Негізгі капитал: мәні, құрылымы, бағалануы және пайдалану көрсеткіштері

Негізгі қор және оның өндірістегі ролі

Орындаған: Нұрат Гүлназ ТКШИ 15-15

Тапсырған: Абуталипова Жұлдыз

1. Негізгі капиталдың мәні және оның құрлымы.

2. Негізгі қорларды пайдалану көрсеткіштері

1. Негізгі капитал - бұл материалдық құндылықтың ұзақ кезеңдегі жұмыс істеп тұруы ретіндегі негізгі қордың ақшалай бағалануы. Негізгі қор деп - кәсіпорында ұзақ уақыт пайдаланып өзінің құнын келесі өндірілетін өнімге бірте-бірте аударып отыратын еңбек құралдарын айтамыз.

Өндірістікке жататындар: өндірістің, құрлыстың, ауылшаруашылығының, көліктің, сауданың және басқада материалдардық өндіріс түрлерінің негізгі қорлары жатады.

Негізгі қордың құрамына өндірістік және өндірістік емес объектілер кіреді.

Өндірістік емес негізгі қорларға:

тұрғын үй, коммуналдық шаруашылық, денсаулық, білім, мәдениет, спорт салаларына арналған негізгі қорлар жатады.

Өндіріс процесіне қатысу дәрежесінде негізгі қорлар активті және пассивті болып бөлінеді. Активті бөлігі - тікелей өндіріске өнімнің мөлшері мен сапасына ықпал етеді. Мысалы: машиналар, құрал жабдықтар. Пассивті бөлігі- өндірістік процестер үшін қажетті жағдай жасайды. Мысалы: ғимарат, құрылыс.

Кәсіпорынның негізгі өндірістік қорлары өндірістік ауыспалы айналым жасайды. Ол мынадай сатылардан тұрады: негізгі қорлардың тозуы, аммартизация, негізгі қорларды толық қалпына келтіру үшін қаражаттың қорлануы және оларды күрделі жұмсау арқылы ауыстыру.

Негізгі қорлардың кез келген объектісі табиғи және сапалық тозуға ұшырайды, яғни адам күшімен, техникалық және экономикалық факторлардың ықпалы арқылы олар өзіндік ерекшелігін бірте-бірте жояды, жарамсыздыққа әкеледі сөйтіп өз функциясын орындауға мүмкіндіктері болмайды.

Негізгі қорлардың табиғи тозуы деп - жөндеу, қайта өңдеу, жаңарту арқылы қалпына келуін айтады. Сапалық тозуы деп - ескірген негізгі қордың өзінің үнемділік, өнімділік, шығарылған өнімнің сапасы жөнінен жаңа үлгіден қалып қоюын айтады.

Кәсіпорынның негізгі міндеті болып - ол негізгі қорлардың шамадан тыс ескіріп қалмауына жол бермеу табылады, себебі: олардың табиғи және сапалық тозуының деңгейі және кәсіпорын жұмысының нәтижесі осыған байланысты болады.

2. Негізігі қорды бағалаудың өндіріс процесінде ұзақ жылдар бойы қатысып, тозуына байланысты және осы уақыт аралығында қайта өндіру жағдайына байланысты бірнеше түрі болады:

1. Негізгі қордың бастапқы құны - қорларды дайындауға, жинауға, әкелуге кеткен шығындардың жиынтығы;

2. Қайта өндіру құны - негізгі қордың қайта өндіруге кеткен шығынның жиынтығы:

3. Қалдық құн - негізгі қордың құнынан тозуды алып тастағандағы бастапқы немесе қалпына келтіру құны.

Негізгі қорлардың құрылымына мынадай факторлар әсер етеді: Шығарылатын өнімнің түрі, оның жалпы көлемі; Автоматтандыру және механикаландыру; Мамандандыру деңгейі; Кәсіпорынорнының климаттық және географиялық жағдайлары;

Негізгі қорлардың тиімділігін көрсететін жалпы көрсеткіш болып қор қайтарымы есептеледі. Қор қайтарымы - бұл өнім өндіру үшін пайдаланылатын негізгі қорлардың теңгеге шағып есептегендегі өндірілген өнім көлемін сипаттайтын экономикалық көрсеткіш. Сондай-ақ, ол өндіріс тиімділігінің аса маңызды көрсеткіші болып табылады.

Ққ = ЖӨҚ/НӨҚ

ЖӨҚ - жыл ішінде өндірілген жалпы өнім құны. НӨҚ - негізгі қордың орташа жылдық құны.

Қор қайтарымына қарама қарсы көрсеткіш қор сыйымдылығы деп аталады.

Қор сыйымдылығы - бұл негізгі қорлар құнының өндірілген және сатылған өнім құнына қатынасын сипаттайтын экономикалық көрсеткіш.

Қс = НӨҚ/ЖӨҚ

Ұқсас жұмыстар

Негізгі капитал: құрылымы, бағалануы, тозуы және амортизация әдістері

Аграрлық өндірістің жер ресурстары: құрылымы, экономикалық бағалануы және пайдалану тиімділігін арттыру жолдары

Кәсіпорынның негізгі өндірістік қорлары: құрылымы, көрсеткіштері және тиімді пайдалану жолдары

Кәсіпорынның өндірістік қорлары: құрылымы, есептелуі және пайдалану көрсеткіштері

Кәсіпорынның өндірістік қорлары: негізгі капитал, амортизация және айналым қорларының қалыптасуы мен көрсеткіштері

Еңбек ресурстары мен еңбек нарығы: құрылымы, пайдалану көрсеткіштері және жұмысбастылық