Компьютерлік желі. Операциялық жүйелер

Презентация қосу

1)Кіріспе
2)Негізгі бөлім
3)Қорытыңды
4)Пайдаланылған әдебиеттер
Компьютердің жүйелік блогындa ішкі, сыртқы
құрылғылармен байланыс жасауға арналған арнайы
тapaқшa қосқъш түріндегі порттары бар. Олар тізбекті
және параллель қосылатын бoлып екіге бөлінеді. Осы
порттар арқылы әр түрлі құрылғылар арасында
ақпараттарды тасымалдауға (жіберуге және
қабылдауға) болады. Егер екі немесе бірнеше
компьютерді порттары арқылы байланыстыратын
болсақ, бұл компьютерлердің арасында ақпарат
алмасу жұмысын жүргізуге мүмкіндік туады. Осылай
байланыстырылған компьютерлер тобы
компьютерлік желі құрады.
Компьютерлік желі
дегеніміз- ресурстарды
(дискі, файл, принтер,
коммуникациялық
құрылғылар) тиімді
пайдалану мақсатында бір-
бірімен байланыстырылған
компьютерлер тiзбeгі. Желі
жұмыс жасау үшін арнайы
аппараттық және
программалық жабдықтар
болуы қажет. Желі арқылы
оған қосылған кез келген
компьютердегі ақпаратты
жедел қарауға болады.
Желі құрамындағы негізгі
элементтер:
Компьютерлер: (ПК; ноутбуктер;
мэйнфреймдер).
Коммуникациялық жабдықтар:
(коммутаторлар;
маршрутизаторлар; байланыс
арналары).
Операциялық жүйелер: (Windows;
Novell NetWare; Unix).
Желі қосымшалары: (желілік
принтер; желілік диск; мәліметтер
базасы).
Компьютерлік желілер масштабы мен мүмкіндігі бойынша
ерекшеленеді

Жергілікті Ауқымды

Ең шағын желілер (локальді) Көптеген жергілікті
жергілікті деп аталады да желілердің қосылуы желі
бірнеше компьютерді біріктіру аралық бірлестік
үшін қолданылады. Мұндай тудырады және
желілер ортақ ресурстарды аймақтық желілерді
(дискжетек, принтер, сканер құрады. Мұндай желілер
және басқа қымбат бір бірінен алшақ
құрылғылар) тиімді орналасқан
пайдалану мaқcaтында қолданушыларды
құрылады. байланыстырады.
PAN (Personal Area Network) — персоналды желі, бір иегерге тиісілі
түрлі құрылғылардың өзара әрекеттесуі үшін қажет.
LAN (Local Area Network) — жергілікті желі, қызмет көрсетушілеріне
шығуына дейін тұйық инфрақұрылымы болады. «LAN» термині
кішкене офистік желіні де, жүздеген гектар аймақты алатын үлкен
зауыт деңгейіндегі желіні анықтай алады. Шетелдік негіздерде тіпті
жуықталған бағалау береді — радиусы алты милге жуық (10 км)
болатын желілер. Жергілікті желілер жабық типті желілер болып
табылады, бұл желіде өздерінің кәсібіне байланысты жұмыс істейтін,
тек қолданушылардың шектелген тобы ғана рұқсатты ала алады.
CAN (Campus Area Network — кампустық желі) — жақын орналасқан
ғимараттардың жергілікті желілерін біріктіреді.
MAN (Metropolitan Area Network) — бір немесе бірнеше қала шегіндегі
мекемелер арасындағы қалалық желілер, көптеген жергілікті
есептеуіш желілерді байланыстырады.
WAN (Wide Area Network) — глобалды желі, үлкен географиялық
аймақтарды алатын, ішіне жергілікті желілермен қоса,
телекоммуникациондық желілер мен құрылғылар да кіреді. WAN
мысалы — пакеттер коммутациясы бар желілер (Frame relay), олар
арқылы түрлі компьютерлік желілер өзара "сөйлесе" алады. Глобалды
желілер ашық және барлық қолданушыларға қызмет көрсетуге
бағытталған болып табылады.
Жергілікті есептеуіш желілер - саны шектеулі (әдетте 100-
ге дейін) компьютерлерді бір ұйым немесе мекеме ішінде
біріктіру үшін қолданылады. Жергілікті есептеуіш желі
шектеулі аймақтағы (бір бөлмеде, бір мекемеде, зауыт немесе
бекетте т.б компьютерлерді біріктіреді. Мекемелердегі
жергілікті желі әртүрлі бөлімдер мен қызметкерлер арасында
тығыз ақпараттық технологиялық байланыс орнату үшін
құрылады. Жергілікті желі құрудағы себеп -. өндірістік
процестерді автоматтандыру, әр түрлі құжаттарды жедел
өңдеу. Ірі мекемелерде автоматтандырылған жұмыс орындары,
өлшеу кешендері мен басқару бөлімдерінен тұратын
автоматтандырылған басқару жүйелері жұмыс істейді.
Жергілікті желі топологиясы.
Жергілікті желідегі компьютерлердің бір-бірімен геометриялық
байланысу тәсілі топология деп аталады.
Ең қарапайым топология түрі – шина. Мұндай желіде барлық
компьютерлер тізбекті түрде бір кабельге жалғанады. Шиналы
топологияның пайдалы жағы, біріншіден, бір не бірнеше компьютердің
істен шығуы желінің жұмысына кедергі жасамайды, екіншіден,
желілердің ішіндегі ең арзаны.Мұнда барлық компьютерлер біршенді.
Сақина топологиясы деп аталатын желі байланысында барлық
компьютерлер тұйық сақина түрінде кабельге жалғанады. Мұндай
желі өте ыңғайсыз бір компьютердің бүлінуі бүкіл желінің істен
шығуына әкеледі. Бұл желіде де компьютерлер бір шенді.
Жұмыс тобы деп аталатын компьютерлердің әрқайсысы тікелей бір
компьютерге жалғанған желі топологиясын жұлдыз деп атайды
Желіге қосылған балық абоненттердің қорын бірлесіп пайдалануға
арналған орталық компьютер файлдық сервер намесе жай ғана
сервер деп аталады. Жұмыс тобы компьютерлерінің бірі не
бірнешеуінің істен шығуы желінің жұмысына кедергі келтірмейді. Осы
желі қазіргі кезде қолданылатын желілер негізі болып
табылады.
Бірнеше жұмыс тобы серверлерінің орталық серверге қосылуы
арқылы құрылған желіні ақшақарлы топология деп атайды.
ТОПОЛОГИЯ (БАЙЛАНЫСУ ТӘСІЛІ)
БОЙЫНША ЖЕЛІЛЕРДІҢ ЖІКТЕЛУІ:

Шиналық Сақина топологиясы;
топология;
3. 4.

Серверлі топология; Ақшақарлы топология;
Көптеген жергілікті желілердің
қосылуы желі аралық бірлестік
тудырады және аймақтық
желілерді құрады. Мұндайт
желілер бір бірінен алшақ
орналасқан қолданушыларды
байланыстырады. Аймақтық желіге
мысал ретінде үлкен қала ішіндегі,
экономиялық аймақтағы, жеке
мемлекеттегі желілерді келтіруге
болады.
Көптеген аймақтық желілердің
қосылуынан ауқымды желі пайда
болады.
Бір немесе бірнеше желілерді бір-
бірімен өзара байланыстыру
желіаралық байланыс немесе
ауқымды желі деп аталады.
Аyқымды желі қала, аймақ, ел,
бүкіл Жер шарын қамтуы мүмкін.
Әр саладағы желілер әр түрлі
хаттамамен жұмыс істеуі мүмкін.
Интернет (оқылуы
[интэрнээ́ т]; ағылш. Internet —
International Network)
— компьютерлік серверлердің
бүкіләлемдік желісі. Интернет. Екі
немесе одан да көп желілерді
байланыстыру кезінде желіаралық
байланыс құрылады. Қазіргі кезде
бүкіл әлемде жүз мыңдаған үлкен
және кіші желілер жұмыс істейді.
Олардың көпшілігі бір-бірімен
байланыстырылған. Осылайша
біртіндеп өзара байланыстырылған
миллиондаған компьютерлерден
құралған ақпараттық өріс
құрылды. Осы біртұтас ақпараттық
кеңістікті Интернет деп атайды.
Интернеттің ең қарапайым
анықтамасы желілердің желісі деп
аталады, яғни ең әйгілі ауқымды
есептегіш желі.
Интернет

Жұмыс станциясы Провайдер

Модем Модем

СОМ -порт Қатынау сервері

Телефон тізбегі

Интернетке модем арқылы
шығу
Телефон тізбегі
Интернет

Жұмыс станциясы Провайдер

Модем Модем
ADSL
ADSL

Сплиттер (диапозонды
жиеліктерді бөліктегіш)

Интернетке модем ADSL
арқылы шығу
Интерне
т

Жұмыс станциясы Районды ЖКЖ

Свич

Қатынау сервері
(шлюз)
Есулі қос өткізгіш

Интернетке ауданды жергілікті
желі арқылы шығу
Тарихи анықтама
Америка құрама штатының қорғаныс министiрлiгiнiң болашаққа
жоспар құру агенттiгi (DARPA) – тұңғыш
компьютерлiк желiлердi ойлап тапқан және сол себептен
ARPAnet деген атқа ие болы.
UCLA
29 қазан 1969 жыл
желiнiң туған күнi деп
саналды.

SRI
UCSB
Төрт түйiннен тұратын ARPAnet-тiң
құжаттық сызбасы

UTAN
SRI – Стенфорд университетiнiң Зерттеу орталығы
UCLA – Лос-Анжелестегi Калифорния унверситетi
UCSB – Cанта Барбарадағы Колифорния университетi

UTAN – Юта штатының университетi
Дүние жүзілік ақпараттық желі (WWW)- ол Әр түрлі
серверлерде гипертекст пен графиктік құжаттарды тауып,
пайдалануға мүмкіндік беретін қызмет. Интернеттің физикалық
құрылымын әр түрлі типтегі компьютерлер құрайды. Олардың
ішіндегі тұрақты қосылғандары мен желінің басқа бөліктерімен
өзара ақпарат алмасуға қатысушыларын серверлер деп
атайды. Барлық серверлердің npограммалық жабдықтары бір-
біріне сәйкес келмегенімен олардың барлығы TCP/IP
стандартты хаттамасы қолданады.
Протокол - желімен байланысуға компьютерлерді
пайдалану ережелерінің жиынтығы. Компьютерлердің
ақпаратты Internet арқылы жіберуде қолданатын стандарт
Internet (IP) протоколы. Деректерді басқару (ТСР) протоколы
деректерде информация түрін анықтайтын стандартты
колданады. ТСР/ІР протоколы бір-бірімен байланысқан
қомпьютерлердің қатынасу тілін анықтауға мүмкіндік береді.
Internetке компьютерлерді тізбектелген байланыс
каналы арқылы тез және тұрақты қосуға түйін аралық
байланыс (PPP) хаттамасы мүмкіндік береді, сонымен
қатар ақпарат пакеттерінің желі арқылы жіберілуіне
және қабылдаушыға жетуіне жауапты.
TCP/IP хаттамасына сәйкес ақпараттық өрісте
айналыста жүретін барлық деректер блоктарға бөлініп,
дестелерге салынады. Әрбір десте оған салынған
деректен басқа ұзындығы 20 байт тақырыптан тұрады.
Бұл тақырыпта жөнелтуші мен қабылдап алушының
адресі, жіберілген орында дестелерді жинақтауға
қажетті ақпараттар жазылады. Бұл дестелер бір
серверден келесі серверге жіберіліп, біртіндеп тиісті
адреске жеткізіледі. Егер десте сәтсіз жөнелтілсе,
жөнелту қайталанады. Бір хабардың әр түрлі дестесі
әр түрлі жолмен өтіп келеді, бірақ ең соңында барлығы
жинақталып, бір құжат құрайды.
Internet-тегі ақпарат Web-сайттар түрінде ұсынылады.
Web-сайт (сайт, интернет қор көзі, портал) – ортақ
тақырыппен, навигациямен, ортақ URL мекен жайымен
біріктірілген өзара гиперсілтемелер (гиперсылки)
көмегімен байланысып, бір серверде орналасқан Web-
беттерінің жиынтығы. Әрбір Web-сайдтың өзінің бірегей
мекен жайы URL ( ағыл. Сөзі -Uniform Resource Locator –
ресурстардың әмбебап атауы / желі адресі), бар оны
желіден осы мекен жай бойынша тауып алуға болады
және Web-бет орналасқан компьютерді анықтайды.
Web сайтқа арналған URL дың көрінісі мынандай
болады: http:// www.атауы.домен. Web – сайттың атауы
оны сәйкестендіру үшін пайдаланылады. (мысалы, ҚР
Президенті Н.Ә. Назарбаевтың ресми сайтының мекен
жайы : http: // www.akorda.kz. ал ҚР Үкіметі сайтының
мекен жайы http: // www.government.kz.).
Қазіргі кездегі домендер: .kz, .com, .ru, .ua, .net, .org және
т.б.
Пайдаланушы идентификаторы және домен аты өзара
нүктемен ажыратылған бірнеше бөліктерден тұруы
мүмкін. Домен атында негізгісі түпкі домен, әры қарай
бірінші, екінші, үшінші деңгейлі домендер орналасады.
Түпкі доменді InterNic таратады, бірінші деңгей әр
мемлекет, келесі деңгей мекемелер типі үшін, т.с.с.
тағайындалады, мысалы: kz –Казақстан, ru – Ресей, su –
постсовет мемлекеттері үшін, ca –Канада, uk –
Ұлыбритания, us – АҚШ, ua – Украина, de – Германия
мемлекеттері үшін анықталған ішкі домендер.
Мекемелерге сәйкестікті анықтайтын ішкі домендер үш
символдан тұрады, мысалы: com – коммерциялық
мекемелер, edu – білім беру және ғылыми мекемелер,
gov – мемлекеттік мекемелер, mil — әскери мекемелер,
net – желілік мекемелер, org – басқа мекемелер үшін.
Екінші деңгейдегі ішкі домен қала, аймақ аттарын
белгілейді.
Қорыта айтқанда, компьютерлік желілер берілген
ережелерге сәйкес компьютерлер арасында мәлімет
алмасу жүйесі немесе ресурстарды ортақ пайдалану
мақсатында бір-бірімен мәлімет алмасу арналарымен
байланысқан компьютерлер тобын айтамыз.
Компьютерлік желілер қазіргі заманда кең тараған,
олар
әрбір тұтынушыға желідегі барлық компьютерлердің
меншікті құрылғыларын пайдалануға мүмкіндік береді.
Сол сияқты, сандық-интерактивті процестерді
автоматтандыру мақсатында қолданылады.
Интернет желісі
1)http://sabaqtar.kz/informatika/503-kompyuterlk-zheller-zhayly-
zhalpy-tsnkter.html
2)https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC
%D0%BF%D1%8C%D1%8E%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB
%D1%96%D0%BA_%D0%B6%D0%B5%D0%BB%D1%96
Методикалық-әдістемелік нұсқау

Ұқсас жұмыстар

Компьютерлік желілер жайлы жалпы түсініктер

Компьютерлік вирустар және оған қарсы бағдарламалар

Жұлдыз топологиясы

Компьютерлік желілер және Әлеуметтік желілер

Мәліметтер базасы сервері

Телекоммуникациялық желілер

Интернет мүмкіндіктері туралы

Компьютерлік желілер. Электронды пошта қызметі

Желілік ОЖ

Компьютерлік желілер және компьютерлік жүйелерді қорғау

Пәндер