Сілтеу, сұрау есімдіктері

Презентация қосу

Мақсаты:
Білімділік: Сілтеу, сұрау есімдіктерді түсіндіре отырып, бір – бірінен
ажырата білуге үйрету, есімдіктің мағыналық түрлері
жөніндегі білімдерін тиянақтау

Дамытушылық: Оқушының ойлау қабілетін, тіл байлығын жетілдіру,
танымдық қызығушылығын дамыту, шығармашылық
белсенділігін арттыру;

Тәрбиелік: Әр түрлі жаттығу жұмыстарын жүргізу арқылы
ұқыптылыққа,
сауатты жазуға, ауызша, жазбаша сөйлеуде қолдана білу
арқылы көркем, бейнелі сөз ретінде пайдалануға,
ұшқырлыққа, адамгершілікке тәрбиелеу;

Сабақ түрі: Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Топтастыру, сұрақ – жауап, жаттығу жұмыстары
Сабақтың көрнекілігі: Компьютер, мультимедиа.
Есім сөздердің орнына
Зат есімдер жұмсалады
сияқты
көптеледі

Мағыналық
Есімдік 7 түрі бар
Септеледі

Жіктеледі
Сөйлем мүшесі
бола алады
Тәуелденеді
1. Жеп көріп ем өзін мен
Жас шығарды көзімнен (пияз)

2. Мен әдемі моншақпын,
Ірі емеспін, ұсақпын
Мойнына ешкім таға алмас,
Мендей мөлдір таба алмас (шық)

3. Ол күнді күзетеді,
Күн оны күзетеді. (күнбағыс)
4. Ол келсе, орман шулайды,
Толқып теңіз тулайды.
Қуса өзін қуады,
Ешкім оны қумайды. (Жел)
5. Өзін көзің көрмейді,
Барлық тілде сөйлейді.
Сен мен десең, мен дейді,
Сен кел десең, келмейді (Жаңғырық)
Есімдік Сілтеу Сұрау
түрлері

Жауап алу, мақсаты мен
Ережесі Мегзеу, нұсқау, көрсету сұрау мағынасында
мағыналарын білдіреді қойылған сұрақтар. (Қазақ
тіліндегі барлық сұраулы
сөздер жатады)
кім? не? қай? қандай?
Жасалу Бұл, сол, ол, әне, міне, мынау, қанша? неше? нешеу?
жолдары мына, осы, осынау, ана, анау, нешінші? қайдан? қалай?
сонау т.б қашан? қайдағы?
қашанғы?
Кезекті қай оқушыға
Мысалдар Осы маңайда мал жайылымы береміз?
бар. Сендерге бұл кітапты кім
Бұл жарыста біз жеңеміз. берді?
Мына көк қақпа – Құрмаш Бұл ұстаздық еткен отыз
үйінің қақпасы. жылдың ішінде алдымнан
кімдер өтпеді дейсің?
Мәтінмен жұмыс
Бұғы ана туралы ғажайып ертегі.

Бала осы кеште Бұғы ана туралы ғажайып ертегіні тыңдағысы келіп еді. Бұл
ертегіні айтуды Момын атаның өзі де жақсы көретін. Бірақ бала атасын
мазалағысы келмеді. Атасынан жаттап алған сыбырлап айта бастады. Бұл
баяғыда болған хикая. Сол ерте заманда суы мұздай үлкен өзен жағасын
қырғыздың бір тайпа елі жайлапты. Ол өзеннің атын Енесай дейді екен. Ол
өзі бұдан алыста Сібір дейтін жрде ағатын көрінеді. Осы жерден атты
адамның өзі үш жыл, үш айда зорға жетеді. Қазір ол өзенді Енесай деп
атайды, жағасын әр алуан ел жайлапты.

1. Берілген мәтіннен есімдіктерді тапқызу. Есімдіктің қай түріне жатады?

2. Есімдіктерге талдау жасаңыз.
І топ. ІІ топ. ІІІ топ.
Осы - Сол - Б ұл –
3. Морфологиялық талдау.

Бұл ертегіні айтуды Момын атаның өзі де жақсы көретін.

4. Дыбыстық талдау

І топ. ІІ топ. ІІІ топ.
Осы - Сол - Б ұл –

О - С - Б-
с - о - ұ -
ы - л - л -

Жаңылтпаштарды оқып, құрамындағы есімдіктерді тауып, түріне
ажыратыңыз.

1. Үш кіші ішік піштім
Бес кіші ішік піштім
Неше кеше ішік піштім?!

2. Шеше, кеше, неше есе кесе көп алдыңыз.
Шеше, кеше неше есе кем алдыңыз?!
3. Менің нем кем деп ең,
Бер үйді ең кең деген.
Бер үйді ең кең деген
Менің нем кем деп ең?!

Берілген сұрау, сілтеу есімдіктерін құрастырып сөйлем құраңыз.

Міне, мынау, қанша, бұл, кім, осы, қайда, әне
Үлгі: Міне, біздің үйіміздің төбесі көріне бастады.

1. Жарық қылып қос тоғайдың етегін
Айтшы, ол не екенін. (көз)
2. Бұл не деген шебер
еді,
Ормандағы ағаштарды (тоқылдақ
Тұмсығымен шегеледі )
3. Өркеші бар, түйе емес, 4. Биікте ұшып жүреді,
Не ақ отау үй емес. Елік, қоянға бүреді.
Бір орнында тұрғаны Қия таста ұясы,
Не болды, бұл кәне? (тау) Бұл құсты кім біледі? (Бүркіт)

Сабақты қорытындылау
Есімдіктердің түрлеріне қарай ажыратыңыз
№ Мысалдар Жіктеу Сілтеу Сұрау
есімдігі есімдігі есімдігі
1 Олар
2 Мыналар
3 Біздің
4 Қайда
5 Әне
6 Сені
7 Осынау
8 Қалай
9 Сіздер
10 Нешінші
11 Міне
12 Нешеу
Бұл қай есімдіктер?

1. Етікші аспабының бірімен ұқсас есімдіктің қай түрі?
(Біз – жіктеу есімдігі)

2. Жақтас жалғауға жіктеле қояды, жақтас емесіне
жоламай қояды. (Мен, сен)

3. Басқаның бәрін өзі сұрайды, өзінен ешкім сұрамайды.
(Сұрау есімдігі)

4. Біреулерді көрсетіп, нұсқап тұрады.
(Сілтеу)

Ұқсас жұмыстар

Есімдік

Болымсыздық есімдігі. Белгісіздік есімдігі

Сілтеу есімдігі

Есімдік .Сұрау есімдігінің түрленуі

Етікші аспабының бірімен аттас есімдік

Болымсыздық есімдігін тап

Сілтеу, сұрау есімдігі

Көне түркі тілі: сөйлем мүшелері

Қазақшаныз қалай? сайыс

Психологиялық дайындық туралы

Пәндер