МЕМЛЕКЕТТІК ҚАРЖЫ ЖҮЙЕСІНДЕГІ БЮДЖЕТАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР

Презентация қосу

Әл-Фараби атындағы Қазақ Казахский национальный
Ұлттық университеті университет имени Аль-Фараби

ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ БИЗНЕС ЖОҒАРҒЫ МЕКТЕБІ
ҚАРЖЫ
КАФЕДРАСЫ
Тақырыбы: *МЕМЛЕКЕТТІК ҚАРЖЫ
ЖҮЙЕСІНДЕГІ БЮДЖЕТАРАЛЫҚ
ҚАТЫНАСТАР

Орындаған:.
Қабылдаған:
Жоспар
I КІРІСПЕ
II НЕГІЗГІ ӘДЕБИЕТТЕР
1) БІРЫҢҒАЙ БЮДЖЕТТІК СЫНЫПТАМА
2) МЕМЛЕКЕТТІК ҚАРЖЫ ЖҮЙЕСІНДЕГІ
БЮДЖЕТАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР
Бюджетаралық қатынастарды ұйымдастыру
қағидалары, мазмұны
Бюджетаралық қатынастарды реттеудің әдістері,
құралдары және тетіктері
Бюджет жүйесінің деңгейлері арасында бюджет
түсімдері мен шығындарын бөлу
III ҚОРЫТЫНДЫ
IV ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Бюджет заң нормаларына сәйкес, бюджет үдерісіндегі республикалы қ,
облыстық бюджеттер, республикалық маңызы бар қалалар, астана, аудандарды ң
бюджеттері арасындағы қатынастар бюджетаралық қатынастар болып
табылады.

Республикалық бюджет

Алматы
Астана Облыс Облыс
қ.
бюджеті бюджеті бюджеті
бюджеті
Ауданды Ауданды Ауданды Ауданды
қ бюджет қ бюджет қ бюджет қ бюджет

Ауданды Ауданды Ауданды Ауданды
қ бюджет қ бюджет қ бюджет қ бюджет

және т.б. және т.б. және т.б. және т.б.

Бюджетаралық қатынастардың заңнамамен қарастырылмаған
бағыттары
ҚР бюджетаралық қатынастардың бағыттары
Бюджетаралық қатынастарды құру негіздері
Заңға сәйкес бюджетаралық қатынастар келесі қағидаларға
сүйенеді:

Облыстық бюджеттердің, республикалық маңызы бар қала , астана
бюджеттерінің республикалық бюджетпен, аудандар бюджетінің
(облыстық маңызы бар қалалар) облыстық бюджетпен қарым-
қатынастарының теңдігі

түсімдердің, бір мезетте оларды бөлудің қағидаларын ескеретін тиімді
бөлінуі;

ҚР әкімшілік-аймақтық бірліктерінің бюджеттік қамсыздандырылу
деңгейлерін реттеу;

жергілікті атқарушы органдардың мемлекеттік қызметтердің бірдей
деңгейін көрсетуін қамтамасыз ету;

мемлекеттік қызметтерді қызмет көрсетудің ең тиімді және нәтижелігін
қамтамасыз ететін мемлекеттік басқару деңгейіне бекіту;

мемлекеттік қызметті оны алушылар деңгейіне мейлінше
жақындау
Сонымен қатар, бюджетаралық қатынастар жүйесі келесі негізгі
мақсаттарды шешуін қамтамасыз етуге тиісті:
Бюджеттік теңестіру бюджеттік бөлудің орталық мәселелерінің бірі
болып саналады. Бюджеттер тік және көлденең теңестіру болып
бөлінеді.

Тік теңестіру, бюджеттік Бюджеттердің “көлденең”
деңгейдің атына тіркелген тепетеңдігі аймақтың
аймақтық бюджеттердің экономикалық дамуының
шығындық өкілеттіліктері мен біркелкілігі және олардың
шығындардың арасындағы табыстық әлеуетінің тиісті
сәйкессіздікті жоюды білдіреді. деңгейдегі теңдігін
білдіреді. Көлденең
сәйкессіздікті түзету үшін
барлық елдерде арнайы
субсидияларды
қолданады.
Қазақстандық бюджеттік үдерістің шегінде бюджетаралық
қатынастар мынадай болып реттеледі:
Республикалы Облыстық, Аудан
қ бюджет Астана, Алматы бюджеті
ққ. бюджеті

Бюджеттік несиелер Бюджеттік несиелер
Кірістерді бөлу
Трансферттер
нормативі
Трансферттер

Дамуға арналған
Жалпы сипаттағы Ағымдағы мақсатты
мақсатты
трансферттер трансферттер
трансферттер

Бюджеттік
субвенциялар Жалпы мемлекеттік
Аймақтық бюджеттік
бюджеттік
инвестициялық
инвестициялық
Бюджеттік алулар бағдарламалар(жоба)
бағдарламалар

иесіздендірілген мақсатты
Бюджетаралық реттеудің негізгі тетігі – трансферттер.

Трансферттер – бұл бюджеттік реттеу тәртібінде бір деңгейдің
бюджетінен екінші деңгей бюджетіне нақты мақсатты белгілей
отырып, немесе белгіленбеген тәртіпте өтеусіз және
қайтарылмайтын негізде бөлінетін құралдар(қаражат).
1. Жалпы сипаттағы
трансферттер
Бюджеттік субвенциялар – республикалық немесе облыстық бюджетпен
бекітілген сомалар шегінде жоғарыда тұрған бюджеттерден төменгі
бюджеттерге берілетін трансферттер.

Бюджеттік алулар – республикалық немесе облыстық бюджетпен бекітілген
сомалар шегінде төмендегі бюджеттерден жоғарыда тұрған бюджеттерге
берілетін трансферттер.

Жалпы сипаттағы трансферттердің көлемі әрбір жылға бөлінген үш
жылдық кезеңде көрсетілген абсолюттік түрде бекітіледі:

Республикалық және облыстық бюджеттер арасында, Алматы мен
Астана бюджеттері – заңмен; облыс бюджеттері мен аудан
бюджеттері арасында – облыстық маслихаттың шешімімен.
Жекелеген ағымдағы бюджеттік бағдарламалар немесе дамытуға
арналған бюджеттік бағдарламаларды жүзеге асыру үшін,
республикалық немесе облыстық бюджетте бекітілген сома шегінде,
жоғарыда тұрған бюджеттен төменде тұрған бюджеттерге берілетін
трансферттер мақсатты трансферттер болып табылады.
Олар мынадай мақсаттар үшін қажет:
- ҚР стратегиялық және бағдарламалық құжаттар негізінде
жергілікті атқарушы органдармен ұсынылатын, жергілікті
бюджеттік инвестициялық жобаларды жүзеге асыру үшін;
- Экономикалық пайда алу немесе әлеуметтікэкономикалық әсерге
жетуге бағытталған ҚР бағдарламалық құжаттарды жүзеге асыру
үшін төменгі мемлекеттік органдардың тиісті шараларды атқару
үшін.

Мақсатты трансферттер жүйесі
денсаулық сақтау, білім беру,
көлік және байланыс, экологияны
дамытумен байланысты әр түрлі
ұлттық әлеуметтікэкономикалық
бағдарламаларды жүзеге асыру
үшін қолданылады.
Жалпы бағыты бар мемлекеттік қаржыдан аймақтарға бөлінетін яғни
мақсатты бағыты бар жәрдемақылар дотациялар болып табылады.
(латын тілінен “жабдықтау”, “сыйға тарту”, “қайырымдылық”)
Дотациялар – ағымдағы шығындарды өтеу үшін қайтарылмайтын
негізде бюджет жүйесінің басқа деңгейіндегі бюджетке ұсынылатын
бюджеттік қаражат.
Субвенция – (латын тілінен “көмекке келу”) нақты мақсаттар үшін,
әлеуметтікаймақтық бірліктерді теңестіру үшін белгілі мерзімге,
жоғарыда тұрған бюджеттен төменгі бюджеттерге бөлінетін ақшалай
сомасы. 2ге бөлінеді:
- ағымдағы субвенциялар халықты әлеуметтік қорғау, бюджеттік
ұйымдар мен мекемелердің қызметі үшін жалпы мемлекеттік
әлеуметтік шығындарды қаржыландыру жағдайларын теңестіру үшін
арналған.
- инвестициялық субвенциялар аймаққа тіркелген инвестициялық
салымдарды қаржыландыру бойынша бюджеттік мүмкіндіктерді
теңестіру үшін арналған.

Субсидиялар – (латын тілінен “көмек”, “демеу”) нақты мекеме немесе
шараларды қаржыландыруға бөлінеді, яғни субвенциялар секілді
мақсатты бағытталуы бар. Төменгі бюджеттерге, заңды және жеке
тұлғаларға да ұсынылады.
Бюджет жүйесі деңгейлері арасында
бюджет түсімдері мен шығындарын бөлу

Нарықтық экономика жағдайларында бюджеттік үдерісте жоғарғы ж әне т өменгі
бюджеттер арасындағы қатынастар, сонымен бірге кірістер мен шы ғыстарды
бюджеттер деңгейлері арасында бөлу аса ма ңызды проблемаларды ң біріне айналып
отыр. Сол себепті, бюджеттік реттеудің негізгі құраушысы ретінде бюджетаралы қ
қатынастардың маңызы артып отыр.Бюджет жүйесіні ң де ңгейлері арасында т үсімдерді
шектеу аймақтардың бюджеттік қамтамасыз етуін те ңестіру мен жергілікті ат қарушы
органдар бір қалыпты деңгейде мемлекеттік қызмет к өрсетуді қамтамасыз етуге
бағытталған.
Түсімдерді шектеу саясатының негізгі мақсаты – ол мемлекеттік бас қару
деңгейлерінің барлығын соларға жүктелген функцияларын толы ғымен іске асыру үшін
жеткілікті қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету .
ҚР-ның Бюджеттік кодексінде түсімдерді шектеу принциптері та ғайындал ған
және мемлекеттік басқару деңгейлері арасында өкілеттілікті шектеуге с әйкес барлы қ
түсімдер бюджет деңгейлері арасында бөлінген.
Бюджет жүйесінің деңгейлері арасында
түсімдерді шектеу келесі қағидаларға сүйенеді

Кірістердің тиянақтылығы,яғни бюджет Кірістердің жеткіліктілігі,яғни бюджет
жүйесінің әрбір деңгейі бойынша заңды жүйесінің әрбір деңгейінде мемлекеттік
түрде тиісті түсімдер бекітіледі және қызмет көрсетуді толығымен қамтамасыз
бюджеттік субвенциялар мен алымдардың ететін қаржы құралдары бар болуы
көлемі орта мерзімді уақытқа тиіс.Аймақтардың экономикалық
тағайындалады.Бұл принцип жергілікті дамуында үлкен айырмашылықтар
атқарушы органдардың салықты болғандықтан,араларындағы салықтық
потенциалды ұлғайту мен жергілікті бюджет база орналасуы бірқалыпты еместігіне
шығындарын объективті жоспарлау байланысты тұрғындарға мемлекттік
жөніндегі ұмтылыстарын қамтамасыз етеді қызмет көрсетудің днңгейі тең болуы
әртүрлі реттеуші кірістер пайдалану
арқылы іске асырылады.

Мемлекеттік қызмет көрсетудің тиімділігі,яғни
Кірістерді реттеу формалары мен әдістерінің бюджет жүйесінің әрбәр деңгейі мемлекеттік
ынтымақтастылығы,яғни бюджет жүйесенің қызмет өндіру мен көрсетубарысында ең жоғары
әрбір деңгейінде қосымша кірістер болуы нәтижені қамтамасыз етуі тиіс.Мұндай жағдай
бірыңғай негізде болуы тиіс.Мұндай жағдай мемлекеттік қызмет атқаруды бюджет жүйесінің
ресми трансферттер мен бюджеттік ең төменгі деңгейіне бекіту арқылы іске
несиелер арқылы іске асады. асады,себебі олар сол қызметті
пайдаланушылардың нақты қажеттіліктерін
есептей және қызметтерді уақытылы әрі сапалы
түрде көрсете алады.
Бюджеттік аймақшылдық,тік және көлденең
теңестіру негізінде табыстар мен шығыстарды
бөлу жүзеге асырылады.
. Бюджеттік аймақшылдық үш аспектіден
тұратын бюджеттік өкілеттіліктерді заңға
негізделе отырып тиімді бөлуді жүзеге асырады:
1. Табыстардың тұрақтылығы мен жеткіліктілігі
жағдайы,табыстарды реттеу нысандары мен
әдістерін сақтау арқылы табысты
өкілеттіліктерді бөлу;
2. Шығын өкілеттіліктерін бөлу,яғни басқарудың
жергілікті,облыстық және республикалық
органдардың арасында қызметтерді бөлуі;
3. Қазақстан аймақтарын тепе-тең негізді
дамытуға бағытталған бюджеттерді теңестіру.
Бюджеттік аймақшылдықтың екі негізгі
үлгісі бар:
. Орталықсыздырылған(Канада,Жапония,АҚШ,
Ұлыбритания);
. Кооперативтік(Еуропа елдері).

Ұқсас жұмыстар

Атқарушы билік органдары

Бюджеттік процесс және оны ұйымдастыру

Салық және салық салу курсы

Бюджеттің дербестік қағидаты

Мемлекеттік бюджет. Бюджет жүйесі

Жеке бюджетті басқару

Экономиканы мемлекеттік реттеудің обьективті қажеттілігі

Экономиканы бюджеттік реттеу

Жергілікті бюджет

Табыстар саясаты

Пәндер