Бәсеке және монополия жайлы

Презентация қосу

« Бәсеке және монополия»
Бәсеке - нарықтық шаруашылық
субьектілері арасындағы қосымша
табыс алу үшін өндіріс факторларын
иелену және тауарларды өткізу
мүдделеріне байланысты
бақталастықтық немесе күрес.
Бәсеке - әр түрлі формада болатын және
әр түрлі жолдармен іске асырылатын
нарықтық қатынастардың негізгі
категориясы.
Бәсеке түрлері

Сала ішілік –бір Салааралық- түрлі
салалық кәсіпорындар салалық кәсіпорындар
арасындағы ең үлкен арасындағы капитал
табыс үшін күрес салудың ең пайдалы
жағдайы үшін күрес
Бәсекелік күрестің әдістемелері

Күрестің нарықтан
Баға бәсекесі тыс нысандарын Бағадан тыс бәсеке
пайдалану

Өндіріс шығындарын Қаржылық қулық Тауар қасиетінің өзгеруі
азайтып, ассортименті сұмдықтар, құнды және оған сапалы жаңа
мен сапасын өзгертпей қағаздармен алып ерекшеліктердің берілуі,
тауар бағасын төмендету сатарлық жасау, субститут - тауарлардың
негізінде қосымша табыс өнеркәсіптік тыңшылық, құрылуы, сатудан кейінгі
алу үшін күрес мемлекеттік органдар техникалық қызмет,
арқылы қысым жасау, жарнама
бәсекелестің көзін жою
Бәсеке нысандары

Жетілген бәсеке (еркін Жетілдірілмеген бәсеке
бәсеке нарығы). Нарықтың (жетілдірілмеген бәсеке нарығы).
классикалық үлгісі Нарықтың қазіргі үлгілері

Монополия – тауардың Монополистік бәсеке-
бағасына ықпал ететін, Олигополия- бірнеше (3- біртекті емес, бірақ ұсақ
өндірістің көп бөлігін тен 5- ке дейін) ірі тауар ұсынатын
бақылайтын бір ғана фирмалар билейтін нарық сатушылар саны көп
сатушының билігі нарық

Жасанды Кездейсоқ Табиғи
Жетілген бәсеке
сипаттамасы
Салаға
Фирмалар Өнімнің Бағаның Бағадан
бақылануы
ену
саны түрі тыс бәсеке
шарттары

Бөгеттер
Өте көп Біртекті Жоқ Жоқ
жоқ
Монополия (грек –moons-жалғыз, polio-
сатамын) жеке өндіруші тауар нарығын бақылап
және сол нарықта үстем орын алған кезде пайда
болады.
Монополияның мақсаты- нарықта баға мен
өндіріс көлемін бақылау арқылы мүмкін болатын
жоғары табыс алу.
Монополиялардың пайда болуының негізгі
себептері өндіріс пен капиталдың шоғырлануы.
Жетілдірілмеген бәсеке
сипаттамасы

Монополистік Олигополия Таза монополия
бәсеке
Саладағы Көп Бірнеше Біреу
фирмалардың саны

Өнімнің түрі Сараланған Сараланған және Бірегей
біртекті

Нарықтық бағаға Нарықтық шеңбер Өзара тәуелділікпен Бағаны
ықпал ету шегінде шектелген және құпия әкімшілікпен ұсыну
қабілеттілігі сөз байласуы
айтарлықтай
Салаға кіру Жоқ Елеулі Кіру оқшауланған
тосқауылы

Бағадан тыс бәсеке Елеулі Елеулі Қажет емес
Монополияның түрлері:
• Табиғи монополия- табиғи шикізаттарды
пайдаланумен байланысты. (газ, мұнай, жылу,
электро энергия)
• Жасанды монополия- сөз байласу немесе
бәсекелесті басып тастау арқылы құрылған
монополия.(пошта, темір жол)
• Кездейсоқ монополия- аз тұтынушылары үшін
уақытша сұранысты ұсыныстан асырып
түсіру нәтижесінде пайда болады, бұл
капиталдың тиімді жұмсалуын қамтамасыз
етеді.
Шоғырланудың негізгі бағыттары

Деңгейлес Сатылас Әртараптан-
интеграция интеграция дыру

Өндірісі бір
Технологиялық
Өндірістің бір технологиялық
жағынан өзара
саласында желімен
байланыспаған
жұмыс істейтін біріктірілген
көп салалы
компанияларды көп салалы
компаниялар
ң бірігуі компаниялар
дың бірігуі
дың бірігуі
Монополиялардың ұйымдастырылу шаралары

Нарық, өндіріс үлесі және баға деңгейлерін бөлу
Картель
туралы монополистік келісім

Синдикат Өнімді бірлесіп өткізу мақсатында бірігу

Трест Меншікті біріктіру, өндірісті жалпы басқару және
тауарды өткізу негізінде бірлесу

Концерн Біріңғай қаржы орталығы бар көп салалы
фирмалардың бірлесуі

Конгломерат Бір бірімен қызмет бабымен емес, бас компанияны ң
басқа компанияларымен қосылу және жұтылу
нәтижесінде пайда болған бірлесу
Монопольдық билікті азайтудың тәсілдері

Мемлекеттік
Тіреске меншікті
Экономикалық
қарсы заңдар қалыптастыру
реттеу
Монополияның әлеуметтік экономикалық
зардаптары

Таза бәсеке
нарығына Таза бәсеке Монополияны Техникалық
қарағанда нарығына сақтауға көп үрдіске
өндіріс қарағанда өте шығындары ынталдындыру
өнімдері аз жоғары баға кетеді азаяды
көлемде белгілейді
шығарылады
Монополияға қарсы заңдар -
бұл бәсекелестікті дамытуға,
монополияны шектеуге және
тыйым салуға бағытталған
заңдар мен үкіметтік актілер
кешені.
АҚШ -та монополияға қарсы
3 заң қолданылады:
1. Шермэн заңы (1890)- бұл заң сауданы құпия
монополияларға бір салада жалғыз үстемдік
етуге баға жөніндегі келісімге келуге тыйым
салынады.
2. Клейтэн ( 1914)- өткізу саласындағы шектеу
іс әрекетіне баға алушыларына, бірігудің
кейбір түрлеріне тыйым салынады.
3. Робэлсин –Пэтмин(1936)- сауда саласындағы
істерді шектеуге тыйым салынады.
Қорытынды

Сонымен, бәсеке дегеніміз –
бұл нарықтық экономиканың
қатысушыларының арасындағы
тауарларды сатып алу және сату
барысында, өндірістегі ең жақсы
жағдайлары үшін бақталастық.
Назар салып,
тамашалағандарыңызға

РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Бәсеке және монополия

Бәсеке туралы түсінік, оның түрлері

Монополияның түрлері

Монополия түрлері, монополия бәсеке

Нарық механизмі

Нарықтық механизмнің басты элементі ретінде

Монополияның түрлері табиғи монополия

Бәсекенің моделі

Бәсеке түрлері

Бәсеке

Пәндер