БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫ жайлы

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті

Казахский национальный университет имени Аль-Фараби

Экономика және бизнес жоғарғы мектебі

Қаржы кафедрасы

Тақырыбы:

«Бағалы қағаздар нарығы»

Орындаған:

Қабылдаған:.

Жоспар

Кіріспе.

Негізгі бөлім

Бағалы қағаздар, бағалы қағаздар нарығының түрлері

Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар нарығының пайда болуы және оны реттеу жүйелері

Бағалы қағаздар нарығының қатысушылары және қор биржасы

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Әлемдік бағалы қағаздар нарығы көбінесе алғашқы бағалы қағаздар ретінде түсіндіріледі, себебі бұл нарық әлем бойынша өте жақсы дамыған және оның дамуы үшін қор биржаларды құру қажеті жоқ (туынды нарық) . Бұл нарық тәуелсіз болып табылады. Глобальды мағынада бағалы қағаздар нарығы евровалюталардың және басқа да ұлттық бағалы қағаздардың әлемдік эмиссиясын білдіреді.

Бағалы қағаздар нарығын олардың шығуы мен бағалы қағаздар нарығына қатысушылар арасындағы экономикалық қатынастарының жиынтығы ретінде анықтауға болады. Бұл тұрғыдан алғанда ол кез келген басқа тауар нарығының анықтамасынан ерекшеленбейді.

Бағалы қағаздар - ең алдымен мүлікті иемденуде құқық беретін ақшалы құжат немесе қарыз берушіге қарыз алушының берген қарыз міндеттемесі. Бағалы қағаздар толтырылуы немесе жазылуы жөнінен екі түрлі болуы мүмкін: не заң жүзінде бекітілген жеке құжат түрі, не есепшотқа енгізілген жазу түрі. Егер басқа адамға иемденуге берілсе бағалы қағаздардың екінші түрі бойынша ерекше куәлік толтырылып беріледі. Оны иемдену құқын береті құжатты сертификат деп атайды.

Шығаруы жөнінен бағалы қағаздар

Нарықтан тыс бағалы қағаздар

Нарықтық бағалы қағаздар

Бағалы қағаздарды шығарып, оны айналымға түсірушіні эмитент деп атайды. Бағалы қағаздарды шығарып, оларды бірінші иемденушілерге сату мына түрде жүзеге асырылады:

Бағалы қағаздар нарығының түрлері

Бұл нарық түрлерінің жіктелінуі бағалы қағаз түрлерінің жіктелінуіне ұқсайды және былайша ажыратылады:

Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының алғашқы нұсқаулары Кеңес Одағы заңдарының негізінде 90-шы жылдардың басынан бастап пайда бола бастады. Елде дамыған бағалы қағаздар нарығы қалыптасуы үшін оның құрамдас бөліктері болуы қажет. Олар:

Бағалы қағаз нарығының реттеу мемлекеттің ең маңызды міндеті. Ондағы мақсаты - бағалы қағаздармен келісімге қатысушылардың заңды мүдделері мен құқығын сақтауды қамтамасыз ету. Бағалы қағаз нарығында қызмет атқаратын қаржы институттарының ісін бағыттау мен реттеу мемлекеттік органдарға жүктелген. Республикада ондай органдар:

Реттеуші органдар инвесторлардың қаржысын қорғауға бағытталған негізінен 3 қызмет атқарады. Олар:

Қор биржасы - акционерлік қоғамның ұйымдық құқықтық нысанында құрылған, осы сауда саттықты ұйымдастырушының сауда жүйесін пайдалана отырып, оларды тікелей жүргізу арқылы сауда саттықты ұйымдық және техникалық жағынан қамтамасыз етуді жүзеге асыратын заңды тұлға және коммерциялық емес ұйым болып табылады.

Қор биржасы

Қор биржасындағы операциялар ақша капиталдарын тартуға, оларды өндірістің түрлі салалары арасында қайта бөлуге жәрдемдеседі. Қор биржасы тәжірибесінде бағалы қағаздардың мәміле жасалған сәттегі бағамы мен оның аяқталған кездегі бағамы арасындағы айырмадан табыс алу мақсатындағы операциялар кең қолданылады.

Қор биржасының мүшелері

Қор биржаларының мәмiлеге қатысушыларын, яғни алып сатушыларды «аюлар» және «бұқалар» деп екiге бөледi. Аюдың әдетi - табанымен таптау. Төмендетуді ойлайтын биржалық алыпсатарлар («аюлар») өзінде әлі жоқ акцияларды мәміле жасасқанда белгіленген курс бойынша мерзімге сатады және мәміле мерзімі біткенге дейін барынша төмен курспен құнды қағаздарды сатып алуға және жедел мәміле шартында белгіленген барынша жоғары бағамен сатуға үміттенеді.

Ал бұқа деп атау - жағымсыздық әдетi - қарсыласты мүйiзiне iлу. Жоғарылатуды ойлайтын делдалдардың(«бұқалар») керісінше құнды қағаздарды курстың жоғарылауы күтілетін мерзімге сатып алады және кейіннен оларды табысты сатуға үміттенеді. Сонымен, биржада ойыншылар - “аю” бағалы қағаз курсының төмендеуiне, ал “бұқа” оның жоғарылауына iс-әрекет жасап ойнайды.

Бағалы қағаздар рыногінің субъектілері (қатысушылары)

Брокер - сыйақы үшін шарт жасайтын, клиенттердің тапсырмасы бойынша, солардың есебінен және мүдделерін көздеп бағалы қағаздармен, жасалатын мәмілелерді жүзіге асыруші делдал. Өз клиенттерін бағалы қағаздарымен жасалатын операциялар есебін арнаулы шоттарда жүргізеді. Брокер клиенттердің бағалы қағаздарының нақты үстаушы ретінде болу мүмкін.

Диллер - бағалы қағаздарды кейін қайта сату немесе олармен өзге мәмілелер жасау нәтижесінде пайда табу мақсатымен өз атынан және өз есебінен бағалы қағаздармен мәмілелер жасайтын кәсіпқой қатысушы.

Кастодиан - клиенттерін сеніп тапсырған бағалы қағаздары мен ақшасын сақтау және есепке алу жөніндегі қызметті жүзеге асыратын кәсіпқой қатысушы болып табылады. Ол клиенттердің бағалы қағаздарымен жасалатын мәмілелердің орындалуын бақылау және осы мәмілелер жөніндегі төлем агенті міндеттемелерін орындау, бағалы қағаздардың нақтылы үстаушысы ретінде қызметі және басқа қызметтер көрсету міндеттірін жүзеге асырады.

Эмитенттер - қолданылып жүрген заңдарға сәйкес бағалы қағаздар рыногінде кәсіпқой қызметтің бір немесе бірнеше түрін жүзеге асыруға лицензиясы бар заңды тұлғалар.