Дыбыс. Дыбыс сипаттамалары

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: дыбыс толқындарын, оның негізгі

сипаттамаларын түсіндіру

Тәрбиелік: терең ойлауға, ғылымға, білімге деген

қызығушылығын арттыра отырып тәрбиелеу

Дамытушылық: оқушыларға білім беру арқылы ғылыми

көзқарасын дамыту

Сабақтың көрнекілігі:

Электрондық оқулық, камертон.

Пәнаралық байланыс:

Биология, музыка

Жаңа сабақ

Сын тұрғысынан ойлауды дамыту

I. Ой қозғау

а. Ұйымдастыру. Психологиялық тренинг.

ә. “Ой шақыру” стратегиясы

II. Мағынаны тану

а) Жаңа тақырыпты игерту

ә) Демонстрация (темір сызғышпен, камертонмен)

б) Бекіту сұрақтары

III. Ой толғау

а) Физикалық диктант

ә) Үйге тапсырма

Сабақтың барысы:

“Ой шақыру” стратегиясы

Механикалық толқындар алемінде біз көрмейтін,

бірақ, сол арқылы бір-бірімізбен қарым-қатынас жасап,

музыка, радио тыңдайтын толқын түрі бар.

Ол қалай аталады?

Толқынан толқын шығады,

Толқынан толқын тауады,

Толқын мен толқын жарысады;

М. Жұмабаев

Демонстрация:

Темір сызғышты тербеліске түсіріп, дыбыс шығарғанын бақылау.

Камертонмен дыбыс шығаруды бақылау.

Дыбыс толқынын тербелістегі дене тудырады.

Тербелістегі дененің айналасында сыртқы ортаның

күйі өзгереді (қысымы) . Ауаның тығыздалуы және

қайта сиреуі нәтижесінде адам құлағының естуін тудыратын

дыбыс пайда болады.

Сонымен қатар сыртқы ортада тербеліс тудыратын кейбір

құбылыстар (жарылыс, жел, найзағай, оқтың ұшуы т. б. )

да дыбыс көзі болып табылады.

Адамның есту қабілетін тудыратын серпімді толқындар -

дыбыс толқындары деп аталады.

Адам тербеліс жиілігі 16 - 20 мың Гц аралығын ести алады.

Дыбыс қандай ортада тарала алады?

Дыбыс барлық (қатты, сұйық, газ) ортада тарала алады.

Ең алғаш ауадағы дыбыс жылдамдығын 1636 ж француз

физигі М. Мерсен анықтаған (электрондық оқулықтан көрсету)

Неғұрлым орта тығыздығы артқан сайын дыбыстың таралу

жылдамдығы артады. (1 - кесте)

Дыбысты сипаттамалары:

Дыбыс қаттылығы дыбыс шығаратын дененің

тербелістер амплитудасымен анықталады.

Дыбыс қаттылығының өлшем бірлігі - бел (Б) .

Дыбыс тоны тербеліс жиілігімен анықталады,

яғни тербеліс жиілігі үлкен болса, тон да биігірек болады

Әйел дауысы

Ер дауысы

Контральто

170-780Гц

Бас

80-350Гц

Меццо-сопрано

200-900Гц

Баритон

100-400Гц

Сопрано

250-1000Гц

Тенор

130-500Гц

Колоратурлы сопрано

260-1400Гц

Тембр - адамның дауысына, не аспаптың үніне өзіндік бояу беретін дыбыстың сапасы.

Біз есту мүшесі құлағымызға келіп жеткен дыбыс толқындарды дыбысты сеземіз. Есту мүшесінің ең маңызды бөлігі - құлақ жарғағы. (электрондық оқулықтан көрсету)