Жануарларда регенерация: физиологиялық және репаративтік түрлері, эпителий мен грануляциялық ұлпаның механизмдері

Жеке түрлердің регенерациясы

Регенерация

Жануарларда түгелдей не жарым-жартылай алып тасталынған, зақымданған не жойылған органның немесе оның бөлігінің (тіннің, ұлпаның) қайтадан қалпына келуі. Регенерация терминін 1712 ж. француз табиғат зерттеушісі Р. А. Реомюр (1683 - 1757) ұсынды.

Регенерация түрлері

Регенерация 2 түрлі болады: физиологиялық және репаративтік. Физиологиялық регенерация қалыпты организмде жойылған үлпа элементтерінің орнына пайда болып, жаңарады. . Мысалы: тері мен тері туындыларының, қанжасушаларының, кілегей қабықтардың эпителийінің жаңаруы.

Репаративтік регенерация өз ара болінеді: толық, толық емес, патологиялық.

Физиологиялық регенерация

Физиологиялық Регенерация әдеттегі тіршілік процесінде көптеген органдарда, мыс., қан құрамы элементтерінде, ішек-қарынның, тыныс органдары жолдарының кілегей қабығында, эпидермисте (бұған түлеу де жатады) өтеді.

Реперативті Физиология

Реперативті Физиологиялық жануарлар түріне қарай әр түрлі болады. Омыртқасыздардың көпшілігінде Регенерация нәтижесінде дене бөлігінен тұтас организм дамуы мүмкін. Жоғары сатыдағы жануарларда бұндай Регенерация болмайды, жеке орган не оның бөлігі ғана регенерацияланады. Регенерация нәтижесінде пайда болған органдар бұрынғы қалпынан өзгеруі де өзгермеуі де мүмкін. Регенерация әр түрлі жағдайларға, жүйке жүйесі қызметіне байланысты қартайған организмде баяу өтеді.

Жарадағы эпителий регенерациясы

Регенерацияға эпителий ұлпасының қабілеттігі өте жоғары. Регенерация жара жетінен амитоз арқылы өтеді. Жаңадан пайда болған эпителиалды ұлпа жара беткейіне жылжып, оны жабады. Жара беткейі алғашқы бір қабатты, сосын көп қабатты эпителийімен жабылады. Препаратта жас грануляциялық ұлпаға, қабыршақтан босаған жаңадан пайда болған эпителиймен жабылады.

Грануляциялық ұлпа

Жас грануляциялық ұлпада әртүрлі гранула көптеген жасушалар қоршаған капиллярлар тұрады. Капиллярлар зақымдалған тамыр эндотелийінің өскіндерінен пайда болады. Олар нейтрофильдермен, фибробластар мен фиброциттерге айналатын домалақ дәнекер ұлпа жасушаларымен қоршалған. Грануляциялық ұлпа жетілген сайын онда лейкоциттер азайып, гистиоциттер мен фибробластар көбееді. Жетілген тыртық ұлпасы коллаген талшықтары мен фибробластардан тұрады. Қан тамырлары азайып, лейкоциттер толық жойылады. Сонымен коса, грануляциялық ұлпада көптеген мукополисахаридтер, рибонуклеин қышқылы және хондроитинсульфаттар болады.