Презентация қосу

Әлеуметтік психологиялық
тренинг пәніне кіріспе
Тренинг термині (ағылшын тілінде train, training) – «тәрбие, оқыту,
дайындық, жаттығу» деген бір қатар мағананы білдіреді. Топтық
психологиялық тренинг кең мағанда да жалпы даму, психологиялы қ түзету,
оқыту және психодиагностика шеңберінде қолданылады.

Тренингтің жеке дара формалары ғылыми негізделіп XX ғасырды ң басында
теориялық білімнің нәтижелерін жүктейтін шектеулерді жеңу құралы
ретінде және еңбек дағдыларын «қауіпсіз» қабылдауға мүмкіндік беретін
тәсіл ретінде пайда бола бастады. Сол уақытта еңбекті ұйымдастыруда
жоғары қиындықтармен байланысты және экстремалды спецификасы бар
мамандардың психоэмоционалды қысымын басу үшін психикалы қ өзін
реттеудің әртүрлі формалары пайда бола бастады.

Әлеуметтік-психологиялық тренинг -
адамдардағы психологиялық сипаттағы мәселе
лерді жою, қылықты түзеп
немесе денсаулығын жақсарту үшін оларға
психотерапевттік немесе психокоррекциялық
әсер ету теориясы мен практикасы.
1970-ші жылдары ГДР-да М.Форвергтің жетекшілігімен ол
әлеуметтік-психологиялық тренинг деп атаған әдіс жасап
шығарылды. Біздің елге де тренинг осы атауымен келді. Ол
тренингті оқытудың бір формасы ретінде ерлі-зайыптылыар
арасындағы қарым –қатынасты, балалар мен ата-аналар
арасындағы қарым-қатынасты, реттеуге пайдаланған.

Егер Артур Ребер құрастырған «Үлкен түсіндірмелік
психологиялық сөздікке» жүгінетін болсақ, тренингтің мынадай
анықтамасын көреміз: «Жалпы тренинг дегеніміз – олардың
жүзеге асырылуы нәтижесінде қандай да бір белгілі реакцияға
(реакцияларға) немесе қандай да бір күрделі, шеберліктерді
қажет ететін қызметке қатысуға қабілетті организм
түріндегі ақырғы өнімді алу үшін жасап шығарылған
процедуралар жиынтығы немесе кез келген оқу бағдарламасы».
Бұл кез келген, соның ішінде адамды ғана емес, оқытуды
қамтитын өте кең анықтама. Бұл анықтаманың негізгі ойы
тренингтің жаттығу, дағдылар мен шеберліктерді жинақтау
болып табылатындығында.
Тренингтің тағы бір анықтамасын Ю.Н.Емельянов
берген: «Тренинг дегеніміз – қызметтің кез келген
күрделі түріне, соның ішінде қарым-қатынасқа
үйренуге және оны меңгеруге қабілеттіліктерді
дамыту әдістерінің тобы»

И.В.Вачков тренингтің мынадай анықтамасын
ұсынады: «Практикалық психологияның өзін-өзі тану
және өздігінен даму дағдыларын қалыптастыру
мақсатында қолданылатын белсенді әдістерінің
жиынтығы».

«Психологиялық сөздікте» (1990) әлеуметтік-психологиялық тренинг (ары қарай
ӘПТ) «Практикалық психологияның қарым-қатынастағы хабардарлықты дамыту
мақсатында топтық психологиялық жұмыстың белсенді әдістерін пайдалануға
бағдарланған саласы» ретінде анықталады.
Әлеуметтік- психологиялық тренингтің негізгі мақсаты: -
қарым- қатынастағы құзыреттілікті арттыру (арнайы
құрылған түрлі формадағы тапсырмалармен нақтылануы
мүмкін)

Әрбір әлеуметтік-психологиялық тренингтің негізгі
практикалық мақсаты сол тренингтің қатысушысының сана-
сезімінің жетілуі болып табылады. Мұнда тек қатысушыны ң
сана-сезімінің жетілуі ғана емес сонымен қатар
профессионалдық қызметкер ретінде қалыптасуына да басты
назар аударылады. Бұл өте маңызды болып табылады, егерде
тренинг белгілі бір топпен, ұжыммен жүргізіліп отырса.
Ұжыммен жүргізіліп отырған тренингтің маңызы ұжымны ң
әлеуметтік-психологиялық тренинг арқылы өзін-өзі
жетілдіруі.
Тренинг-жарқын, эмоцияға толы жаттығу, өзгеруге бағытталған, жеке
тұлғаның қатынасын үйлестіретін, білімдерді бойға сі ңіру, өзге адамдармен
қатынас барысында өзін-өзі ұстауын өзгертуге бағыттал ған.

Тренер жұмысы-шеберлікті қажет ететін тұлғаның ішкіпсихологиялы қ
құрылымы, топ ішіндегі процестерді басқарушы, топта ғы ішкі т әртіпті
қадағалаушы.
МАМАНДАР ТРЕНИНГТІ ТӨРТ ТОПҚА БӨЛЕДІ:

1.өздігінен жетілу қызметі

2.топтық жұмысқа дайындық

3.өзге жиынның дайындығы

4.клиентке бағдар дайындығы.
Психологиялық тренинг белгілері:
1. Топаралық жұмыс принципін қадағалау
2. Топаралық жұмысқа белсенді әдістер қолдану
3. Тұлғаарлық әрекеттестіктің, қатысушылардың өзара қарым-
қатынастарына назар аудару
4. Қатысушылардың қарым-қатынастарының жағымды жа қтарын ашу ға
арналған ұйымдастыру шаралары
5. Еркін және жағымды атмосфера құру
6. Тұрақты топтың болуын қамтамасыз ету
7. Қатысушыларға психологиялық көмек көрсетуге бағытталуы
Психологиялық тренинг қарым-қатынасы келесі принциптерден құралады:
1. Ұстаным бойынша қатынас «осында және қазір». Көптеген қатысушылар ға тренинг
жұмысы өткен және болашақтағы оқиғаларды талқылау. Бұндай жағдайда психологиялы қ қор ғаныс
механизмі іске қосылады. Бірақ тренингтің басты идеясы мынадай жа ғдайдан т ұрады, ол топты ң үлкен
айнаға айналуы немесе айналар жүйесін құруы, осында әрбір қатысушы жатты ғулар барысында сол
айнадан өзін көре алуы тиіс. Бұл өз жетімісін беруі мүмкін, егерде топта кері байланыс жа қсы дамы ған
болса, және қатысушылардың бір-біріне деген үлкен сенімі.
2. Жеке-дара пікір айту ұстанымы. Бұл ұстанымның негізі әлеуметтік ж ұмыскер тренинг
барысында көпше түрдегі сөздерді емес жеке өзінің ойын толы қ жеткізуі. Яғни «бізді ң ойымызша…»
немесе «көптің айтуынша…» деген формадағы сөздерді емес, «менің пікірімше, б ұл…» деген
формадағы сөздерді қолдануды дағдыға айналдыру.
3. Екпінін айқын етіп айту ұстанымы. Осы ұстанымға сәйкес кез келген қатысушы өзіні ң
сөйлеуі барысында екпінмен айту, эмоциялдық к үйлерге түсіп баяндап беруі тиіс. М әселен мынадай
жағдайлар болмауы тиіс «сенің сөйлеу екпінің мені ашуландырып жатыр». Сонды қтан әрбір қатысушы
өзінің сөз сөйлеу екпінін дұрыс қоя білуі шарт және өздеріні ң көңіл-күйлерін білдіре алуы тиіс.
4. Белсенділік ұстанымы. Тренинг барысында б ұл ұстанымды қолдану барлы қ
қатысушылардан талап етіледі. Мұндағы басты міселенің негізгі ма қсаты қатысушылар белсенді
қатысып өздерін, топты және әріптестерін тануы. Адамны ң жеке өмірі барысында ол тек өзіні ң жеке
проблемалары төңірегінде ғана ой қозғайды. Осында қарастырылып отыр ған міселені ң негізгі т үйіні
осы мәселені топтық жағдайда анализ жасауды үйрену.
5. Сенімділік ұстанымы. Тренинг қатысушыларыны ң бір-біріне деген сенімі, пікір алмасулары
барысында бірінін-біріне «сен» деп қарым- қатынас жасауы сенімділікті арттырады ж әне бас қаларды
жақсы тануға септігін тигізеді. Және тренингті ң алтын ережелеріні ң бірі «тек қана шынды қты айту,
шындық болмаса да өтірік айтпау»
6. Жария етпеу ұстанымы. Бұл ұстанымның негізгі мағынасы осы тренинг барысында с өз
болған сұхбаттар тек осында қалуы тиіс, ол «сыртқа шы қпауы шарт». Б ұл да тренинг барысында
қатысушылардың бір-бірне деген сенімінің артуына алып келеді, ж әне қатысушылар ашы қ сыр-с ұхбат
құрып тренингті жүргізу оңай болады.
Қарым-қатынас тренингі осы тренингтер аралығында орналасқан. Ол қатысушыны ң
әлеуметтік дамуына ықпал жасайды, біліктіліктің жалпы дамуына әсер етеді. Ішкі ж әне сырт қы
өзгерістер бірқатарда іске асады.
Тұлғааралық қарым-қатынасқа байланысты келесі жіктеулерді қарастыруға болады:
Мен-мен: тұлғалық даму тренингі, өзіне деген қарым-қатынасы. Топ қолдау көрсету мен
бір-бірімен кері байланыс арқылы жұмыс атқарады.
Мен-олар: әлеуметтік біліктілікті арттыруға арналған қарым-қатынас барысында ж үзеге
асады.
Мен-әлеумет: біріктірілген топтық тренинг, белгілі бір ұжымда ғы әлеуметтік
психологиялық адаптация арқылы жүзеге асады.
Мен-мамандық: тренинг өзінің мамандығын анықтауға арналған. Мамандықтың
маңызыдылығы өзінің басқа іс-әрекетке қатынасы, коммуникативті біліктілігін дамытуға арналған.
Психологиялық бағдарлану тренингініің кең таралған
түрі гуманистік психологияда психоанализ ижеясын
қолданған 1947 жылы К.Левин анықтаған Т- тобы.
Бұл анықтаманы тренинг сезімталдығы немесе тренинг
сенситивтілігі деп те атайды. Қатысушылар біліктілігін
қарым-қатынас барысында жоғарлатады.
Т-топ жұмысының мақсаты қатысушылардың өзін-өзі
тануы, сезімталдығының жоғарлығы болып табылады.
Әлеуметтік біліктіліктің дамуыда жүзеге асады.
Гуманистік психологияда қалыптасқан кездесу тобы
тренингі К.Роджерс қалыптастырған. Бұл топ
тұлғалық ішкі өзгерістердің өсуіне алып келеді. Б ұл
топты жүргізушілерге ең басты міндет сенімді атмосфера
құра білуі, шынайы және де сезімталболуы, қазір ж әне
осында принципін қолдану қажет. Кездесу тобы
тренингінде жоспар берілген материалдар бойынша
құрастырылады.
1960-1970 жылдары Америкада топтық кездесу
тренингтері танымал болды. Тренинг барысында
арттерапиялық бағыттары бихеоверизмдік, гештальтты қ,
психодрамалық бағыттары қолданылады. Психологиялық
бағыттарды таңдау тренингтің мақсаттарымен ж ұмысы
барысында анықталады. Егер де сауда тренингі өткізілетін
болса, онда оның мақсаты тауарларды нәтижелі сату ға
арналған. Бұл тренингте бихеоверистік бағыт жүзеге
асады. Егер де басты мақсат өзіндік өсуге арналса онда
басқа да бағыттарды қолдануға болады.
И.В.Вачков және С.Д.Дерябо тренингттік 4
парадигманы бөліп қарастырды.
1. Тренинг жаттығу ретінде.
Жүргізу үшін басқа адамдардың өз өздерін кез
келген жағдайда қалай ұстау керектігін
анықтайды. Жаттығу барысында осы іс-
әрекеттерін қалыптастыру.
2. Тренинг дайындық ретінде.
Жүргізуші қатысушыларға ең басты біліктілікті
үйретуді, нығайтуды мақсат етеді.
3. Тренинг жетекші ретінде.
Жұмыс барысында шарт қойылады, яғни ол
арқылы қатысушылар тренингтік іс-әрекет
жаттығуларын өздері орындайды.
4. Тренинг субъектінің дамуы
ретінде. Басты мақсаты субъкетінің
қабілеттілігін дамыту, оларды рухани және
физикалық күшке бөлу. Тренинг түрі
қатысушының дүниетанымын өзгертуге, өмірлік
бағдарын дамытуға арналған.
Қатысушылар өз қалауынсыз тренингке қатысатын болса, берілген
уақыт аз болса тренинг нәтижесіз және тұлғалық өсуі жүрмейді. Тренинг
әсері қатысушылар өз рөлдерін атқарған жағдайда пайда болуы мүмкін.
Жалпы тренинг қатысушылардың өз біліктілігін анықтағанда орынды
болып табылады. Тренинг мәселенің шешімін анықтауға ғана емес жалпы
мәселені болдырмауға бағдарланады.
Пайдаланған әдебиеттер:
1. Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі.
— Алматы: Сөздік-Словарь, 2007
2. Баркли Р., Кейпл Д. Теория и практика тренинга. - СПб,.2002.
3. Вачков И.В Основы технологии группового тренинга.
Психотехники: Учебные пособие. - М.,2000.
5. Грецов А.Г Тренинг общения. - СПб,.2005

Ұқсас жұмыстар

Жаттығу Тілек шамы

Әлеуметтік - психологиялық тренинг әдістері

ТРЕНИНГ ТОБЫНЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Психологиялық-педагогикалық практикум пәніне кіріспе

Психологиялық тренинг

Психологиялық-педагогикалық коррекция пәніне кіріспе

ҰЙЫМДАҒЫ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ДЕНСАУЛЫҚ ЖОСПАР

Тренинг принциптері

Тренинг ждүргізуші

Девиантты балалармен жұмыс

Пәндер