Химиялық элементтердің валенттілігі

«Химиялық элементтердің валенттілігі »

Маханова Г. Е.

М. Горький атындағы №1 гимназия-мектебінің химия пәні мұғалімі,

Жетісай қаласы, Оңтүстік Қазақстан облысы.

Сабақтың мақсаты:

а) білімділік: оқушыларға элементтердің валенттілігі туралы мағлумат беру

ә) дамытушылық: элементтердің валенттілігін анықтау; қосылыстардың формуласын құрастыру; қосылыстардың құрылымдық формуласын құрастыру біліктерін дамыту, өздігінен жұмыс істеуге және өз білімін бағалап тексеруге баулу;

б) тәрбиелік: ізденімпаздық, жауапкершілік, ұйымшылдық қасиеттерін тәрбиелеу.

Сабақ жоспары

I. Оқушыларды сабақтың мақсатымен таныстыру

II. «Ой шақыру» кезеңі: сұрақтар қою арқылы және тірек-сызба бойынша үй тапсырмасын тексеру:

III. Ұғыну кезеңі. Валенттілік туралы түсінік

IV. Қосылыстағы элементтің валенттілігін анықтау алгоритмімен танысу

V. Екі элементт атомдарынан құралған қосылыстың формуласын құрастыру алгоритмі

VI. Қосылыстардың құрылымдық формулулары туралы түсінік

VII. Cабақты қорытындылау

«Ой шақыру» кезеңі А. «Cен білесіңбе?»

1 нұсқа сұрақтары:

Заттар қандай бөлшектерден құралған?

Атомдармен мен молекулалардың айырмашылығы қандай?

Химиялық элемент дегеніміз не?

Жай заттың анықтамасы; мысал келтіріңдер.

2 нұсқа сұрақтары:

Күрделі заттың анықтамасы; мысал келтіріңдер.

Химиялық формула анықтамасы; мысал келтіріңдер.

Индекс, коэффициент дегеніміз не?

Химиялық реакция дегеніміз не?

Ә. «Химиялық диктант»

1 нұсқа. Келесі элементтердің таңбаларын жазыңдар:

магний, хлор, фтор, қорғасын, қалайы, бром, кальций, алтын, фосфор, күкірт

2 нұсқа. Келесі элементтердің атауларын жазыңдар:

Mn, Ba, Li, Hg, N, Si, K, Fe, Ag, C

1 нұсқа:

Mg, Cl, F, Pb, Sn, Br, Ca, Au, P, S

2 нұсқа:

марганец, барий, литий, сынап, азот, кремний, калий, темір, күміс, көміртек

Ә. «Химиялық диктант» ЖАУАПТАР

Б. «Кім жүйрік?»

1 нұсқа.

Келесі қосылыстардың молекулалық массасын анықта: K2SО4, Са(NО3) 2

2 нұсқа.

Келесі қосылыстағы элементтердің массалық үлестерін анықта: Nа2SО4

Б. «Кім жүйрік?»

Жауаптары

1нұсқа:

K2SО4 - 174, Са(NО3) 2 -164

2. нұсқа:

Nа - 32, 39%, S - 22, 54%,

О - 45, 07%

Валенттілік туралы түсінік

Тапсырма:

HCl, H2O, NH3, CH4 қосылыстарының сандық және сапалық құрамын салыстырыңдар.

Молекулалардың қандай ұқсастығын байқадыңдар?

Молекулалардың айырмашылығы неде?

Мәселенің шешімін табыңдар

Не себептен әртүрлі атомдар сутектің әртүрлі атом санын қосып алады?

Мәселені талқылау бйынша қорытынды жасау:

Қосылыс тузгенде атомдар басқа атомдардың, өзіне тәң, белгілі бір санын ғана қосып алады. Бүл қабілет “валенттілік” деп аталады. Валенттілік сөзі латын сөзі valentia -күш деген мағынасын білдіреді

Валенттілік - химиялық элемент атомының басқа химиялық элемент атомдарының белгілі бір санын қосып алу қабілеті.

Валенттік химиялық элементтің таңбасының үстінгі жағына рим сандарымен жазылады.

I I I II I III I IV

HCl H2O H3N H4C

Сутек атомының валентігі I, ал оттек атомының валенттігі II тең

“Валенттілік” терминін

Э. Франкленд 1853 ж. енгізген

Валенттілігі өзгермейтін элементтердің валенттігін тұрақты, ал валенттілігі өзгеретін элементтердің валенттігін айнымалы деп аталынады.

Тұрақты валентті элементтер

I валетті элементтер: H, Li, Na, К, Rb, Cs, F, Ag

IІ валетті элементтер: О, Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Zn, Cd

IІІ валетті элементтер: B, Al

Айнымалы валентті элементтер

I және ІІ валетті : Cu, Hg. Мысалы: Cu2О, CuО

IІ және ІІІ валетті : Fe, Co, Ni. Мысалы: FeО, Fe2О3

IІ және IV валетті: Sn, Pb, C. Мысалы: СО, СО2

IІІ және V валетті : P, As. Мысалы: Р2О3, Р2О5

II, IV және VІ валетті : S. Мысалы: Н2S, SО2, SО3

II, III және VІ валетті : Cr. Мысалы: CrО, Cr2О3, CrО3

II, IV, VI және VII валетті : Mn. Мысалы: MnО, MnО2, MnО3, Mn2О7

I, III, V және VII валетті : Cl, Br, I. Мысалы: Cl2О, Cl2О3, Cl2О5, Cl2О7

Қосылыстағы элементтің валенттілігін анықтау алгоритмімен танысу

Валенттілікті анықтау заңдылығы: Молекулада бір элементтің барлық атомдарының валенттіліктерінің саны екінші элементтің барлық атомдарының валенттіліктерінің санына тең