Аралас құрмалас сөйлем туралы ақпарат

Презентация қосу

Қазақ тілі
8 сынып

Сабақ тақырыбы:

Аралас құрмалас сөйлем
Сабақтың мақсаты:
Білімділік. Аралас құрмалас сөйлемнің
жасалу жолдарын, құрамындағы жай
сөйлемдердің қарым-қатынасын меңгерту.
Дамытушылық. Өз ойын жүйелі, дәлелді
жеткізе білуге үйрету.
Тәрбиелік. Адамгершілікке, үлкенді
сыйлауға, отансүйгіштікке тәрбиелеу.
• Құрмалас сөйлем дегеніміз не?
• Құрмаластың құрамындағы жай сөйлемдер қалай
байланысады?
• Салаласа байланысқан құрмаластың түрі қандай
болады?
• Салаласа, сабақтаса байланысуына қарай
құрмалас сөйлем нешеге бөлінеді?
• Салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?
• Салалас құрмалас сөйлем қалай байланысады?
• Салалас құрмалас сөйлем нешеге бөлінеді?
Талғаулы
салалас
Кезектес Түсіндірмелі
Нежность
салалас салалас

Құрамындағы жай
сөйлемдерінің бір-бірімен
мағыналық қарым-
қатынасына қарай, салалас
құрмалас сөйлем алты
түрге бөлінеді:

Ыңғайлас Қарсылықты
салалас салалас
Себеп-салдар
салалас
• Салалас құрмалас сөйлем қандай тыныс
белгілері арқылы жасалады?

• Сабақтас құрмалас сөйлем мағыналық
қатынасына қарай неше түрге бөлінеді?

• Сабақтас құрмалас сөйлем қандай тыныс
белгілері арқылы жасалады?

• Сабақтас құрмаластың сөйлемнің жасалу
жолдары қандай болады?

• Сабақтас құрмалас сөйлем нешеге бөлінеді?
Қарсылықты
бағыныңқы
Шартты Себеп
Нежность
бағыныңқы бағыныңқы

Сабақтас сөйлемдер
құрамындағы бағыныңқы
сөйлемдерінің басыңқы
сөйлемдерімен мағыналық
қарым-қатынасына қарай
алты түрге бөлінеді:

Мақсат Мезгіл
бағыныңқы бағыныңқы
Қимыл-сын
бағыныңқы
Сабақтас құрмаластың сөйлемнің жасалу жолдары
қандай болады?
Бағыныңқының Тұлғалық Сұрауы Сөйлемдердің
баяндауышы белгісі сызбасы

1. Шартты рай -са, -се Қайтсе? /............./
(Не етсе?) тыңдаса,
/_ _ _ _ _ /.

2. Көсемше -ма + й Қайтпей? /…………/
(-ме + й) (Не етпей?) таппай,
/_ _ _ _ _ /.
-майынша Қайтпейінше?
/…………/
(-мейінше) (Не етпейінше?) үйренбейінше,
/_ _ _ _ _ /.

3. Есімше -ған + да Қайткенде? /…………/
(-ген + де) (Не еткенде?) болмағанда,
/_ _ _ _ _ /.
150 – жаттығу.

I. Бағыныңқы жақ: Басыңқы жақ:
са _________________ түсінеді
Айт қан+да _______________ түсінетін еді
па+й (ынша) __________ түсінбейді
II. Бағыныңқы жақ: Басыңқы жа қ:
са да _________________ түсінген жоқ
Айт қан+ша _______________ түсінсе ң еді
қан+мен+де ____________ түсінер емес
қанына қарамастан _____ түсініп алды
Жаңа сабақ.
Мысалы:
1. Күн шығып, ел тұра бастады, - Нұрлан әлі
жоқ.
Сызбасы: бағыныңқы, басыңқы, басыңқы.
2. Қорған кезінде топырақ араластыра тастан
қаланған екен де, бұл кезде қорғанның үстіне
жыңғыл мен шеңгел араласа шығып, өзінше
ол да бір сән беріп тұр.
Сызбасы: басыңқы, бағыныңқы, басыңқы.
Ақбоз алдыңғы екі аяғын ербитіп, көзі
шатынап тұра бергенде, Шолақ құлағын төмен
қарай тұқырта басып қалып еді – ат етпетінен
түсті.
Сызбасы:
бағыныңқы, бағыныңқы, басыңқы, басыңқы.
153 – жаттығу. Жайнаған туың жығылмай,
Жасқанып жаудан тығылмай,
Жасаулы жаудан бұрылмай,
Жау жүрек жомарт құбылмай,
Жақсы өмірің бұзылмай,
Жас қуатың тозылмай,
Жалын жүрек суынбай,
Жан біткеннен түңілмей,
Жағалай жайлау дәулетің
Жасыл шөбі қуармай,
Жарқырап жатқан өзенің
Жайдақ тартып су алмай,
Жайдары жүзің жабылмай,
Жайдақтап қашып сабылмай,
Жан біткенге жалынбай,
Жақсы өліпсің, япырым-ай!
Ереуіл атқа ер салмай
Ереуіл атқа ер салмай,
Егеулі найза қолға алмай,
Еңку-еңку жер шалмай,
Қоңыр салқын төске алмай,
Тебінгі терге шірімей,
Терлігі майдай ерімей,
Алты малта ас болмай,
Өзіңнен туған жас бала
Сақалы шығып жат болмай,
Ат үстінде күн көрмей,
Ашаршылық, шөл көрмей,
Өзегі талып ет жемей,
Ер төсектен безінбей,
Ұлы түске ұрынбай,
Түн қатып жүріп, түс қашпай,
Тебінгі теріс тағынбай,
Темір қазық жастанбай,
Қу толағай бастанбай,
Ерлердің ісі бітер ме?!
Мынау кім?
Қай жылы, қай жерде туылды?
Қандай еңбектері бар?
Венн диаграммасы
Аралас құрмалас Салалас та, сабақтаса да
сөйлем жасалады
Тест тапсырмалары:
1. Аралас құрмалас сөйлем, құрмалас сөйлемнің нешінші түрі?
А) 3. Ә) 2. Б) 1.
2. Аралас құрмалас сөйлем неше жай сөйлемнен тұрады?
А) 5. Ә) 3. Б) 1.
3. Аралас сөйлем әрдайым бағыныңқы болып келе ме?
А) иә. Ә) жоқ. Б) мүмкін.
4. Аралас құрмалас сөйлемнің сызбасын көрсет.
Күн шығып, ел тұра бастады, - Нұрлан әлі жоқ.
А) бағыныңқы, басыңқы, басыңқы.
Ә) басыңқы, басыңқы, бағыныңқы.
Б) бағыныңқы, бығыныңқы, басыңқы.
Үйге тапсырма:
Ереже жаттау.
151-жаттығу.
- 2 түрін орындау. (оқушылық деңгей).

Ұқсас жұмыстар

Аралас құрмалас сөйлем

КҮРДЕЛІ ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМДЕР

Толымсыз сөйлем Атаулы сөйлем

Құрмалас сөйлем түрлері

Сөздердің байланысу тәсілдері

Салалас құрмалас

Салалас құрмалас сөйлем түрлері

Қарсылықты салалас Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас

ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМ

Аралас құрмалас Көп бағыныңқы сөйлем сабақтас

Пәндер