Түбір және қосымша

Презентация қосу

6 – сынып

Сабақтың тақырыбы:
“Түбір және қосымша”

Пән мұғалімі: Меирбекова
С.
Сабақтың мақсаты:
1) білімділік: Жаңа сөз жасалу жолы
мен ерекшеліктерін өздігінен
меңгеруіне мүмкіндік тудыру, ықпал
ету, бағыт – бағдар беру. Теориялық
білімдерін іс жүзінде қолдана білуге
баулу.
2) дамытушылық: шығармашылық
жұмыс арқылы оқушының сөздік
қорын молайту, тілін дамыту, өз
бетінше сөзжасаманың жасалу
жолдарын ажырата білуге
дағыдыландыру.
3) Тәрбиелік: Өзіндік пікір, әрекетке
негізделген тұлғалық қасиеттерді
Сабақтың түрі: Жаңа білім беру

Сабақтың әдісі: Сұрақ – жауап, түсіндіру, ойын
әдісі, шығармашылық жұмыс, жаттығу
жұмысы.
Көрнекілігі: интерактивті тақта мүмкіндіктерін
пайдалану, ағаш, жеміс – жидектер.

Пәнаралық байланыс: халық ауыз
әдебиетімен, халық педагогикасымен
байланыс, әдебиет.
Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
1) Жаттығу жұмысын тексеру
2)“Ғажайып бақ” ойыны арқылы үй тапсырмасын
пысықтау
ІІІ. Жаңа сабақ
Жаттығумен жұмыс
V. Сергіту сәті
“Орамал тастау” ойыны
VI. Шығармашылық жұмыс
VII. Сабақты қорытындылау
“Семантикалық карта”
VIII. Бағалау
IХ. Үйге тапсырма
I. Ұйымдастыру кезеңі:

1. Оқушыларды түгелдеп,
назарларын сабаққа аудару.
Сабақтың тақырыбын,
мақсатын хабарлау.
2. Сыныптың оқушыларын үш
топқа бөлу.
Сыныпты
үш топқа бөлу

“Сөзжасам” “Жұрнақ”
тобы
тобы

“Жалғау”
тобы
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау

1. Жаттығуды пысықтау
2. Теориялық сұрақтар:
а) Сөзжасам дегеніміз не?
б) Сөздер қалай жасалады?
Кім жылдам?
“Ғажайып бақ” ойыны

1 2 3 4
5 6 7 8 Алға

9 10 11 12
1–
сұрақ
Сөзжасам
4 – сұрақ
дегеніміз не?
Түбір сөз дегеніміз
не?

Сұраққа
Сұраққа
2 – сұрақ

Сөздер қалай
жасалады?

Сұраққа
3 – сұрақ
Сөздер тұлғасына қарай нешеге
бөлінеді?
Қазақтың ұлттық киімдерін атаңдар
Сұраққа
.
4 – сұрақ
5 – сұрақ
Түбір сөз
Туынды сөз дегеніміз не?
дегеніміз
не?

Сұраққа
Сұраққа
1 – сұрақ

5 – сұрақ
Туынды сөз
Сөзжасам дегеніміз не?
дегеніміз не?
1 – сұрақ

Сұраққа

Сұраққа
6 - сұрақ
Туынды сөз дегеніміз
не?
Суретке қарап сөйлем
құра Сұраққа
8 – сұрақ
7 – сұрақ
Жуан және жіңішке
Қосымша
дауыстылар
нешеге
дегеніміз
не? Оларға қай
бөлінеді?
дыбыстар жатады?

Сұраққа
Сұраққа
2 – сұрақ
8 – сұрақ
Дара сөз
Сөздер қалай жасалады?
дегеніміз не?

Сұраққа
Сұраққа
9 – сұрақ
9 – сұрақ
Күрделі сөз
Ашық және қысаң дауыстылар
дегеніміз
дегеніміз не? Қайне?
дыбыстар жатады?

Сұраққа

Сұраққа
10 – сұрақ
10 – сұрақ
Қос сөздер
қалай жасалады?
Еріндік және езулік
дауыстылар дегеніміз
не? Оларды ата.

Сұраққа

Сұраққа
•Біріккен сөздер қалай жасалады?

11 – сұрақ
Біріккен сөздер
қалай жасалады?
.

11 – сұрақ

Сұраққа
Сұраққа
12 – сұрақ
Тіркесті 12 сөздер
– сұрақ
қалайдыбыстар дегеніміз
Қатаң дауыссыз
не? Олар ға қандай дыбыстар
жасалады?
жатады?

Сұраққа
Сұраққа
ІІІ. Жаңа сабақ

• Түбір дегенгіміз – сөздің бөлшектеуге келмейтін ең
• түпкі мағыналы бөлігі. Ал, қосымша дегеніміз түбірге
жалғанатын бөлшектер. Қосымша жұрнақ және жалғау
болып екіге бөлінеді. Жұрнақ сөзден сөз тудырады
және сөзді түрлендіреді. Жұрнақ өзі жалғанған сөздің
мағынасын өзгертеді, жалғау байланыстырады. Жұрнақ
сөз тудырушы және сөз түрлендіруші болып екіге
бөлінеді.
• Еш қосымшасыз түбір күйіндегі сөз негізгі түбір,
жұрнақ арқылы жасалған сөз туынды түбір деп
аталады.
• Жалғау - сөз бен сөзді байланыстыратын қосымша.
Жалғаудың төрт түрі бар. Олар: көптік жалғауы,
тәуелдік жалғауы, септік жалғауы және жіктік жалғауы
•
Қосымша
Жалға
у

Көптік
Жұрнақ

Септік
Сөз Сөз
түрлендір тудыруш
Тәуел
уші ы
дік

Жіктік
.

Жұрнақ
Сөз түрлендіруші
жұрнақ
Спорт+шы; ән+ші;
Сөз тудырушы жұрнақ
би+ші Көк+шілтім (-ілдір);
оқы+ды;
Спорт деген заттық Көк деген заттың сынын
ұғымды білдіріп білдіретін сөзге
тұрған сөзге жалғанған –шілтім
жалғанған –шы жұрнағы сөзге жаңа
мамандық иесін, мағына үстемейді, мұнан
жаңа сөз тумайды, тек
белгілі спорт түрімен сәл мағына түрленеді.
айналысатын адам Біз бояу түсінің реңі сәл
туралы жаңа ұғымды ауысатынын
тудырады. сезінгенімізбен, жалпы
түс өзгермейтінін
байқаймыз.
ІV. Сабақты бекіту
Жаттығумен жұмыс
49 – жаттығу
Берілген сөздерден жұрнақ жалғану
арқылы туынды сөздер жасап,
дәптерлеріңе жазыңдар.
Үлгі: сый-лы,...
Сый, күз, қыс, көктем, сауық, от, темір,
тәрбие, бақыт, ағайын, жақ.

50 – жаттығу
Оқып шығып, сөйлемдердегі қарамен
жазылған сөздерді құрамына қарай
талдаңдар. Қосымшаның түрін (жұрнақ па,
жалғау ма) ажыратыңдар.
Ата – анадан, есті, білгені, көргені, білімді,
адамға
V Сергіту сәті
Бұл қай сөздер?

1. Ж – дан басталса, жыл мезгілі
Қ – дан басталса, онда ол құс белгілі
Ол қай сөздер?

2. А дыбысымен айтылса, негізгі мүше,
А егер де Е – ге алмасса,
Есептік сан есім, сұрауы – неше?
Бұл қай сөз?

3. Қ – дан басталсам,
Маған қарап сабақ айтпады,
П – дан басталсам,
Маған балалар жүгін артады.

4. Фонетикалық екі ұғым бірі мен бірі сыбайлас,
Бірі айтылады да естіледі,
Екіншісі – жазылады да көрінеді

5. Өз құрамындағы үш буын, жеті әріп, жалпы қарауындағы әріптері
құрамындағыдан алты есе көп.
VI. Шығармашылық жұмыс

Оқушыларға “Ана –өмірдің гүлі”
тақырыбына шағын шығарма жаздыру.
(Өзім дайындаған той туралы бейне
сюжетті оқушыларға бағыт – бағдар
беру үшін көрсету).
VII. Сабақты қорытындылау
Семантикалық карта
Сөздер түбір қосымша жұрнақты жалғаулы
лы
айлакер + +
астың
қазан
қазанда
й
жақсы
жақсыл
ық
сезім
өнерпаз
қарағай
оқушы
VII. Сабақты қорытындылау
Семантикалық картаның дұрыс
жауабы
Сөздер түбір қосымша жұрнақты жалғаулы
лы
айлакер + +
астың + +
қазан +
қазанда + +
й
жақсы +
жақсыл + +
ық
сезім + +
өнерпаз + +
қарағай +
оқушы + +
Қай топ жеңіске
жетті?
VIII. Балаларды бағалау
ІХ. Үйге тапсырма
51 – жаттығу
Төмендегі сөздерге қосымшалар
жалғап, сөйлем құрап жазыңдар.

52 – жаттығу
Жұрнақ арқылы туынды сөз
жасаңдар.

Ұқсас жұмыстар

Тақырып - Түбір мен қосымшаның жазылуы

Сөздің морфемалық құрамы

Сөздерден жұрнақ арқылы туынды сөз жасау

Түбір мен қосымша туралы

Түбір мен қосымша

Грамматика саласынан фонетика мен сөздердің лексикалық мағыналары

Түбір сөз

СӨЗЖАСАМДЫ ОҚЫТУ

Түбір морфема

Математикалық диктант

Пәндер