Кірме сөздер туралы жалпы түсінік


Slide 1 Slide 2

Жарлық

Slide 3 Slide 4

Желтоқсанның жиырма үші

Кірме сөздер

Slide 5

Кірме сөздер туралы

жалпы түсінік

Кірме сөздер дегеніміз тілімізге басқа тілден енген сөздер. Бір тілден екінші тілге сөздердің ауысып тұруы барлық тілдерге тән құбылыс. Сөздік құрамына басқа тілден сөз енбеген тіл жоқ десе де болады. Дүние жүзіндегі түрлі - түрлі тілдерде сөйлейтін халықтар өз ара бір - бірімен қарым - қатынаста болады да, бір-біріне сөз ауысады. Әрбір тілдегі басқа тілдік сөздер санының аз я көптігі тарихи жағдайлармен тығыз байланысты.

Өз тарихында қазақ халқы көптеген елдермен қарым - қатынас жасап, аралас - құралас болғаны мәлім. Соның нәтижесінде араб, парсы, монғол, орыс тілдерінен қазақ тіліне көптеген сөздер кірген.

Қазақ тіліне енген кірме сөздердің тарихы өте ұзақ. ІХ - Х ғасырдан бастап араб, парсы сөздері кірсе, ХІХ ғасырдан бері қарай орыс тілі арқылы келген кірме сөздердің саны өте көп.

Slide 6

3 минут ішінде кірме сөздер туралы қосымша мәліметпен танысып, талқылау

Slide 7

Араб, парсы тілінен енген

сөздер:

Тәрбие, мұғалім, кітап, дәптер, емле, пән, мектеп, қағаз, тарих

Slide 8

Орыс тілінен енген сөздер:

А) Қазан төңкерісіне дейін енген сөздер: болыс, сот, жәшік, кереует, бөтелке, кәмпит, сөмке, тұрба, т. б.

Ә) кеңестік дәуірде кірген термин сөздер: телефон, телеграф, автомобиль

Slide 9

Самолет - ұшақ

Вертолет - тікұшақ

Коллектив - ұжым

Герб - елтаңба

Гимн - әнұран

Slide 10

Монғол тілінен енген

сөздер:

ел билеуге байланысты сөздер:

ұлыс, нөкер, жасақ, аймақ,

жарлық т. б.

жер - су атаулары: Тарбағатай,

Нарынқол, Нұра, Баянауыл,

Зайсан, Қордай, Алтай т. б.

Slide 11

Тапсырмалар

Slide 12

Суырып салма ақын

Шайыр

Пұл

Пешене

Ғұлама

Ғибрат

Сарбаз

Ғалым, оқымысты

Ақша, қаржы

Жазмыш, тағдыр

Үлгі, өнеге

Әскер, жауынгер

Slide 13

Б і л і м

А д а м

Қ ұ н

С а б а қ

Т а л а п

С а м а у р ы н

Т е л е ф о н

Т о л а ғ а й

П е ш е н е

Slide 14

Оқу үйренумен санаға қонатын ақиқат

жайлы түсінік.

Үйренбей білім бітпес. / мақал. /

Slide 15

Ойлау, сөйлеу қабілеті бар, еңбек

құралдарын жасап, оларды өз

қажетіне жарата

білетін саналы қоғам мүшесі.

Адамнан үлкен ат жоқ,

наннан үлкен ас жоқ. / мақал. /

Slide 16

Ынта, ықылас, ұмтылушылық.

Арман еткен баланың қайырмайық талабын

2. Міндет, жауапкершілік.

Әдебиет өскен сайын

оқу - үйрену талаптары да

тереңдей беруге тиіс.

/ Ғ. Мүсірепов, Суреткер. /

Slide 17

Мектеп жүйесінде өтілетін пән және сол пәндерден

оқушыларға берілетін тапсырма.

Мұғалім әдебиет сабағында баланы

әсемдікті ұғынуға, қоғам мен адам

арасындағы қарым - қатынастардың

сырын түсінуге үйретеді.

Slide 18

Толассыз соғатын жел.

Тоқтамай соққан толағай

Толастар мезгіл жеткей дүр.

2. / көнерген сөз /

Түгі жоқ, тап - тақыр, жалаңаш.

Тау толағай көрінер тасы кетсе.

Slide 19

Шай қайнатуға арналған,

оттығы іш жағына орналасқан

металл ыдыс.

Әңгіме қызып отырғанда сары

самаурын да быжылдап келіп қалды.

Slide 20

Техникалық аспаптар арқылы

алыстан сөйлесетін құрал.

Slide 21

III тапсырма:

«Ең биік мұнара» ойыны. Ең көп кірме сөз жазып және тапқан сөздеріне синоним сөз тауып жазыңыздар.

Slide 22

IV тапсырма:

5 минуттық эссе жазу

Қазақ тілінде кірме сөздер болмаса, тіл байлығы болар ма еді?

Slide 23

Мысалдар

Тура мағына

Омоним

Синоним

Көнерген сөз

Көп мағыналы

Ауыспалы мағына

Табу

Дисфемизм

Эвфемизм

Жаңа сөз

Кірме сөз

Күннің көзі

Уәзір

Әдемі, көрікті, сұлу

Ара

Ерке бала

Кілт

Боқмұрын

Сөзуар

Сөмке

Саяжай

Әдебиет

Аймақ

Slide 24

Мысалдар

Тура мағына

Омоним

Синоним

Көнерген сөз

Көп мағыналы

Ауыспалы мағына

Табу

Дисфемизм

Эвфемизм

Жаңа сөз

Кірме сөз

Күннің көзі

+

Уәзір

+

Әдемі, көрікті, сұлу

+

Ара

+

Ерке бала

+

Кілт

+

Боқмұрын

+

Сөзуар

+

Сөмке

+

Саяжай

+

Әдебиет

+

Аймақ

+

Slide 25

Үйге тапсырма

173-жаттығу

Мәтіннен араб-парсы тілінен енген сөздерді тауып жазыңдар

Slide 26

Бағалау


Ұқсас жұмыстар
Кірме сөздер жайлы
Қазақ тілінің негізгі сөздік қоры мен сөздік құрамы
Досмұхамедов және қазақ терминологиясы
Интернационал және псевдоинтернационал лексиканы аудару ерекшеліктері
ДИАЛЕКТ СӨЗ КІРМЕ СӨЗ
Бей үндес буынды кірме сөздерге қосымша жалғаудың орфографиялану
Қазақ және орыс тілдерінің бөлінуі
Көнерген сөз
Сөзжасамдық калька
Жаңа сөздердің жасалуы
Пәндер



Реферат Курстық жұмыс Диплом Материал Диссертация Практика Презентация Сабақ жоспары Мақал-мәтелдер 1‑10 бет 11‑20 бет 21‑30 бет 31‑60 бет 61+ бет Негізгі Бет саны Қосымша Іздеу Ештеңе табылмады :( Соңғы қаралған жұмыстар Қаралған жұмыстар табылмады Тапсырыс Антиплагиат Қаралған жұмыстар kz