БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫ жайлы

Презентация қосу

Әл-Фараби атындағы Қазақ Казахский национальный
Ұлттық университеті университет имени Аль-Фараби

Экономика және бизнес жоғарғы мектебі
Қаржы кафедрасы

Тақырыбы: «БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫ»

Орындаған:
Қабылдаған:.
ЖОСПАР

I. Кіріспе.
Кіріспе.
II. Негізгі
Негізгі б бөөлім
лім
*.Ба
Бағғалы
алы ққаағғаздар, бағғалы
аздар, ба алы ққаағғаздар нарығғыны
аздар нары ыныңң ттүүрлері
рлері
*. Қ азаққстан
Қаза стан Республикасында
Республикасында ба бағғалы
алы ққаағғаздар
аздар
нарығғыны
нары ыныңң пайда
пайда болуы
болуы жжәәне
не оны
оны реттеу жүүйелері
реттеу ж йелері
*. Ба
Бағғалы
алы ққаағғаздар нарығғыны
аздар нары ыныңң ққатысушылары
атысушылары ж жәәне
не ққор
ор
биржасы
биржасы
III. Қ
Қорытынды
орытынды
IV. Пайдаланылғған
Пайдаланыл ан әәдебиеттер
дебиеттер
*Ә
Әлемдік
лемдік бағғалы
ба алы ққаағғаздар нарығғы
аздар нары ы ккөөбінесе алғғаш
бінесе ал ашққы бағғалы
ы ба алы ққаағғаздар
аздар ретінде
ретінде
ттүүсіндіріледі,
сіндіріледі, себебі
себебі б бұұлл нары
нарыққ әәлем бойынша өөте
лем бойынша жаққсы
те жа дамы ғған
сы дамы ан жж әәне оны ңң
не оны
дамуы үүшін
дамуы шін ққор биржаларды құ
ор биржаларды ру ққажеті
құру жоққ (туынды
ажеті жо нарыққ).
(туынды нары Бұұлл нары
). Б нары ққ
ттәәуелсіз
уелсіз болып
болып табылады.
табылады. Глобальды
Глобальды ма мағғынада
ынада ба ба ғғалы
алы ққаа ғғаздар нары ғғы
аздар нары ы
евровалюталардыңң ж
евровалюталарды жәәне басққаа да
не бас да ұұлтты
лттыққ бабағғалы
алы ққаағғаздарды
аздардыңң әәлемдік
лемдік
эмиссиясын
эмиссиясын білдіреді.
білдіреді.

Бағғалы
Ба алы ққаағғаздар нарығғын
аздар нары олардыңң шы
ын оларды шығғуы
уы мен ба ғғалы
мен ба алы ққаа ғғаздар нары ғғына
аздар нары ына
ққатысушылар арасындағғы
атысушылар арасында экономикалыққ ққатынастарыны
ы экономикалы атынастарының жиынты ғғы
ң жиынты ы ретінде
ретінде
аныққтау
аны тауғғаа болады.
болады. ББұұлл ттұұррғғыдан алғғанда
ыдан ал анда ол
ол кез
кез келген
келген бас басққаа тауар
тауар
нарығғыны
нары ыныңң аны
аныққтамасынан
тамасынан ерекшеленбейді.
ерекшеленбейді.
Бағғалы
Ба алы ққаағғаздар
аздар —— ееңң алдымен
алдымен м мүүлікті иемденуде құқ
лікті иемденуде құқы ыққ беретін
беретін ааққшалы
шалы құқұжат
жат немесе
немесе
қ
қарыз берушіге ққарыз
арыз берушіге алушыныңң берген
арыз алушыны берген ққарыз
арыз міндеттемесі.
міндеттемесі. Ба Бағғалы
алы ққаағғаздар
аздар толтырылуы
толтырылуы
немесе ө т үрлі болуы м үмкін: не за ң ж ү
немесе жазылуы жөнінен екі түрлі болуы мүмкін: не заң жүзінде бекітілген жеке құжат
жазылуы ж нінен екі зінде бекітілген жеке құ жат ттүүрі,
рі, не
не
есепшотққаа енгізілген
есепшот жазу ттүүрі.
енгізілген жазу рі. Егер басққаа адам
Егер бас адамғғаа иемденуге
иемденуге берілсе
берілсе ба бағғалы
алы ққаа ғғаздарды
аздардыңң
екінші ттүүрі
екінші рі бойынша
бойынша ерекше
ерекше кукуәәлік
лік толтырылып
толтырылып беріледі.
беріледі. Оны иемдену құқ
Оны иемдену құқын береті құ
ын береті құжатты
жатты
сертификат
сертификат депдеп атайды.
атайды.

Шығаруы жөнінен бағалы қағаздар

Нарықтық бағалы қағаздар Нарықтан тыс бағалы қағаздар

Бағғалы
Ба алы ққаағғаздарды шығғарып,
аздарды шы арып, оны айналымғғаа ттүүсірушіні
оны айналым сірушіні эмитент
эмитент деп атайды.Бағғалы
деп атайды.Ба алы
ққаағғаздарды шығғарып,
аздарды шы арып, оларды
оларды бірінші
бірінші иемденушілерге
иемденушілерге сату мына ттүүрде
сату мына жүүзеге
рде ж зеге асырылады:
асырылады:
БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫНЫҢ ТҮРЛЕР
Бұұлл нары
Б нарыққ ттүүрлеріні
рлерініңң жіктелінуі бағғалы
жіктелінуі ба алы ққаағғаз
аз тт үүрлеріні
рлеріні ңң жіктелінуіне
жіктелінуіне ұқ
ұқсайды
сайды
жәәне
ж не былайша
былайша ажыратылады:
ажыратылады:

мемлекеттік
нақты бағалы
және
халықаралық қағаз алғашқы
ұлттық және корпоративті
және ұлттық түрлерінің және туынды
аймақтық к
бағалы нарықтары бағалы
(аумақтық) (мемлекеттік
қағаздар (акция, қағаздар
нарықтар; емес) бағалы
нарығы; облигация нарығы
қағаздар
және т.б.);
нарығы;
Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының алғашқы нұсқаулары Кеңес Одағы
заңдарының негізінде 90-шы жылдардың басынан бастап пайда бола бастады. Елде
дамыған бағалы қағаздар нарығы қалыптасуы үшін оның құрамдас бөліктері болуы
қажет. Олар:
Бағалы қағаз нарығының реттеу мемлекеттің ең маңызды міндеті. Ондағы мақсаты —
бағалы қағаздармен келісімге қатысушылардың заңды мүдделері мен құқығын сақтауды
қамтамасыз ету. Бағалы қағаз нарығында қызмет атқаратын қаржы институттарының ісін
бағыттау мен реттеу мемлекеттік органдарға жүктелген. Республикада ондай органдар:

Ұлттық комиссия
Реттеуші органдар инвесторлардың қаржысын қорғау ға бағытталған негізінен 3
қызмет атқарады. Олар:

Біріншіден
Қ
*Қор биржасы
Қор ор биржасы акционерлік ққооғғамны
биржасы -- акционерлік амныңң
ұұйымды
йымдыққ құқ құқыыққты
тыққ нысанында
нысанында құ рылғған,
құрыл ан,
осы
осы сауда саттыққты
сауда сатты ты ұұйымдастырушыны
йымдастырушыныңң
сауда
сауда ж жүүйесін
йесін пайдалана
пайдалана отырып,
отырып, оларды
оларды
тікелей
тікелей ж жүүргізу арққылы
ргізу ар ылы сауда саттыққты
сауда сатты ты
ұұйымды
йымдыққ ж жәәне техникалыққ жа
не техникалы жағғынан
ынан
ққамтамасыз
амтамасыз етуді етуді жжүүзеге
зеге асыратын
асыратын за за ңңды
ды
ттұұллғғаа ж
жәәне коммерциялыққ емес
не коммерциялы емес ұұйым
йым болып
болып
табылады.
табылады.

Қ
Қор биржасындағғы
ор биржасында операциялар ааққша
ы операциялар ша
капиталдарын
капиталдарын тарту тартуғға, оларды өөндірісті
а, оларды ндірістіңң
ттүүрлі
рлі салалары арасында ққайта
салалары арасында айта б бөөлуге
луге
жәәрдемдеседі.
ж рдемдеседі. Қ Қор биржасы ттәәжірибесінде
ор биржасы жірибесінде
бағғалы
ба алы ққаағғаздарды
аздардыңң м
мәәміле жасалғған
міле жасал ан ссәәттегі
ттегі
бағғамы
ба амы мен
мен оныоныңң ая
аяққтал
талғған
ан кездегі бағғамы
кездегі ба амы
арасындағғы
арасында ы айырмадан
айырмадан табыс
табыс алу
алу
маққсатында
ма сатындағғы ы операциялар
операциялар кеңң
ке
ққолданылады.
олданылады.
Қ
Қорор биржаларыныңң
биржаларыны мәәмiлеге
м мiлеге Ал
Ал б бұқ
ұқаа деп
деп атау жағғымсызды
атау –– жа ымсыздыққ әәдетi
детi ––
ққатысушыларын,
атысушыларын, яяғғни
ни алып
алып ққарсыласты
арсыласты м мүүйiзiне
йiзiне iлу. Жоғғарылатуды
iлу. Жо арылатуды
сатушыларды
сатушыларды «аюлар»
«аюлар» ж жәәне «бұқ
не «б ұқалар»
алар» ойлайтын
ойлайтын делдалдардыңң(«б
делдалдарды («бұқ
ұқалар»)
алар»)
деп
деп екiге
екiге б бөөледi. Аюдыңң әәдетi
ледi. Аюды детi –– керісінше құ
керісінше нды ққаағғаздарды
құнды курстыңң
аздарды курсты
табанымен
табанымен таптау.
таптау. Төөмендетуді
Т мендетуді жоғғарылауы
жо арылауы ккүүтілетін
тілетін мерзімге
мерзімге сатып
сатып
ойлайтын
ойлайтын биржалыбиржалыққ алыпсатарлар
алыпсатарлар алады
алады ж жәәне
не кейіннен
кейіннен оларды
оларды табысты
табысты
(«аюлар») өөзінде
(«аюлар») зінде әәлі жоққ акцияларды
лі жо акцияларды сатуғғаа үүміттенеді.
сату міттенеді. Сонымен,
Сонымен, биржада
биржада
мәәміле
м жасасққанда
міле жасас анда белгіленген
белгіленген курс курс ойыншылар
ойыншылар –– “аю” “аю” ба бағғалы
алы ққаағғаз
аз
бойынша
бойынша мерзімге
мерзімге сатады
сатады ж жәәне мәәміле
не м міле курсыныңң ттөөмендеуiне,
курсыны мендеуiне, ал “бұқ
ал “б ұқа” оныңң
а” оны
мерзімі
мерзімі біткенге
біткенге дейін барынша ттөөмен
дейін барынша мен жоғғарылауына
жо арылауына iс- iс-әәрекет
рекет жасап
жасап ойнайды.
ойнайды.
курспен құ
курспен нды ққаағғаздарды
құнды аздарды сатып алуғғаа
сатып алу
жәәне
ж не жедел
жедел мәәміле
м міле шартында
шартында
белгіленген
белгіленген барынша
барынша жо жоғғары
ары бабағғамен
амен
сатуғғаа үүміттенеді.
сату міттенеді.

ҚОР БИРЖАСЫНЫҢ МҮШЕЛЕРІ
*Бағалы қағаздар рыногінің
субъектілері (қатысушылары)
Брокер сыйаққы
Брокер -- сыйа ы үүшін
шін шарт
шарт жасайтын, клиенттердіңң тапсырмасы
жасайтын, клиенттерді тапсырмасы бойынша, солардыңң
бойынша, соларды
есебінен
есебінен жжәәне
не ммүүдделерін
дделерін ккө өздеп бағғалы
здеп ба алы ққаағғаздармен,
аздармен, жасалатын
жасалатын м мәәмілелерді
мілелерді жжүүзіге
зіге
асыруші делдал. Ө
асыруші делдал. Өзз клиенттерін
клиенттерін ба бағғалы
алы ққаағғаздарымен
аздарымен жасалатын
жасалатын операциялар
операциялар есебін
есебін
арнаулы
арнаулы шоттарда
шоттарда ж жүүргізеді.
ргізеді. Брокер клиенттердіңң ба
Брокер клиенттерді бағғалы
алы ққаағғаздарыны
аздарыныңң на
наққты
ты үүстаушы
стаушы
ретінде
ретінде болу мүүмкін.
болу м мкін.

Диллер бағғалы
Диллер -- ба алы ққаағғаздарды кейін ққайта
аздарды кейін айта сату
сату немесе олармен өөзге
немесе олармен зге ммәәмілелер
мілелер жасау
жасау
нәәтижесінде
н тижесінде пайда
пайда табу
табу ма маққсатымен
сатымен өөзз атынан
атынан жәәне
ж не өөзз есебінен бағғалы
есебінен ба алы ққаағғаздармен
аздармен
мәәмілелер
м жасайтын ккәәсіп
мілелер жасайтын сіпққой
ой ққатысушы.
атысушы.

Кастодиан
Кастодиан -- клиенттерін
клиенттерін сеніп тапсырғған
сеніп тапсыр бағғалы
ан ба алы ққаағғаздары мен ааққшасын
аздары мен шасын са саққтау
тау жжәәне
не
есепке
есепке алу жөөніндегі
алу ж ніндегі ққызметті
ызметті жжүүзеге асыратын ккәәсіп
зеге асыратын сіпққой
ой ққатысушы
атысушы болып
болып табылады.
табылады. Ол Ол
клиенттердіңң ба
клиенттерді бағғалы
алы ққаағғаздарымен
аздарымен жасалатын
жасалатын м мәәмілелерді
мілелердіңң орындалуын
орындалуын ба баққылау
ылау жжәәне
не осы
осы
мәәмілелер
м жөөніндегі
мілелер ж ніндегі ттөөлем
лем агенті
агенті міндеттемелерін
міндеттемелерін орындау,
орындау, бабағғалы
алы ққаағғаздарды
аздардыңң на
наққтылы
тылы
үүстаушысы ретінде қ ызметі ж әне бас қа қызметтер к өрсету міндеттірін ж ү
стаушысы ретінде қызметі және басқа қызметтер көрсету міндеттірін жүзеге асырады. зеге асырады.

Эмитенттер -- ққолданылып
Эмитенттер олданылып жжүүрген заңңдар
рген за дарғғаа ссәәйкес бағғалы
йкес ба алы ққаағғаздар рыногінде ккәәсіп
аздар рыногінде сіпққой
ой
ққызметті
ызметтіңң бір
бір немесе бірнеше ттүүрін
немесе бірнеше жүүзеге
рін ж асыруғғаа лицензиясы
зеге асыру лицензиясы бар заңңды
бар за ды ттұұллғғалар.
алар.
РЕТТЕУШІ ОРГАН

Бағғалы
Ба бағғаздар
алы ба нарығғыны
аздар нары ыныңң негізгі
негізгі ққатысушысы
атысушысы кез
кез келген
келген елде
елде ол-
ол-
мемлекет
мемлекет болып табылады,яғғни
болып табылады,я ни реттеуші
реттеуші орган. Оны ңң функциялары:
орган. Оны функциялары:

Нарыққты
Нары тыңң негізгі
негізгі ережелерін
ережелерін бекіту
бекіту

Жаңңаа ба
Жа бағғалы
алы ққаағғаз шығғару
аз шы аруғғаа ррұқ
ұқсатнама
сатнама беру
беру

Нарыққты
Нары тыңң ккәәсіби
сіби ққатысушыларына
атысушыларына лицензия
лицензия беру
беру немесе
немесе
ққайтарып
айтарып алу
алу

Эмитенттерге ққада
Эмитенттерге адағғалау
алау жасау
жасау ж жәәне Акционерлік ққооғғам
не Акционерлік ам
акционерлерініңң құқ
акционерлеріні құқыығғыны
ыныңң б
бұұзылмауына
зылмауына ққада
адағғалау
алау

Бағғалы
Ба алы ққаағғаздар нарығғыны
аздар нары ыныңң тиімділігін
тиімділігін арттыратын жаңңаа
арттыратын жа
жоспарлар,заңң
жоспарлар,за ңңамаларын
амаларын жасау
жасау жжәәне
не даярлау.
даярлау.
Қ
Қазіргі
азіргі кезде
кезде Республикада
Республикада ба бағғалы
алы ққаағғаздар
аздар
нарығғы
нары ы ққалыптасу
алыптасу ша шағғында.
ында. ОныОныңң даму
даму
жолында
жолында ал алғғаш
ашққыы іс-шаралар
іс-шаралар ж жүүргізілуде.
ргізілуде.
Бюджеттіңң кемшілігін
Бюджетті кемшілігін толтыру
толтыру ма маққсатында
сатында
мемлекет
мемлекет б бұұрын
рынғғыдай
ыдай ааққша ша белгілерін
белгілерін
шығғармай,
шы армай, оны оныңң орнына
орнына мемлекеттік
мемлекеттік
бағғалы
ба алы ққаағғаздар
аздар шышығғаруда.
аруда. Алайда,
Алайда, ба бағғалы
алы
ққаағғаздар нарығғыны
аздар нары ыныңң даму
даму жолында
жолында шешуін
шешуін
талап
талап ететін экономикалыққ ж
ететін экономикалы жәәне
не әәлеуметтік-
леуметтік-
психологиялыққ м
психологиялы мәәселелер
селелер ккөөп.
п.

Бағғалы
Ба алы ққаағғаздар нарығғына
аздар нары ына мамандарды
мамандарды ба бағғалы
алы ққаағғаздар
аздар жжөөніндегі
ніндегі ұұлтты
лтты ққ
комиссияның
комиссияны ң осы
осы іспен шұғ
іспен ш ылдану ғғаа ррұқ
ұғылдану ұқсат берген оо ққуу орталы
сат берген орталы ққтары
тары дайындайды.
дайындайды.
Қ
Қазіргі уаққытта
азіргі уа ытта ооққуды
уды табысты
табысты бітіріп, мамандыққ туралы
бітіріп, маманды туралы бірінші
бірінші санатты
санатты куку әәлік
лік
алғған
ал ан 1500-дей
1500-дей адам
адам брокерлік,
брокерлік, дилерлік
дилерлік іспен айналысу ғғаа құқ
іспен айналысу құқыыққ алды.
алды.
Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нары ғыны ң
ерекшелігі — кіші және жалпы жекеменшіктендіру механизмы
арқылы меншік қатынастарын өзгертуге жеке инвесторлар мен өз
мемлекетіміздің әрбір азаматын қарастыру. Соның нәтижесінде
жекеменшіктендіруге банк жүйесі қатыс қан жоқ. Дүниежүзілік
тәжірбие дәлелдегендей банктер бағалы қағаздар нары ғында жеке
үстемдік роль атқарады. Дәл осы жағдай көпшілік мемлекеттерді ң
бағалы қағаздар нарығының банктік үлгісінен бас тартуына әкеп
соқтырды. Қорыта айтқанда, Қазақстан Республикасында
қалыптасып келе жатқан бағалы қағаздар нарығының үлгісіне на қты
бірыңғай көзқарас жоқ. Сондықтан бағалы қағаздар нары ғына уа қыт
талабына сай әлі де біраз өзгерістер енгізілуі м үмкін.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Бағалы қағаздар нарығы. Турлыбекова А.Ж. оқулық – Алматы: 2010.
http://www.veb.ru/

https://ru.wikipedia.org
- Бағалы қағаздар нарығы және биржа ісі: Оқу құралы. - Алматы: 2007.
- Бағалы қағаздар нарығын талдау әдістері. Турлыбекова А.Ж., Ж.К.Калымбекова
- Бағалы қағаздар рыногы туралы. Қаза қстан Республикасыны ң 2003 жыл ғы 2
шілдедегі N 461 Заңы

Ұқсас жұмыстар

Бағалы қағаздар нарығы

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР

Әлемдік бағалы қағаздар нарығы

Бағалы қағаздар нарығының іргелі талдау

Бағалы қағаздар нарығы туралы

Бағалы қағаздар нарығы, оның қызметі және құрылымы

Әлемдік бағалы қағаздар нарығы туралы

Коммерциялық банктердің бағалы қағаздарының операциялары

ЖАПОНИЯ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫ

Қаржы нарығының құрылымы

Пәндер