Мұхтар Шахановтың Отырар өлеңі

Презентация қосу

Мұхтар Шахановтың
«Отырар» өлеңі

5-сынып
Сабақтың мақсаты:
білімділік: әдебиет теориясы тұрғысынан талдау ға,салыстыру ға да ғдыландыру.

дамытушылық: оқушылардың өлеңді мәнерлеп оқу дағдыларын арттыру,
әдеби шығарманы талдау біліктілігін дамыту.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.
тәрбиелік: туған жерді қастерлеуге, оны аянбай қорғау ға, ата-бабаларымызды ң
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, слайд.
ерлік рухын сезіндіру арқылы ұлтжандылы ққа, азаматты ққа, отанс үйгіштікке баулу.
Сабақтың пәнаралық байланысы: қазақ тілі, бейнелеу, тарих.
Сабақтың барысы.
І. Ұйымдастыру кезеңі:
а) оқушыларды түгелдеу;
ә) оқушылардың назарын аудару;
б) сабақтың тақырыбы мен оның мақсаттарымен таныстыру;
Ой қозғау.
М.Шаханов туралы не білеміз?

М.Шаханов туралы
не білеміз?
Жаңа сабақ
І. М.Шахановтың «Отырар» өлеңінің
1-ші бөлімін мәнерлеп оқу.
1. Сұрақ: Шыңғыс пен Шағатай тілдесулерінен не
ұқтыңдар? Шыңғыс сөзін әңгімелеп айтып беріңдер.
2. Сұрақ: Шағатай әкесі Шыңғысқа не деп жауап
берді? Шағатай сөзінде халық ерлігін мойындау бар
ма?
ІІ. М.Шахановтың “Отырар” өлеңінің басты т үйінді
оқиғаларына тоқталу. “Отырар” өлеңінің 2-ші б өлімін
мәнерлеп оқу арқылы оқушыларға тыңдату.
«Отырар» өлеңінің басты түйінді оқиғаларына
тоқталу.
1219 жылы қыркүйек айында Шыңғыс хан жасағы Отырар қаласын 200 мың
әскермен қоршап алды. Бірақ қаншама шабуыл жасағанмен, моңғолдар қаланы ала
алмады. Шыңғыс хан қаһарланып: «Бүкіл қол қырылса да, Отырарды алу керек!»- деп
бұйрық береді. Күн санап Отырар тұрғындарының жағдайы нашарлайды. Азық-түлік,
су таусылады. Әскер басшысы опасыздық жасап, қараңғы түнде өздері қорғап тұрған
қаланың қақпасын ашып жібереді. Жау әскерлері кәрі-жас, бала-шаға демей қала халқын
қырып салады. Қалаға жаппай өрт қояды. Отырардың аянышты зарлы өмірі басталады.
Алты ай бойы берілмеген әлемге әйгілі Отырар қаласының орнында төбе-төбе топырақ
пен күл үйінділері қалады. (Сурет: Шығысхан портрет, Отырар шайқасы, сол кездегі жер
картасы).
Қайырхан шамамен 1165-1220 жылдары өмір сүрген Отырар қаласының
билеушісі болған. Тарихи әдебиеттерде бұл қырғын «Отырар опаты» деген атпен
берілген.
Осы тарихи шындықты ақын Мұхтар Шаханов негізге ала отырып, сыртқы
басқыншы жауға қарсы күрескен Отырар халқының ерлік ісін, оның басшысы
Қайырханды мақтап жырлайды. Сол арқылы Отанына, еліне опасыздық жасаған
сатқынның қай дәуірде де алар сазайын сездіреді.
ІІІ. Сұрақ: «Отырар» өлеңіндегі оқиғалар мазмұнына қарай бөлімдерге бөліп,
өлең шумақтарымен көрсетіңдер.
а) Кіріспе бөлімі:
Даңқың қайда төске өрлеген?
Екі жүз мың әскерменен
Алты ай бойы кіп-кішкентай Отырарды ала-алмау...
Тек жеңіспен көзін ашқан
Менің алғыр ұрпағымның сүйегіне зор таңба.

ә) Негізгі бөлім:
1.Әр мықтының осал жері болмай ма?
Менің күллі жеңісімнің құпиясы осында...және
2. Қайран тірлік,
бақ пен сор қырқысқан
Түлкі-сайға,
Қыран өрге тырмысқан.
б) Қорытынды бөлімі:
Жылан туса жыланнан,
Құлан туса құланнан,
Таңданатын түк те жоқ.
Бірақ жылан қалай туды қыраннан?
ІV. Сұ рақ : Өлең мазмұ нына сү йене отырып, Қайырхан мен Қарашоқыға
мінездеме берің дер.

Оның бірі – аты аңызға айнал ған, Екіншісі – қара мұртты қара түн,
Алты ай бойы Отырарды Қара түнде қаққан қара қанатын,
Құтқарам деп арпалысқан қайраннан,
Шағатайға Отырардың қақпасын
Аман өткен сан алапат майданнан,
Ашып берген Қарашоқы болатын
Жүрек шамы ізгіліксіз жал ғайтын,
Қанаттыны талаптыға жалғайтын,
Фараби мен Йасауиды ң жырларын
Таңнан-таңға жатқа айтудан талмайтын,
Әрі өзгеше ел басқару мәнері
Отырардың Қайыр ханы еді.

V.Сұ рақ : Опасыздық жасаған Қарашоқ ыға Шыңғ ыс қ андай баға берді?
Өлең нен тауып, оқ ың дар.
...Сорлы Отансыз
Қарайыпсың қаныңа
Сатқындыққа сатқындықпен тіл қату
Ұқсамай ма табиғаттың заңына?-
VI. Сұ рақ : Қайырхан нені армандады? Ол арманы орындалды ма? Жауабын
рольге бө ліп, оқ у.

VII. Дә птермен жұ мыс. Ақынның тапқырлықпен айтылған сө здерін ө лең нен
тауып, жазу.
а)Ойы – дауыл,
Сезімі – аспан.
ә)Рухы -өр,
Тәні –бекем.
б)Қайран тірлік, бақ пенен сор қырқысқан,
Түлкі – сайға,
Қыран өрге тырмысқан.
в)Тірліктен де артық қойған бірлікті.

VIII. Сұ рақ : ө лең мә тінінен кө нерген сө здерді тауып, атап
бер.
IX. Мақал-мәтелдердің жалғасын тап.

1. Ер басына күн туса жүректен.
2. Мейірімділік еңсесі биік.
Мейірімсіздік етігімен су кешер.
3. Елін сүйгеннің ел намысы.
4. Ер намысы – ез мың өледі.
5. Ер бір рет өледі, білектен.
Сабақты бекіту. Семантикалық карта. Берілген сөздердің дұрыс
жауабын көрсету.
Сабақты қорыту. Қайыр хан мен Қарашоқы қасиеттерін салыстыру.
Қайырхан Ұқсастығы Қарашоқы

Оқушыларды бағалау.
Үйге тапсырма.

1. «Отырар»өлеңінен ұнаған үзіндіні жаттау.

2. «Отырар» өлеңінің мазмұнын айту .

Ұқсас жұмыстар

Отырар өлеңі

«Ғасырдың ғаламат ақыны»

Әдебиет әлемінде

АЛҒАШҚЫ МАХАББАТҚА ХАТ

Ана тілі

Мағжанның сөзі

Отырар қаласы

Ар - намысым, қасіретім, қуанышым желтоқсан туралы

Абай ескерткіштері

Саяси қозғалыс

Пәндер