Биені қолдан ұрықтандыру

Мегежінді қолдан ұрықтандыру

Қой-ешкіні ұрықтандырудағы арналған құрал-саймандар

Күйіттеуші малды дайындау және пайдалану

Күйіттеуші аталық мал дегеніміз күйге келген аналық малды табу үшін, жыныстық рефлекстері толық сақталған, арнайы дайындалған еркек мал. Күйіттеуші аталық мал тек күйлеген малды тауып қана қоймайды, ол сонымен қатар аналық малдың жыныстық қызметін стимулдеуші, реттеуші ең тиімді факторлардың бірі болып саналады.

Ұрықтану

Көптеген тірі жануарларда көбею жыныс клеткаларының көмегімен іске асады. Бұл клеткалар жыныс бездерінде: ұрғашы малдардың клеткасы анальщ бездерде, еркек малдыд клеткасы аталық бездерде дамиды.

Ұрғашы малдардың жыныс клеткасын «ұрықгық клетка», ал еркек малдардың клеткасын «сперматозоидтар» деп атайды.

Ұрықтану - ¥рық клеткасының спермамен қосылуы, қысқаша айтқанда спермамен (еркек малдьщ ұрығын) ұрғашы малдың жьшыс органьша жіберу (табиғи жолмен немесе қолмен салу арқылы) . Спермареотаксис (ағысқа қарсы қозғалу) қасиеті арқьшы ұрық жолымен қозғалады.

¥рық клеткасы жарьшып шыққан фолликулярлы сүйықга жатыр мойынынан кіріп, ұрық клеткасьша қарай қозғалады. Сөйтіп олар ұрық жолының үштен бір бөлігінің жоғарғы бөлігінде қосылады.

¥рықтанған клетка (зигота) ұрық жолымен жатырға қарай қозғалады, оның қозғалуына ұрық жолы етінің жиырылуы (перис- тилька) және әпителий қьшшығы (реснички) қозғалып жәрдем етеді. Үрық жатырға 1-4 тәулікте жетіп, ары қарай сонда өсіп жетіледі.

Сары дене - фолликулярлы клетка овуляциядан кейін, пайда болған фолликулярлы клеппка бөлінеді, өседі жэне сары денешік безді клеткасы-лютиновий клеткасына айналады. Дэнекер клетканың ұпгга- рының қабықшасынан сары дененің топтары пайда болады. Ол жерге қан қүйылып, қан тамылары өсіп тарайды. Лютиновая клетка фоликулярлы клеткадан құрылысы, қызметі бойынша бөлекше, оньщ кұрамында май сияқгы заттар бар - липидтар жэне сары пигмент - ол сары денені сары түске бояйды. Сары дене ұрықгықшң сырт жағьша томпайып шығып тұрады. Сондықган ұрықгықш сипалағанда олар бұдыр-бұдыр болып білінеді.

ҰРПАҚТЫҢ ЭМБРИОНАЛДЫ ДАМУЫ

¥рпақтық клетка ұрықганғаннан кейін өзінің дамуын ұрық жолында бастайды, ол бөлшектеніп көп клеткаға бөлініп (12, 13, 14- суреттер) бластомерлерге айналады. Бөлшектену әсерінен ете көп мөлшерлерде бастомерлер пайда болып ол жылтыр қабыққа оралады. Зиготаның осындай күйін морулла деп атайды. Өте майда бластомерлерді (сыртқы қабат құрайтын) трофобласт (тамақгандырушы қабат) - деп атайды. Ал оте ірі бластомерлерді трофобластпен қоршалған эмбриобласт (зародыш) қабаты дейді. Бөлшектенгеннен соң жылтыр қабат жарылып, оның орнына трофобласт пайда болады - кейін одан шу (плацент) пайда болады.

Трофобласт протеолитикалық (еріткіш) қабілетке ие (фермент- тердің әсерінен) болғандықтан ол аналықтаң жатырының сілекейлі қабатын ерітіп, ұрықгың шуын жатыр қабатына бекітеді. Бірінші аптада ұрык трофобласттың еріткіштік әсерінен азықганады. Кейіннен үрық айнала-сына ұрықтық қабық пайда болвш ол жатырдьщ кілегей қабығымен байланысады. Содан соң ұрықтың тамақтануы аналықтың қан тамьфларымен ұрықтың қан тамырларының байланысы арқылы болады.

Плацент (шу), ұрықтың жолдасы - ұлпалардың (тканьдерің) құрылымы ол ұрықгың қан тамыры қабығынан жэне аналықтың жатырының кілегей қабығынан тұрады, ол ұрықты тамакцен қамтамасыз етеді.

ҰРЫҚТЫҚ ҚАБЫҚТАР ЖӘНЕ ОЛАРДЬІҢ ПАЙДА БОЛУЫ

Буаздық кезінде «ұрық» үш қабат қабықпен қоршалған, сулы, зэрлі және қан тамырлары болады. Онда құлынның жэне бұзаудың ұрықтық қабаты керсетілген.

Сулы қабық (амион) - трофобласттан пайда болады және ең ішкі қабық болып табылады, онда ұрық орналасқан. Оньщ ішінде күйіс малдарда түссіз, жылқыда қоңырлау сүйық бар, ол клегейлі қою больт келеді.

Зәрлі қабық (аллантоис) - куықган пайда болады. Оның қуысына зэр жолы арқылы (урахус) зэр жиналады. Төл өскен сайын зэрдің мөлшері де өзгереді. Зәрлі қабықга кіндікгің қан тамырлары өтеді де қан тамырлары қабығымен қосылады.

Қаитамыры қабығы (хорион) - трофобласттан пайда болады жэне ең сыртқы қабат болып есептеледі, хорион арқылы ұрық (плод) азықганады. Қантамыры емізіктерімен (ворсинки) қоршалған. Кейінірек ол ұрықгың артериалық және веналдық капилярымен бірігеді. Емізіктер (ворсинка) жатырдың кілегей қабығьша кірісіп (сіңіп) криптер күрайды. Крипге эпителий жоқ, хорион ворсинкасы дэнекер тканьге кіріп кетеді - бүл десмохориалды планцента. Бүл күйіс малдарда болады. Жылқы мен шошқада бүр (ворсинки) жатыр кілегей қабығына жанасады (29-сурет) - бүл әпителиохориалды деп аталады. Жыртқыш аңдарда ворсинка тура эндотелиаға (қан тамыры клеткасын) бұзып қан тамырьмен - жалғасады - бұны әндотелио-

хориалды плацента дейдІ.

Эпителиохориалды;

Десмохориалды;

Эндотелиориалды;

Гемохориалды.

1-жатырдыц кілегей қабыргасының эпителиясы; 2-крипт әпителиі; 3-ворсинка эпителиі; 4-ворсинка тамырлары; 5-жатырдың кіпегей ңабыгының цан тамырлары; 6- лакундар.

ҰРЫҚТЫҢ ДАМУЫ ЖӘНЕ ЖАТЫР ІШІНДЕГІ ТАМАҚТАНУЫ

Зигота жылтыр қабықгы жарып шыққанша өзінің прото- плазмасы арқьшы тамактанады. Жылтыр қабыкты жарьга шыққан соң Цкатырға шығып, жатыр безінің сүгі, секреттер бөлген әпителий клеткасы секретгерінен, лейкоцидтермен және басқа да клеткалармен тромбо-пласт арқылы тамақтанады.

Ұқсас жұмыстар

Биені қолдан ұрықтандыр

Жылқының көбею ерекшелігі

ҚОЛДАН ҰРЫҚТАНДЫРУ КЕЗІНДЕ

Малды ұрықтандыру

Қолдан ұрықтандыру

СИЫРДЫ ҚОЛДАН ҰРЫҚТАНДЫРУ ӘДІСТЕРІ

Акушерлік аурулар

ЖАНУАРЛАРДЫ ЖАСАНДЫ ҰРЫҚТАУ ПУНКТТЕРІН ҰЙЫМДАСТЫРУ

Жылқы малдарын азықтандыру және суару

Аталық қошқардың шәуетін саулықтарды экстракорпаралды ұрықтандыруға дайындау технологиясын жетілдіру

Пәндер