Екі өлшемді жиымдар

Презентация қосу

БҚО Орал қаласы
№44 орта жалпы білім беретін мектеп
Нурмуханова Г.А.

9 сынып

Сабақтың тақырыбы

ЕКІӨЛШЕМДІ
МАССИВ

Үй тапсырмасы бойынша сұрақтар
Массив

және массив өлшемі дегеніміз не?
Массивтердің негізгі параметрлеріне нелер
жатады?
Массивті айнымалалыр бөлімінде қалай
сипаттайды?
Массивтерге қолданылатын амалдар қандай?
Массивтерді пернетақтадан қалай енгізеді?
Массивтерді экранға қалай шығарады?

Массив дегеніміз не?
Массив – бұл бір атаумен белгіленіп
біріктірілген біртекті элементтер жиыны.
Массив элементтерiнiң саны оны
өлшемi д.а.

Массивтердің негізгі параметрлеріне
нелер жатады?
Оның негізгі параметрлеріне оның типі
(сандық, символдық, логикалық),
өлшемі (бірөлшемді, екіөлшемді) және
көлемі жатады.

Массивті айнымалылар бөлімінде қалай
сипаттайды?
VAR массив аты: ARRAY [массив
элементтерінің аралығы] OF элемент типі;
Мысалы: Нақты 40 элементтен тұратын А
массивін айнымалылар бөлімінде былайша
сипаттайды.
VAR А:ARRAY[1..40] OF REAL;
А және В массивтерін былайша да
сипаттауға болады.
VAR А,В:ARRAY[1..10] OF REAL;

Массивтерге қолданылатын
амалдар қандай?
Паскаль тілінде массивтерге = (тең),
<> (тең емес) және := (меншіктеу)
амалдарын қолдануға болады.

Массивтерді пернетақтадан қалай
енгізеді?
Массивтерді экранға қалай шығарады?
Массив элементтерін пернетақтадан енгізу
цикл арқылы жүреді.
Мысалы А массиві элементтерін
пернетақтадан енгізу үшін:
FOR i:=1 TO n DO read(A[i]);
А массиві элементтерін экранға үшін:
FOR i:=1 TO n DO write(A[i],’ ’);

Үй тапсырмасы
Массивтің үлкен элементін
анықтайтын программа жазу.

Массивтің үлкен элементін анықтау
Program E2;
Uses crt;
Const n=40;
var a:array [1..n] of integer;
max,i:integer;
Begin
for i:=1 to n do
read(a[i]);
max:=a[1];
for i:=2 to n do
if maxwriteln;
write(’max=’,max);
readkey;
end.

Жаңа сабақ

ЕКІӨЛШЕМДІ
МАССИВ

Екіөлшемді массив
Екіөлшемді массивті тіктөртбұрышты кесте түрінде енгізуге
болады. Кестенің әрбір элементінің екі индексі болады, олардың
мәні элементтің орнын көрсетеді.
Математикада квадрат және тіктөртбұрышты кестені
матрица деп атайды. Бірінші индекс- жол нөмірі, тек келесі
жолға ауысқанда ғана өзгереді; екінші индекс – баған нөмірі.
m жолдан және n бағаннан тұратын кестені m*n өлшемді
кесте деп
атайды. А[1,2] А[1,3] А[1,4]
А[1,1]
А[1,n]
…
А[2,1]

А[2,2]

А[2,3]

А[2,4]

…

А[2,n]

А[3,1]

А[3,2]

А[3,3]

А[3,4]

…

А[3,n]

…

…

…

…

…

…

А[m,1]

А[m,2]

А[m,3]

А[m,4]

…

А[m,n]

j=1

j=2

j=3

j=4

i=1

А[1,1]

А[1,2]

А[1,3]

А[1,4]

…

А[1,n]

i=2

А[2,1]

А[2,2]

А[2,3]

А[2,4]

…

А[2,n]

i=3

А[3,1]

А[3,2]

А[3,3]

А[3,4]

…

А[3,n]

i=m

j=n

…

…

…

…

…

…

А[m,1]

А[m,2]

А[m,3]

А[m,4]

…

А[m,n]

Бірінші индекс-жол
нөмірі

Екінші индекс-баған
нөмірі

Екіөлшемді массивтің сипатталуы
Const n=…; m=…; {массив өлшемі}
VAR массив аты: ARRAY [1..n,1..m] OF
элементтер типі;
Мысалы: 5 жолдан және 6 бағаннан
барлығы 30 бүтін элементтен тұратын А
массивін сипаттау.
Жазылуы:

VAR А: ARRAY[1..5,1..6] OF INTEGER;

Екіөлшемді массивтің сипаттаңыз

-5

-6

-7

1) Берілген массивте неше жол, неше баған?
2) Берілген массивті сипаттаңыз.
3) Массивтің элементтерінің мәнін ата:
A[1,3]= , A[3,1]= , A[2,2]=
4) Массивтің мәндері бойынша орнын анықта
A[ ..,..]= 10, A[..,..]= 3, A[ ..,..]= -7
Жауабы:
1) 3 жол, 4 баған
2) A: array [1..3,1..4] of integer
3) -6, 2, -5
4) A[3,4], A[1,2] немесе A[2,3], A[3,2]

Жол бойынша ауысу:
FOR i:=1 to m DO жол нөмірі өзгеретін сыртқы
цикл
…
FOR j:=1 to n DO баған нөмірі өзгеретін ішкі
цикл
…
Баған бойынша ауысу:
FOR j:=1 to n DO баған нөмірі өзгеретін сыртқы
цикл
…
FOR i:=1 to m DO жол нөмірі өзгеретін ішкі
цикл
…

Екіөлшемді массивтермен жұмыстың негізгі
алгоритмдері
Екіөлшемді массивті толтыру.
А массиві 3 жолдан және 4 бағаннан тұрады.
Барлығы 3*4=12 элемент.
Жол бойынша толтыру:
FOR i:=1 to 3 DO {жол нөмірі өзгеретін сыртқы цикл}
FOR j:=1 to 4 DO {баған нөмірі өзгеретін ішкі цикл}
Read (A[i,j]);
{пернетақтадан енгізу}

-6

-5

-7

Баған бойынша толтыру:
FOR j:=1 to 4 DO {баған нөмірі өзгеретін сыртқы
цикл}
FOR i:=1 to 3 DO {жол нөмірі өзгеретін ішкі цикл}
Read (A[i,j]);
{пернетақтадан енгізу}

-6

-5

-7

Массивтің элементтерінің қосындысы.
…
S:=0;
FOR i:=1 to 3 DO
FOR j:=1 to 4 DO
S:=S+A[i,j];
...

Әр жол элементтерінің қосындысын есептеу.
Бірөлшемді массив элементтерінің қосындысын
есептейтін негізгі алгоритмді қолданамыз және
жолдар қанша болса сонша рет қайталаймыз.
Program М1;
Var a: array[1..3,1..4] of integer; i, j, S: integer;
Begin
For i:=1 to 3 do
For j:=1 to 4 do
read(a[i,j]);
FOR i:=1 to 3 DO begin
S:=0;
FOR j:=1 to 4 DO
S:=S+A[i,j];
WRITELN(I,’ жол қосындысы= ’ , S);
End;
Readln;
End.

КВАДРАТ МАТРИЦА
Жолдар саны мен бағандар саны сәйкес
келетін екіөлшемді массивті квадрат матрица
деп атайды.
Мысалы:
Var A: array [1..4,1..4] of integer;
{Массивтің барлық элементтері бүтін сандар}
А[1,1]

А[1,2]

А[1,3]

А[1,4]

А[2,1]

А[2,2]

А[2,3]

А[2,4]

А[3,1]

А[3,2]

А[3,3]

А[3,4]

А[4,1]

А[4,2]

А[4,3]

А[4,4]

Жаңа ұғымдар
Бас диагональ элементтері a[1,1],
a[2,2], a[3,3], a[4,4] (бас диагональда
орналасқан элементтерінің индекстері
(i=j));
Бас диагональ үстінде орналасқан
элементтер үшін iорындалады.

a[1,1]

а11

а12

а13

а14

а21

а22

а23

а24

а31

а32

а33

а34

а41

а42

а43

а44

a[1,2]

a[1,3]

a[1,4]

a[2,2]

a[2,3]

a[2,4]

a[3,3]

a[3,4]
a[4,4]

Бас диагональ астында
орналасқан элементтер
үшін i>j қатынасы
орындалады.

a[1,1]
a[2,1]

a[2,2]

a[3,1]

a[3,2]

a[3,3]

a[4,1]

a[4,2]

a[4,3]

a[4,4]

Индекстері i=j болса, массив
элементтері бас
диагональда орналасады;
Индекстері iэлементтері бас диагональ
үстінде орналасады;
Индекстері i>j болса, массив
элементтері бас
диагональдың астында
орналасады;

i=j

i
i
i
i>j

i=j

i
i
i>j

i>j

i=j

i
i>j

i>j

i>j

i=j

Жанама диагональ элементтері А[4,1],
A[3,2], A[2,3], A[1,4] (жанама
диагональда орналасқан элементтерінің
индекстері i+j=4+1 жалпы түрде
i+j=n+1).

i+j< n+1– элементтері жанама
диагоналінің үстінде
орналасқан;

а11

а12

а13

а14

а21

а22

а23

а24

а31

а32

а33

а34

а41

а42

а43

а44

a[1,1]

a[1,2]

a[1,3]

a[2,1]

a[2,2]

a[2,3]

a[3,1]

a[3,2]

a[1,4]

a[4,1]
a[1,4]

i+j> n+1 – элементтері
жанама диагоналінің
астында орналасқан;
a[4,1]

a[2,3]

a[2,4]

a[3,2]

a[3,3]

a[3,4]

a[4,2]

a[4,3]

a[4,4]

Индекстері i+j=n+1 болса,
массив элементтері жанама
диагональда орналасады;
i+j< n+1– элементтері жанама
диагоналінің үстінде
орналасқан;
i+j> n+1– элементтері жанама
диагоналінің астында
орналасқан;

i+j
i+j
i+j
i+j=n+1

i+j
i+j
i+j=n+1

i+j>n+1

i+j
i+j=n+1

i+j>n+1

i+j>n+1

i+j=n+1 i+j>n+1

i+j>n+1

i+j>n+1

Тапсырма.
A[1..3,1..3] квадрат
матрицасының бас диагоналінде
орналасқан элементтерінің
қосындысын есепте.

Тапсырма. A[1..3,1..3] квадрат матрицасының бас
диагоналінде орналасқан элементтерінің
қосындысын есепте.
Program М1;
Const n=3;
Var a: array[1..n,1..n] of integer;
i, j, S: integer;
Begin
For i:=1 to n do
For j:=1 to n do
read(a[i,j]);
S:=0;
For i:=1 to n do
For j:=1 to n do
If i= j then S:=S+a[i,j];
Writeln(‘диагональ элементтерінің қосындысы тең= ‘,S);
Readln;
End.

Үйге тапсырма беру.
І. §5.5 132 бет
ІІ. Бағдарлама құру
1) Берілген екіөлшемді массивтің теріс және оң
сандарын есептеу.
2) Тақ элементтердің қосындысын есептеу.

Сабақ аяқталды
Сау болыңыздар

Ұқсас жұмыстар

Бірөлшемді массив элементтерінің қосындысын табу программасы

Жиымдар бірөлшемді жиым (массив)

Екіөлшемді жиым

Паскаль тіліндегі жиымдар

Типтерді өзгерту функциялары

Формальды тілдер түсінігі

Параметрикалық теңестіру

TP және Си подпрограммаларды пайдалануды салыстыру. Ішкі программаларды пайдаланатын программалар құру

ТР және СИ подпрограммаларды пайдалануды салыстыру

МАТРИЦАЛАРДЫ ЕНГІЗУ - ШЫҒАРУ

Пәндер