Меншік қатынастары: құқықтық және экономикалық мазмұны, түрлері мен Қазақстандағы формалары

Орындаған: Кидралин Н. К

мамандығы Ф-23

жОСПАРЫ:

Меншік қатынастарының мазмұны: құқықтық және экономикалық аспектілері. Меншіктің экономикалық қатынастар жүйесіндегі орны.

Меншіктің типтері, формалары және түрлері. Қазақстандағы меншіктің формалары мен түрлерінің көп түрлігі.

Меншік - ол иелену, билеу, басқару, пайдалану, меншіктену құқығы, яғни мүліктік құқық.

Меншікті

куәлік

бойынша тіркеуі

Меншік қатынастарының мазмұны: өндіріс, оны бөлу (қайта бөлу), өнімдерді айырбастау және тұтыну бойынша адамдар арасындағы экономикалық қатынастарды құрау. Бұл экономикалық теория пәнінің меншіктік қатынастарды реттеп, оған анықтама беріп, жасаған негізгі түсінігі.

Экономикалық теория меншіктік қатынастарда барлық өндірістің өсу ауқымдарын, олардың қайталану-шылық, ұдайы өндірушілік негізі екенін көрсетеді.

Меншіктік қатынастар - бұл өндіріс құралдары, олардың күшімен өндірілетін тұтыну заттары ретіндегі иелену, бөлу, басқару, пайдалану және осылардан туатын меншіктену құқықтарымен тығыз байланысты, адамдар арасындағы жүйелі түрде қайталанатын, ұдайы өндірістік қатынастар.

Сонымен, меншіктік қатынастардың экономикалық мазмұны, бұл:

өндіріс құралдарын жұмыс күшімен біріктіру, яғни өндіріс процесін ұйымдастыру;

өндірістің қоғамдық қаражаттары мен жұмыс күшінің пайда болуы;

қоғамдық маңызды материалдық игіліктерді (тауар) сату, жеке қызмет көрсету.

Меншіктің заңдық қатынастары - бұл иелену құқығы, яғни мен иеленемін дегенді білдіреді. Иелену меншіктің бірінші және басты себебі. Бірақ өзінен-өзі иелену меншіктің экономикалық мазмұнын сипаттамайды. Меншік субъектісін белгілеп, пассивті түрде де иеленуге болады. Заңды түрде оны қолданбауы әбден мүмкін, яғни өндірістік қатынастар пайда болғанша. Меншік иесі өз меншігін толық билеуі мүмкін босату, сыйға тарту, мұрагерлікке беру және т. б., бірақ барлық осы қатынастардан экономикалық қатынастар туындамайды.

1- рулық қоғам меншік типі

( алғашқы қауымдық меншік, отбасы меншігі)

меншіктің типтері

2- Құл иеленушілік меншік типі және көпшілік жағдайда феодалдық меншік типі (бір адамның екінші адамға күш көрсету жолымен қосылуы)

3- Меншіктің капиталистік (буржуазиялық) типі. (жұмыс күшін сатып алу, сату арқылы қосылуы)

Егер де мүлікте меншік иелерінің әрқайсысының меншік құқығындағы үлестері белгілі болса, онда мұндай ортақ меншікті үлестік меншік дейді.

Ортақ бірлескен меншікте қатысушыларының үлестері белгіленбеген, сондықтан да олардың үлестері мүлікте тең деп есептелінеді.

Бірлескен ортақ меншіктің мынадай түрлері болуы мүмкін:

ерлі - зайыптылардың ортақ меншігі

шаруа қожалығының ортақ меншігі

жекешелендірілген тұрғын үйге орта меншік.

Ортақ меншіктен кейін жеке меншік пайда болуы. Ол еңбектік және еңбектік емес болып бөлінеді, яғни өз еңбегіне және өзгенің еңбегіне негізделген түрлері.

Мемлекеттік меншік - бұл меншік нысандарын мемлекеттік билік өкілдерінің басқаруы мен іске жаратуды жүзеге асыратын қатынастар жүйесін білдіреді.

Ұжымдық меншік - бұл еңбек ұжымы өндіріс құралдары мен өнімдерін ортақ иемденіп, пайдаланып және іске жарататын экономикалық қатынастар жүйесі.

Қоғамдық меншік дегеніміз бәрімізге ортақ игілік, яғни белгілі бір әлеуметтік немесе өндірістік қауымдастық шеңберінде әркім ортақ игіліктен өзінің үлесін алу құқығына ие деген сөз.