Ауыл шаруашылық дақылдарының зиянкестері және ауруларына қарсы қолданылатын препараттардың биологиялық, шаруашылық тиімділігі

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік
университеті

• Ауыл шаруашылық дақылдарының
зиянкестері және ауруларына қарсы
қолданылатын препараттардың
биологиялық, шаруашылық тиімділігі

• Орындаған: Чавкенова А.
• Тобы: АП-13-2к1
• Жетекшісі: Әлімбекова Н.

• Шымкент 2014ж.
Кіріспе
• Ауыл шаруашылығы дақылдарының зиянкестері — қолдан өсірілетін
өсімдіктерді зақымдайтын не мүлдем құртып жіберетін жәндіктер мен
жануарлар. Оларға омыртқасыз жануарлардан жұмыр құрттар,
өсімдік қоректі кенелер, жәндіктер, жалаңаш шырындар және ұлулар,
ал омыртқалы жануарлардан — құстар мен сүт қоректілердің кейбір
түрлері (кеміргіштер) жатады. Зиянды жәндіктер мен кенелер
қоректік заттарына байланысты монофагтар, олигофагтар және
полифагтар болып 3 топқа бөлінеді. Монофагтар өсімдіктердің бір
ғана түрімен немесе бір-біріне ұқсас бірнеше түрлерімен (бұршақтың
дәнек қоңызы, таңқурай кенесі), олигофагтар өсімдіктердің бір
тұқымдасына жататын көптеген түрлерімен (орамжапырақ
тұқымдасының бүрге қоныздары мен қандалалары, түйнек
бізтұмсықтары, дәннің сұр көбелегі), полифагтар өсімдіктердің
көптеген түрлерімен (шегірткелер, шыртылдақ қоңыздар, күздік
көбелек) коректенетінеді.
Тура қанаттылар
• Тура қанаттылар (orthoptera) отрядына жататын көп қоректі зянды жәндіктер Ауыл
шаруашылығы дақылдарына зиян келтіретін көп қоректі жәндіктердің түрлері
Brachicera – қысқамұрттылар отряд тармағына, Acrididae – нағыз шегірткелер
тұқымдасына, Dolichocera – ұзынмұрттылар отряд тармағына, Tettigoniidae – шекшек
тұқымдасына, Gryllidae – шырылдауық шілділіктер тұқымдасына жатады. Зиянды
шегірткелер. Қазақстанның солтүстігінде таралғандары: итальяндық прус – Calliptamus
italicus italikus L. кресті кішкене саяқ шегіртке – Dociosturus breviocolis, а қ жола қты –
Chortippus albomarginatus D.G. және басқалар. Азиялы қ шегірткені ң т ұра қты
қоныстары Қазақстанның оңтүстік жартысындағы ну қамысты жерлер, осы жерлерден
олар басқа алыс өңірлерге тарала алады. Мароккалық шегіртке – Dociostaurus
maroccanus Thunb. Қазақстанның оңтүстігінде таралған.(Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл
облыстары). Азиялық, мароккалық, итальяндық шегірткелер, анда-санда тұранды қ
және шөл далалық шегірткелер кезеңдік өзгерістерге ұшырайды.
Бидайдың үнді
қаракүйесі
• Бидайдың үнді қаракүйесі- Neovossia
іndiсa (Mitra) Mundkur Үнді қаракүйесі
Азияда, Ауғанстан, Бангладеш, Үнді, Бирма,
Пакистан, Туркия, Еуропада Швеция, АҚШ-
да және Мексикада таралған. Қазақстанда
жоқ.
• Ауру қоздырғышы бидайды, тритикалені
және қара бидайды зақымдайды.
Үндістанның Солтүтік-батыс жағында ауру
тұтынған жылдары бидай өнімі 33 пайызға
төмендеген.
• Зақымдалған өсімдіктердің өнімділігі 10-20
пайызға, өніп шығуы және дәндердің
салмағы едәуір төмендейді. Өте күшті
зақымдалған дәндердің тауарлық,
нанжабулық, биохимиялық сапалары
бұзылады. (ұн қарайып кетеді, дәндерден
бұзылған балықтың иісі шығады
триметаламин) лизин, қант, крахмал,
тиалин т.б. заттардың мөлшері азаяды.

• 1- залалданған бидай масағы; 2-
залалданған бидай дәні; 3-үнді қара
күйесінің қоздырғыш споралары
Сұр шірік
• Қоздырғышы кең бейімделген Botritis cinerea Pers.
(Deuteromycetes класы, Hyphomycetales ќатары)
саңырауқұлағы.
• Көбіне өсімдік сабағы мен бұршақтарын за қымдайды.
Өсімдіктің ауру мүшелерінде сұр кигіз сияқты өңезі бар
қоңыр дақтар түзіледі. Кейін қара түсті са ңырауқұла қ
қарамықтары пайда болады. Ауру өнім түсімі мен
тұқым сапасын төмендетеді. Ауру топыра ққа түскен
бұршақ дәндерінде сақталатын саңырауқұлақ мицелийі
мен қарамықтардан тарайды.
• Церкоспороз. Қоздырғышы Cercospora sojina
(Deuteromycetes класы, Hyphomycetales ќатары)
саңырауқұлағы.
• Қытай бұршағының жапырақтары мен дәндері
зақымданады. Ауру жапырақта жиегі қара, ашы қ с ұр
түсті дақтар пайда болады. Жапырақты ң асты ңғы
бетінде қара-сұр түсті өңез түзіледі. Т ұқымдағы да қтар
жиектелген, әрі шашырап орналасады. Қоздыр ғыш
тұқымда және өсімдік қалдықтарында сақталады.
Бұзаубастар
• Бұзаубастар. Жердің астында тіршілік етеді. Орта жаста ғы дерн әсілдері ж әне ересек ж әндіктері
жердің астында 1м дейінгі тереңдікте тіршілік етеді. өмір с үру циклі 1 жылдан к өп уа қыт қа
созылады. Мамырдың аяғында – маусым айында ұрғашылары 10-20 см тере ңдікте, арнаулы
ұяларға 150-300 данадан жұмыртқа салады. Бұзаубастар алдыңғы аяқтарыны ң к өмегімен
топырақтың үстіңгі қабатында жолдар салады, 50-ден аса өсімдіктің тамырын, саба қтарыны ң
жер асты бөлігін, өскіндерін және тұқымдарын жеп зиян келтіреді. Олар ылғалды, суармалы
жерлерді, негізінен көкөніс алқаптарын мекендейді. Жылы жайларда темекінің, к өк өністерді ң
және т.б. өсімдіктердің көшеттеріне өте көп зиян тигізеді. Көп тара ған т үрлері – к әдімгі
(Gryllotalpa) және бір тікенекті (Gryllotalpa unispina Sauss.) б ұзаубастар.
Шекшектер
• Шекшектер. Құрғақшылық жылдары сандары өте
көп болғанда егінге, көкөніс дақылдарына, майлық
дақылдарға және жеміс ағаштарына зиян келтіреді.
Антеналары денелерінен ұзын үлкен жәндіктер.
Жылына бір рет ұрпақ береді. Топырақта,
өсімдіктерде және олардың үлпаларында
жұмыртқалары қыстайды. Шілделіктер. Орташа
және үлкен, жалрақ денелі жәндіктер. Түнде
тіршілік етеді. Топырақ түйірлерінің астында,
жарықтарда нимфалар (ақырғы жастағы
дернәсілдер) қыстайды. Ылғалды, суармалы
жерлерде көкөністердің, майлық дақылдардың,
дәнді дақылдардың, бүлдіргеннің жапырақтары мен
сабақтарының төменгі бөліктерін жейді. Күресу
шаралары. Ерте күзде сүдігер жырту және отамалы
өсімдіктердің қатар аралықтарын өңдеу арқылы
бұзаубастардың, шекшектердің және шілделіктердің
көбейуіне жол бермеуге болады. Көкөніс өсірушілер
бұзаубастармен күресу үшін арнаулы
жырашықтарды пайдаланады.
Зиянкестермен
биологиялық күресу
шаралары
• Биологиялық күресу шаралары. Табиғатта организмдердің әр түрлi түрлердiң
арасындағы антагонистiк арақатынастардың болуында негiзделген. Әдiстiң
тәжiрибесiнде олардың тiршiлiк әрекетiнiң өнiмдерi, микроорганизмдер, сонымен
бiрге энтомофагтардi қолданылады. Биоәдіске энтомофагтардың тіршілігіне
қолайлы жағдай жасау жатады. Биометод зиян келтiрушiлер және аурулардан
сатының интеграцияланған қорғауының жүйесiндегi маңызды орында орналасады.
• Энтомофагтар (жыртқыш аңдар және арамтамақтар) және патогендiк
микроорганизмдер зиянкестерлердің санын шектейтiн табиғи факторларға
жатады. Қоректене жыртқыш аңдар, олардың жұмыртқасын, дернәсілдерін,
қуыршақтар немесе имаголарды құртады. Микроорганизмдер (бактерийлер,
вирустар, және т.б) зиянкестерлерді ауруға шалдықтырып өлімге әкеледі. Орман
зиянкестерлердің жыртқыш аңдары бунақ аяқтыларға және омыртқалы
жануарларға көбiнесе жатады.
• Бунақ аяқтылар оларға (кенелер, өрмекшiлер) өрмекшi тәрiздi және құрт-
құмырсқаларды жатады. Кенелер және питомникте кең таралған өрмекшiлер
жұмыртқаларды, майда дернәсілдерді және әртүрлi зиянкестерлердің имаголарын
құртады. Химия инсектицидтерiне үлкен орнықтылықтармен айырмашылығы
болады, микробиологиялық препараттарға қабылдағыш емес. Жыртқыш құрт-
құмырсқалар жуково отрядтарына, инелiктер, жарғақ қанатты, тор қанатты және
тағы басқалар жатады
Қорытынды
• Астық дақылдары , соның ішінде жармалық дақылдар және бұршақ
дақылдары болып бөлінеді. Астық дақылдары (бидай, қарабидай, с ұлы,
арпа, күріш, тары, жүгері, т.б.) астық тұқымдасына жатады. Даму ж әне
өсіп-өну кезеңіне байланысты күздік және жаздық да қылдар болып
бөлінеді. Күздік дақылдарға бидай, қарабидай, арпа, ерте пісетін жазды қ
дақылдарға бидай, қарабидай, сұлы, арпалардың кейбір сорттары
жатады. Оларды Қазақстанның солт-нде мамыр айында себеді. Кеш
пісетін жаздық дақылдарға тары, жүгері, күріш жатады. Б ұлар суы ққа
төзімсіз келеді. Сондықтан оларды ерте пісетін жазды қ да қылдардан
кешірек себеді. Д. д. егу үшін жерді 20 – 22 см тере ңдікте жыртып,
қопсыту керек. Егістікке, көбінесе көң (20 т/га) мен минералды қ
тыңайтқыштар (90 – 120 кг/га), тұқыммен бірге фосфор ты ңайт қышы
(10 – 15 кг/га), үстеме қорек ретінде негізінен азот ты ңайт қышы (20 – 30
кг/га) шашылады.
Қолданылған
әдебиеттер тізімі
• 1. Бактериальные болезни растений /под ред. В.И. Израильского –
М.: Колос, 1979.
• 2. Методические указания по мониторингу численности
вредителей сорных растений и развития болезней
сельскохозяйственных культур. Фолиант, 2004-272С.
• 3. Власов Ю.И. Вирусные и микоплазменные болезни растений. –
М.: Колос, 1992.
• 4. Горбуля В.С. Защита сельскохозяйственных культур от
болезней /Руководство к лабораторно-практическим занятиям.-
Астана. 2007
• 5. Деменьтьева М.И. Фитопатология. – М.: Агропромиздат, 1985.
• 6. Егін шаруашылыѓы, ауыл шаруашылыњы машиналарын жасау
жєне µсімдік ќорѓау салаларына арналѓан орысша-ќазаќша
сµздік /Жетекшісі Б. Белѓара. – Астана: Елорда, 2005

Ұқсас жұмыстар

Ауыл шаруашылығында қолданылатын бактериалды препараттар жайлы

Биологиялық препарат түрлері

Ауыл шаруашылығында қолданылатын бактериалды препараттар

Егіншілік жүйелерінің ғылыми негіздері

Орман зиянкестері, олармен күресу тәсілдері

Өсімдік қорғау

Қант қызылшасы дақылының зиянкестері

Цитрус дақылдарының негізгі зиянкестері мен ауруларының түрлері

Ауыл шаруашылық дақылдарының ауруларына қарсы биопрепараттар

Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар

Пәндер