Тарихи инновациялық жоба

№1. М.Жүнісов атындағы орта жалпы білім
беретін мектебі

Тарихи
инновациялық жоба
Тарихи білім беруді жаңғырту.

Жаңақазан ауылы

Зинуллина Дариға
Қисметқызы
Туған күні, айы, жылы:

31.08.1970 ж
Бітірген оқу орны: БҚГУ- 1998 ж

жоғары
Мамандығы: тарих пәнінің мұғалімі
Санаты: І
Еңбек өтілі: 23 жыл
Білімі:

Мектепте тек қана бір мақсат-білім беру
Мұғалімде тек қана бір мақсат–сапалы
сабақ
Ұлы ағылшын ағартушысы Уильям Уорд:

Жай мұғалім хабарлайды
Жақсы мұғалім түсіндіреді
Керемет мұғалім көрсетеді
Ұлы мұғалім шабыттандырады

“Ғасырлар мақсаты-саясиэкономикалық және рухани
дағдарыстарды жеңіп шыға
алатын, ізгіленеген ХХІ
ғасырды құрушы іскер,
өмірге икемделген, жанжақты
жеке
тұлғаны
тәрбиелеп қалыптастыру”
Н.Ә.Назарбаев

Тарихи инновациялық жоба. Тарихи білім беруді
жаңғырту,-бағытында мұғалім ретінде айтарым
заман талабынан қалмай жаңа технологияны
пайдалануды меңгеріп, оны оқушыға үйретіп, өзі
ізденуге мүмкіндік беру керек. Бұл жобада
компьютер, интернет, агент, ақпараттық технология,
электронды оқулық сияқты жаңа технологиялық
құралдарды қолдана отырып өткізген сабақ
әлдеқайда тиімді екенін айтқым келеді.
“Ұстаздың қолында адам өмірінің келешектің
тұтас тағдыры тұр”
Белинский В.Г.

Бүгінгі мұғалімге педагогтік шеберлік
қажет. Орыс педагогы К.Д. Ушинский “Ескі
бір сарынды сабақтардан гөрі, жаңа талапқа
сай инновациялық технологияларды өз
сабақтарында күнделікті пайдаланса сабақ
тартымды, тиімді болары сөзсіз” десе
Қ.Р Білім туралы заңының 8 бабында “Білім
беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі –
оқытудың жаңа технологияларын енгізу,
білім
беруді
ақпараттандыру,
халықаралық,ғаламдық коммуникациялық
желілерге шығу” деп атап көрсеткен.

Елбасымыз: “Болашақта өркениетті
дамыған елдердің қатарына ену үшін
заман талабына сай білім қажет.
Қазақстанды дамыған 50 елдің қатарына
жеткізетін, терезесін тең ететін-білім”
дейді. Сондықтан қазіргі білім беру
жүйесінің мақсаты – бәсекеге қабілетті
маман
дайындау. Мектеп үйрететін
орта, оның
жүрегі мұғалім. Жалпы
жобалау ұғымы-мәселенің нәтижесін
болжау дегенді білдіреді.

Электронды оқулықтарды пайдаланудың
тиімділігі
Қазіргі кездегі шапшаң жүріп жатқан
жаһандану үрдісі әлемдік бәсекелестікті
күшейте түсуде. Ертеңгі күнімізге аттамас
бұрын бүгінгі ұстаздың кім екендігіне баға
беріп көрейік. Бүгінгі мұғалім ата-ана,
бала бағбаны, қоғам қайраткері. Мұғалімоқытушы, мұғалім –ұстаз, мұғалім-оқулық
авторы, мұғалім технолог, мұғалім –
жаңалықты дәріптеуші, таратушы.

Қазіргі

кезде

электрондық

оқулықтың

қандай

екендігі туралы біртұтас ой жоқ. Электрондық
оқулық

дегеніміз

–

мультимедиялық

оқулық.

Электрондық оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты:
“Оқыту процесін үздіксіз және толық деңгейін
бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін
дамыту”.

Білім

берудің

кез

келген

саласында

электрондық оқулықтарды пайдалану оқушылардың
танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай
ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен
жұмыс істеуге жағдай жасайды.

Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек
мұғалімнің

айтқандарын

пайдалану

немесе

қазіргі

қанағаттандырмайды.
ақпараттандыру

оқулықты

заман

талабын

Сондықтан

қоғамында

бұл

қазіргі

оқулықтарды

пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес, сондықтан
электронды оқулықтың құрылымы сапалы жаңа
деңңгейде

болуы

тиіс.

Электронды

оқулық

оқушының уақытын үнемдейді , оқу материалдарын
іздеп отырмай, өтілген және оқушының ұмытып
қалған материалдарын еске түсіруге зор ықпал етеді.

Электрондық оқулық арқылы түрлі
суреттер, видео көріністер, дыбыс және
музыка тыңдатып көрсетуге болады. Бұл
әрине
мұғалімнің
тақтаға
жазып
түсіндіргенінен
әлдеқайда
тиімді.
Меңгерілуі қиын сабақтарды компьютердің
көмегімен оқушыларға ұғындырса жаңа
тақырыпқа деген баланың құштарлығы
оянады.

Мысалы бір тақырыпқа тоқталатын болсақ,
электрондық оқулықта сол тақырып бойынша
мәтін беріледі.
-Осы мәтінді оқушы тыңдайды, оқиды, сонан соң
барып тақырыптық сөздіктерге көңіл аударады.
- Берілген тақырып көлемінде түрлі жаттығулар
мен тапсырмалар орындайды.
- Компьютермен сұхбаттасу арқылы қойылған
сұраққа дұрыс жауап бере алатындығын көрсетеді.

Электрондық оқулықтар оқушылардың :
1. Білім деңгейін тереңдетуге;
2. Сөйлеу мәдениетін, сөйлей білу дағдыларын
қалыптастыруға;
3. Өз бетінше іздену қабілетін қалыптастыруға;
4. Ойларын дамытуға;
5. Тарихи сөздік қорының молаюына;
6. Ынтасы мен қызығушылығының артуына;
7. Сабақта өзін еркін ұстап, өз мүмкіншілігін
кеңінен пайдалана алуына;
8. Өз ісіне талдау жасай алуға көп көмегін тигізеді.

Мақсаты:

Қандай әдіспен болса да, жаңа технологияны
пайдалана отырып, оқушыға тақырып
мазмұнын ұғындыру;
СТО әдістерін қолдана отырып, оқушының
өзіне тақырыптың мәнін ашуға үйрету;
Жеке, топтық, жұптық негізде оқушыларды
жұмыстандырып, бойларына достық,
адалдық, жолдастыққа негізделген, өз ойын
ашық айта алатын, емін-еркін сөйлей алатын,
жаңа технологияны еркін меңгерген, жанжақты білімді тұлға қалыптастыру

Мазмұны:

1. Мәтін
2. Қосымша материалдар
3. Мәтіндегі қоғам қайраткерлері
4. Тарихи даталар
5. Сандарға шолу
6. Тарихи терминдер
7. Жер атаулары
8. Жергілікті жермен байланыстыру
9. Сұрақтар
10.Тест
11.Тапсырмалар
12.Пайдаланған әдебиеттер

Мәтін
Қосымша материалдар
Мәтіндегі қоғам
қайраткерлері

Тарихи даталар
Сандарға шолу
Тарихи терминдер
Жер атаулары
Жергілікті жермен
байланыстыру

Сұрақтар
Тест
Тапсырмалар

Қазақстан тарихы
9 сынып
ІV-тарау
§10-11. Қазақстандағы
ауыл шаруашылығын
ұжымдастыру

§10-11. Қазақстанда ауыл
шаруашылығын ұйымдастыру.

1.Ұжымдастыру
алдындағы
қазақ
ауылының жағдайы.
2.Ауыл
шаруашылығын
күштеп
ұжымдастыру.
3.Асыра сілтеушілік зардаптары: ұлы
нәубет, аштан қырылу, шетке қашу.
4.Асыра сілтеушілік зардаптарын жою
шаралары.

Ұжымдастыру алдындағы қазақ ауылы.
Жаңа экономикалық саясатты республикада дәйекті
жүзеге асыру өзінің игі нәтижелерін берді. Кооперативтік
қозғалыс одан әрі дамыды, қазақ даласында тұтыну
қоғамдары, сауда орындары құрылды. Қазақ шаруалары
ұжымдық шаруашылыөқтарда-коммунада, артельде, жер
өңдейтін серіктестіктерде (ЖӨС) ынтымақтастық пен өзара
көмек мектебінен өтті. Қызыл отаулар кедейлер арасында
сауатсыздықты жоюды, ағарту жұмысын жүргізуді, оларды
кооперативтерге тартуды ұйымдастыратын орталыққа
айналды. Республикада мал саны 40,5 млн-ға жетті. Ауыл
қыстақтарында орташалар шаруашылықтары көбейіп,
орташалардың кедейлермен одағы нығая түсті. Көшпелі
халықтың мәдениеті артты.

ХХ ғасырдың басындағы қазақ отбасы

Алайда өлкелік партия ұйымы басқарып отырған
Ф.Голощекин
«ауылды
кеңестендіру»
ұранымен
Қазақстанда «жаңа революция» жүргізудің идеялық-саяси
негізін жасады. Бұған наразылық білдірген Т.Рысқұлов
және ұлт зиялылары БК(б)П Орталық Комитетінің
қармағына шақырылып алынды, ал С.Сәдуақасов,
С.Сейфуллин, С.Қожанов, Ж.Мыңбаевтар «ұлтшыл» деп
айыпталды. Бұрынғы ұлттық зиялылардың шағын тобы да
қуғынға ұшырады. Оларға құрметпен қарау Алашорданың
кеңеске қарсы бағытын мақұлдау, кеңестік ұлт саясатын
бұрмалау деп түсіндірілді. Шабындық және егістік жерді
қайта бөлу ауылдағы жағдайды бұрынғысынан да ушықтыра
түсті. И.Сталиннің нұсқауымен астық дайындау барысында
төтенше шаралар қолдануға рұхсат етілді.
Ф.Голощекин ауылға 4800 уәкіл жіберді. Астық
дайындау барысында 31 мыңдай шаруа жазаланды, 277
шаруа атылды. Жаңа экономикалық саясат жылдарында
орныққан азаматтық таьтулық бұзылды.

Қазақстан Орталық Атқару Комитеті мен Халық Комиссарлары кеңесі
1928 жылы «Аса ірі бай шаруашылықтары мен жартылай феодалдарды
тәркілеу және жер аудару туралы» декрет шығарды. Бұл декрет билік
иелеріне қысымды күшейтуге мүмкіндік берді. Бай шаруашылықтарын
тәркілеуге, шаруашылық иелері мен оның отбасы мүшелерін жер аударуға
рұқсат берілді. Олар «өздерінің мүліктік және қоғамдық ықпалымен
ауылды кеңестендіруге кедергі жасайды» деп саналды. Жартылай феодал
байларды тәркілеу заңсыз жүзеге асырылды. Уәкілдер кедейлерді
қорқытып, байларды көрсетуге күштеп мәжбүрледі.
Екінің бірінде орташа байларға жатқызылды, тәркілеуге
жатқызылатын нормаға дейін жеткізу үшін жекелеген отбасы
шаруашылықтары әдейі біріктірілді.
-Адай округін, бұрынға Жетісу және Сырдария губернияларының
мақта егетін аудандарын қоспағандакәипескелеу республиканың барлық
аудандарында жүргізілді. Ең ірі 657 жартылай феодалдар мен байлар
жер аударылды. Олардан 145 мың ірі қара мал алынып, ауыл
шаруашылығы
құралдары
877
ұжымшарға
(колхозға),
24491
шаруашылыққа бөлініп берілді.

Партократиялық сезім мен субъективтік
көзқарас
үстем
болып,
мыңдаған
адамдардың тағдыры тәлкекке түсті. Астық
дайындау, егістік және шабындық жерді
қайта бөлу, жартылай феодал байлардың
малын тәркілеу жөніндегі науқанның
барысында
әкімшілік
рухта
әрекет
жасайтын,
конституциялық
нормалар
шеңберін сезінбейтін жалған белсенді
кадрлар қалыптасты.

Ауыл шаруашылығын күштеп ұжымдастыру.
Компартияның1927 жылы желтоқсанда өткен ХУ
съезі ауыл шаруашылығын ұжымдастыру бағытын
жариялады. Осылай «өркениетті кооператорлар
қоғамын» құру идеясы КСРО-дағы социализм
құрылысының құрамдас бөлігіне айналды. Ауылда
кооперативтік
қозғалыстың
дамуы
барысында
еріктілік,
дербестік,
материалдық,
мүдделілік,
шаруаларды
кооперативтендірудің
жоғары
формаларына кезеңмен өту ұстанымдары жарияланды.
Алғашқы үлгі ретінде ұжымдық шаруашылықтарға
негіз болып табылатын материалдық-техникалық
базаның даму дәрежесіне, шаруалар кооперациясының
бұрынғы қарапайым формаларының дәстүрлері мен
басқа да факторлрға назар аудару қажет деп саналды.

Алғашқы астықты жөнелтер алдында. 1930 жыл.

Мал шаруашылығының сан жағынан көбейуін,
оның қарапайым материалдық-техникалық базасы
мен шаруалар кооперациясы дәстүрлерінің болмауын,
дала тұрғындарының көшпелі және жартылай
көшпелі өмір салтын ескере отырып, Орталық
Комитет Қазақ АКСР-інде ұжымдастыруды, негізінен,
1932 жылдың көктеміне қарай аяқтауды белгіледі.
Қазақстанның
астықты
аудандарында
колхоз
құрылысының негізгі формасы ауыл шаруашылығы
артелі, ал мал шаруашылығы аудандарында жерді
бірлесіп өңдеу мен шөп шабу жөніндегі серіктестік
болуға тиіс еді. Онда жарғы бойынша мал
қоғамдастырылмай, жеке мал мен құрал-саймандарды
пайдалануға ақы төленуі керек болатын.

1929
жылдың
екінші
жартысынан
бастап
республикада ұжымшар құрылысы жедел дамыды.
Алғашқы машина-трактор станциялары (МТС-тер)
құрылды. Ұжымдастыру мен отырықшыландыруды
жаппай жүргізу үшін, жергілікті белсенділерге
қосымша 8 мың жұмысшы-«ұжымдастырушылар»
тартылды.
Республикаға
Мәскеуден,
Иваново
Вознесенскіден, Харьковтан, Ленинградтан 1204 адам
жіберілді. Алайда олар отырықшылықтың мәні мен
механизмін
тым
үстірт
түсінетін
еді.
Олар
ұжымдастыруды” жүздеген шаңырақ иелерін орасан
зор аумақтан бір жерге (кейде жемшөп және су
қорлары ескерілместен) жинау” деп ұғынды. ”Партия
жіберген өкілдер” далаға Ресей деревняларын
айнытпай
қайталайтын
қоныстандыру
үлгісін
орнықтырды.

Ауыл шаруашылығын ұжымдастыру идеясы әуел
бастан-ақ мейлінше қатаң жүргізіліп,жаппай қуғындау
мен лаңкестікке негізделді.Ұжымдастыру алдын ала
даярлықсыз,
жергіліктіжағдайлар
ескерілместен,
көбінесе әкімшілдік-күштеу әдістерімен жеделдете
жүргізілді. Көшпелі ауылдарға ұжымдастыруды
жеделдету жөнінде нұсқаулар түсіп жатты.
Бұл орайда шаруашылық базасын жасау,тұрғын үйлер
мен мәдени-тұрмыстық обьектілер салу жай ғана
жарияланған күйінде қалды.Ұжымдастыру және
сонымен бірге отырықшыландыру ауылдыңғасырлар
бойы қалыптасқанөмір салтын түп негізіне дейін
күйретт. Қазақ қоғамының әлеуметтік негізі жойылды,
ғасырлар бойы көшпелі өркениет жасаған тіректер
қиратылды.

Революциялық
асығыстық
пен
тоталиларлық
тоңмойындық, саяси келте ойлау кеселдеріне шалдыққан
революциялық утопизм тағы да үстем болып шықты.
Қатаң әкімшілдік жағдайында байлар мен болыстар
шабармандарының,
әскери
коммунизм
кезеңі
белсенділерінің әдіс-тәсілдерімен қаруланған жалған
белсенділердің мерейі үстем болды.
Іс мынаған дейін жетті: қыстыгүні, 1932 жылдың
ақпанында, Шу ауданында аумағы 150 шақырым жерден
жүздеген шаруашылықтар жиналып, 400 киіз үй «қала
үлгісіндегі поселке» болып тігілді. Жалған белсенділер
отырықшыландыруды жоспарланған үш жылдың орнына үш
күн ішінде аяқтап, мал өсіруші шаруашылықтарды сол жерде
ұжымшарға жаза бастады. Осындай жағдайлар елдің әр
түкпірінен ұшырасты: Абыралы ауданында барлық
шаруашылықтардың бірден 70%-ы, Жымпиты ауданында
60%-ы, ал Жәнібек ауданында 95%-ы ұжымдастырылды.

Басшы органдар орынсыз асығыстықтан сақтандырған сияқты
болғанымен,
көптеген
«революциялық
құштарлықтың
кемшіліктері» немесе «тәжірбиесіздік» деп қана есептелді.Оларға
тәртіпке шақыру жазасы ғана қолданылды,ал билеушілерді
сынағандар «оңшыл оппортунизм» көріністері немесе зиянкестік
ретінде жазаланды.Ұжымшарлардан күн сайын түсіп жатқан
хабарларды газеттер жазып үлгермеді.Егер 1928 жылы Қазақстанда
барлық шаруашылықтардың 2%-ы ұжымдастырылған болса, ал 1931
жылдың
қазан
айына
қарай65%-дайы
ұжымдастырылды.
Азықтықпен қамтамасыз етудің қиындауын байланысты, 1929 жылы
ауыл шаруашылығы өнімін дайындауға «әскери коммунизм»
кезіндегі төтенше әрекет сипаты берілді.
1931-1932 жылдары Шұбартау ауданында малдың 80%-ы мемлекетке
етке өткізілді.173 мың малы бар Балқаш ауданына 297 мың малға
салғырт салынды. Торғайлық асыра сілтеушілер: «асыра сілтеу
болмасын,аша тұяқ қалмасын!» деген ұран тастап, онда млн-ға жуық
малдың не бары 98 мыңы қалды.

Асыра
сілтеушілік
зардаптары:
Ұлы
нәубет.Еріктілік
ұстанымы
мен
қарапайым
заңдылықтың бұзылуы әуел бастан-ақ барлдық жерге
тән сипат алды.Сайлау құқықтарын айыру,
«тәрбиелеу мақсатымен» тұрып жатқан жерінен
басқа ауданға жер аудару немесе ұзақ уақыт қамауда
ұстаумен қорқыту сияқты күштеу тәсілдері мейлінше
дағдылы және кең таралған тәсілдерге айналды. Ең
ынталы
«ұжымдастырушылардың»
ұнататын
құралыауытқушыларды
кулак
құйыршақтарына
жатқызу еді. Мыңдаған ауқатты және орташа
шаруашылықтар
солардың
қатарына
жатқызылды.1929 жылы ғана республикада 56498
шаруа жауапқа тартылып,олардың 34 мыңнан астамы
сотталды.

Ашаршылыққа ұшыраған босқындар көші

Кулактарды жою дейтін науқанның зардаптары ауыр
болды.Жоғарыдан берілген нұсқауларда жойылатын
кулак қожалықтарының жалпы шаруашылықтар
санындағы үлесі 3-5%-дан аспауға тиіс болатын.
Көптеген аудандарда кулактардың мөлшері бұған
жетпейтін болып шықты Алайда жоғарыдан берілген
нұсқаудың қандайын болса даой елегінен өткізіп
жатпай-ақ орындауға үйренген әміршіл-әкімшілік
басқару жүйесі әдісімен тәркіленген кулактар санын
барлық жерде жоғары шегіне дейін жеткізді, жоспарды
екі, кейде үш есе асыра орындады.Асыра
сілтеушіліктің салдарынан қанаушы санатында кейбір
ауқатты және орташа ауқаттылар да тәркіленіп кетті.
Кулактар қатарына жатқызу үшін темір шатырлы
үйінің немесе екі атының болуы жеткілікті еді.

Кей жерде кедейлер мен орта шаруаларды орынсыз соттау
және олардың малын орынсыз тәркілеу, меншік құқығынан
айыру, тұрақты мекенінен күштеп көшіру орын алды.
Ұжымға енгісі келмеген кедейлер мен орташаларды
Қазақстаннан тыс жерге жер аударумен қорқыту немесе
«кулактар» қатарына жатқызу құбылыстары ұшырасты.
Ақмола округінде сотталғандарды үй ішімен қоса 24 сағат
ішінде жер аудару фактісі орын алды. Алматы және
Петропавл округтерінде кейбір ауылдарда қара бойкот
жарияланып,
онда
терезелерге
тақтай
қағылып
тасталды,пешке от жағуға рұқсат етілмеді.Тұтас
қоныстарға бойкот жасалған жағдайлар да кездесті.
Ақтөбе және Павлодар округтерінде кедейлерді ұрып-соғу,
оларды суық су құйып азаптау, қыс кезінде суық қамбалар
мен қоймаларға күзетпен қамап қою, кулактардың үйлерінде
жаназа рәсімін өткізуге жол берілді.

1929-1933 жылдар аралығында Қазақстан жөніндегі Біріккен
Мемлекеттік Саяси басқарма (БМСБ) уәкілетті өкілдігінің үштігі толық
емес деректер бойынша 9805 іс қарап,22933 адам жөнінде шешім
қабылдаған.Солардың ішінде 3386 адамға ең ауыр жаза-ату,13151 адамға 3
жылдан 10 жылға дейінгі мерзімге концентрациялық лагерьге қамау
жөнінде үкім шығарылған.Әлеуметтік құрамы бойынша олар: байлар мен
кулаутар-4832,
орташалар-1509,
кедейлер-505,
дін
өклдері-181,
әлеуметтік-зиянды элемент дейтіндер-242. 1933 жылы Қазақстан БМСБ
уәкілетті өкілдері 21 мыңнан астам адамды қамауға алды.Үштіктің
хаттары Қазақ өлкелік партия комитетінің жабық мәжілістерінде
қаралып, оларға хатшылардың бірі Ф.Голощекин,І.Құрамысов, ал 1930
жылғы 9 наурыздан бастап,БК(б)П Қазақ өлкелік комитетінің өкілі
Г.Рошаль қол қойып отырды.
Тұтас әулеттер мен рулар да жазаға тартылды.Осылай өркениетті
кооператорлар қоғамын құру шаралары бүкіл елді тығырыққа тіреді. 19301932 жылдары аштық етек алды. Аштықтан,түрлі індеттерден
халықтың 40%-ы қырылды Жаппай жазалау мен аштық халықты орныққан
жерін тастап,көшіп кетуге мәжбүр етті.

1930жылы аштықтан 313 мыңнан астам адам
қайтыс болды. 1931 жылы ондай өлім 755 мыңға
жетті. 1932 жылы қлгендер мен шетелге көшіп
кеткендер769 мыңнан асты.
Бір млн-нан астам қазақ республикадан тыс жерге
көшіп кетті, оның 616 мыңы қайтып оралған жоқ,ал
414 мыңы кейін Қазақстанға оралды.
1931-1933 жылдары республиканың 6,2 млн
тұрғынының 2,1 млн-ы аштықтан қырылды.Оның
ішінде, қазақтан басқа халықтың шығыны-0,4 млн
адам.Қазақтардың бұрынғы саны
40 жылдай
уақыт өткеннен кейін, 1969 жылы ғана қалпына
келді.

Елдің шығысындағы мал шаруашылығының
ірі базасы
саналатын өлке содан бастап ұзақ жылдар бойы екінші
дәрежелі аймақ қатарына шығып қалды.
Ұжымдастыру басталардан бұрын республикада 40,5 млн мал
болса, 1933 жылғы 1 қаңтарда не бары 4,5 млн ғана мал
қалған еді.
Сталин мен оның төңірегіндегілер Қазақстанда (сондай-ақ
Украинада,Еділ бойында, Солтүстік Кавказда) болған аштық
жайында біліп отырды.
Саяси жер аударылғандардың бір тобы Павлодар қаласынан
КСРО Орталық Атқару Комитетінің төралқасына былай деп
хат жазған екен:”.. .Жекелеген фактілер келтірмей-ақ, жалпы
сипатта
алғанда, ауылдар
мен селоларда сұмдық
оқиғаларымен қоса аштық кең көлемде етек алған. Ит, мысық
желініп жатыр... Халық аштықтан ісініп өлуде... Ал тірі
қалғандардың аштықтан әлсірегені сонша, өліктерді жерлеуге
де шамасы келмеуде: өліктер шашылып жатыр....”

1932 жылғы шілдеде республика қайраткерлерінің бір тобыҒ.Мүсірепов, М.Ғатауллин, М.Дәулетқалиев, Е.Алтынбеков,
Қ.Қуанышев аштық және оның себептері туралыБК(б)П өлкелік
комитетіне, тікелей Ф.Голощекинге ашық хат жазды.Бұл хат
тарихта”Бесеудің хаты” деп аталады.
Тұрар Рысқұловтың 1933 жылғы наурызда И.В.Сталинге жазған
хаты да сол жылдардың сұмдығын айқын ашып беретін тарихи
айғақ
болып
табылады.
Хат
И.В.Сталиннің
өзіне,
М.М.Кагоновичке және В.М.Молотовқа жолданған. Т.Рысқұлов өз
басына төніп тұрған қауіптен тайсалмастан, етек алған қасірет
туралы шындықты ашып көрсетті.
Хатта 1932 жылғы наурыз айында Ақтөбе, Қызылорда
облыстарында қызмет еткен Мәскеу Қызыл Крест отрядының
баяндамасынан Торғай, Балқаш сияқты аудандардың халқын
аштық пен індет жайлағана жөніндегі деректер келтірілген .
Зұлмат ауқымының зор болғаны сонша,
1930-1932 жылдардағы аштық тарихқа”Ұлы жұт”, қазақ
халқының аса зор қасіретті жылдары ретінде енді.

Шерхан Мұртазаның “Бесеудің хаты”
атты тарихи пьесасынан көрініс

Шаруалардың жаппай ұжымдастыру
саясатына қарсылығы.
:Ауыл шаруашылығын ұжымдастырудың сталиндік
үлгісі шаруалардың қатты қарсылығын туғызды.
Ол қарсылық
-қалалар мен құрылыстарға кету;
-басқа аймақтарға, тіпті шетелге көшіп кету;
-ұжымшар қозғалысының белсенділерін, партия,
кеңес,
комсомол
қызметкерлерін,
сот
орындаушыларын өлтіру;
-өзін-өзі қорғайтын қарулы отрядтар құру;
-ашық көтеріліске шығу түрінде жасалды.
1929-1931 жылдары қазақстанда қарулы қарсылықтар
толқыны болып өтті.

Қозғалыс
1929
жылы
қыркүйекте
Қарақалпақстандағы
Тақтакөпірде,
Сырдария
округіндегі Бостандықта, қарашада
Қостанай
округіндегі Бетпаққарада, 1930 жылғы ақпанда
Сырдария округіндегі Созақта, Ақтөбе округіндегі
Ырғызда, 1930 жылғы наурызда Алматы округіндегі
Сарқанатта басталды.
Шаруалар бұқарасының ниеті стихиялы бой
көрсетулерден
көрініс берді. Жалпы халықтық
қарсылық қозғалысының негізгі себебі-күштеп
ұжымдастырға, ғасырлар бойы қалыптасқан тұрмыс
укладының қиратылуына, орташалар мен кедейлерді
кулактар ретінде жоюға қарсылық болатын.

Семей
округі
халық
наразылығының
ірі
ошағына
айналды.Мұнда 1930 жылдың ақпан айынан мамыр айына
дейін Зырянов, Өскемен, Самар, Шемонаиха, Қатонқарағай
аудандарын күшті толқулар қамтыды.”Қазақ өлкелік
комитеті бандиттік-басмашы қозғалысының көрінісі” деп
бағалаған Торғай шаруаларының Бетпаққара көтерілісі бүкіл
республикаға күшті әсер етті.

Көтерілісшілермен келіссөз жүргізуді ешкім де қажет
деп таппады. Қарақұм көтерілісін Орынборда
орналастырылған 8-дивизия басып тастады.созақ
ауданындағы көтеріліс табандылығымен және шебер
ұйымдастырылуымен
ерекшеленді.Көтерілісшілер
талаптарында өкімет орындарының заңсыздықтарын
айыптапумен
қатар
діни
сарындар
да
байқалды.Көтерілісшілер Созақ ауданының орталығын
басып алып, аудан басшыларын өлтірді.

Маңғыстау, Жылқосын, Ойыл, Табын аудандарының
шаруалары
Қазақстан
жерін
тастап,Түрікменстан,
Қарақалпақстан аумағына, ал бір бөлігі Иран мен Ауғанстанға
көшіп кетуге мәжбүр болды.Алматы округінің Балқаш,
Шоқпар, Іле, Еңбекшіқазақ, Биен-Ақсу, Сарқант, Жаркент,
Бәрібаев аудандарының бүлік шығарған ауылдарының едәуір
бөлігі Қытай жеріне ауып кетті.1931 жылдың көктемінде
Қарқаралы округінің Абыралы, Шыңғыстау және Шұбартау
аудандарында көтеріліс жасаған шаруалар түгел дерліктей
қырылып
тасталды.Ауыл
шаруашылығын
жаппай
ұжымдастыру жылдары лаңкестік әрекеттерді, өрт салуларды
есептемегенде, республика аумағында 372 жаппай толқулар
мен көтерілістер орын алды.Кеңес өкіметі 1916 жылғы ұлтазаттық
қозғалысын
басып-жаныштау
үшін
далаға
жазалауэкспедициясын
жіберген
патша
өкіметінің
тәжірбиесін қайталады.

Ауыл
шаруашылығын
ұжымдастырудың
сталиндік
үлгісі зардаптарына қарсы күрес.
Компартия 1932 жылғы қыркүйекте Қазақстанның
ауыл
шаруашылығы
туралы
қаулы
қабылдады.Қаулыда: «ұжымдастыруды жүргізген
кезде республиканың шаруашылық және мәдени даму
деңгейі мен шаруалардың даярлық дәрежесін ескеру
қажет»
деп
көрсетілді.
Орталық
Комитет
Қазақстанның мал шаруашылығы аудандарында
шаруашылық артеліне көшу сатысы ретінде бірлесіп
жер өңдеу мен шөп шабу жөнінде серіктестіктер
құруды ұсынды. Алайда бұл кезде бүлдіру үрдісі тым
тереңдеп кеткен еді.Қаулыда аштық пен қайыршылық,
мал шаруашылығының қатты құлдырап кетуі және
оларды туғызған себептер туралы ешқандай сөз
айтылмады.

Қазақстан өлкелік комитеті мен Республикалық
Халық Комиссарлары Кеңесінің саяси жағынан
сәтсіздікке ұшыраған басшылығы (Ф.Голощекин,
О.Исаев, І.Құрамысов, Е.Ерназаров, С.Голюдов
және басқалар) халық алдында ешқандай жауапқа
тартылмаса да, шаруалардың өмірін жеңілдету
шаралары жүргізілді.Жасанды жолмен құрылған
ұжымшарлар таратылды.Астықты аудандарда
кооммуналардың орнына ауыл шаруашылығы
артельдер (еңбек бірлестігі) ұйымдастырылды, ал
халыққа күштеп қоғамдастырылған мал-мүлкі
қайтарылып
берілді.Кеңес
мемлекеті
отырықшылыққа
көшкен
көшпелі
шаруашылықтарды орнықтыру үшін техникалық
және қаржылай көмек көрсетті.

Қолданылған шаралардың нәтижесінде екінші
бесжылдық кезінде Қазақстанның ұжымшарлары мен
кеңшарлары қайта бас көтере бастады. Олар отандық
жаңа ауыл шаруашылығы техникасын алды.
Механизатор
кадрларды-тракторшылар
мен
комбайншыларды даярлауға ерекше көңіл бөлінді.
1935 жылдың ақпан айында екпінді ұжымшар
мүшелерінің сьезі болып,онда ауыл шаруашылығы
артелінің жаңа үлгі Жарғысы қабылданды. Екінші
бесжылдық кезінде егіс көлемі мен мал саны едәуір
өсті.Мақта мен қант қызылшасы сияқты дақылдар
егісі кеңейтілді. Қазақтардың көшпелі өмір салтынан
отырықшылыққа көшуі де, негізінен, сол тұста
аяқталды.

1938 жылғы қарашада Қиыр Шығыстағы корей ұлт (Посьет)
ауданынан Қазақстанға 100 мыңнан астам адам көшіріліп
әкелінді. Қызылорда және Алматы облыстарында қоныс
аударушы
корейлерден
тұратын
ұжымшар
құрылды.Қоныс аударушыларды жайғастыру және олардың
жаңа табиғи-климаттық жағдайға, этностық ортаға үйрену
үрдісі қиын болды. Корей отбасыларының бір бөлігі Өзбек
КСР-інің суармалы егіншілік аудандарына көшіп кетті.
Қазақстанда өркениетті кооператорлар қоғамын құруфеодал-байларға кіріптарлық пен күйзелістен құтылу
жолындағы ілгерілеушілік құбылыс еді. Бірақ ол көшпелі
өркениет ерекшелігі ескерілмей, күштеу әдісімен жүзеге
асырылғандықтан, ауыр қантөгіс, дүрбелең жағдайында өтті.

Қосымша материалдар
Жаңақала ауданы Жаңақазан ауылы 1931жылы аудан
орталығы болып құрылған. Жаңақала ауданы аумағын да
6, 7, 8, 12 ауыл деп аталатын ауылдар болған. Осы ауылдар
аштықтың зардабын көрген. Осы ауылдың үлкен
адамдары өз естеліктерінде осыны айтады. Ал бірақ дәл
осы жаңақазандықтар аштық зардабын шекпеген.
Айдында қамысы, суда балығы, далада жыңғылы болған.
Ауылдың негізін татарлар қалаған. Бірақ қазақ, татар т. б.
ұлт өкілдері тату өмір сүруде. Тарихи деректер әр түрлі
мағлұмат береді. Біреулер 2,1 млн.адам қырылды десе, енді
бір деректерде 2,5 млн. деп айтылады. Сонымен бірге
ашаршылықтың
болу
себебіне
тек
Голощекинді
кінәлайды. Бұл жерде
сол кездегі билік тұтқасын
ұстағандар адамзат алдында жауап беруге міндетті!

Павлодар қаласындағы ашаршылық
құрбандарына арналған ескерткіш

Ашаршылық тақырыбына
жазылған шығармалар

3.

С.Сейфуллин
С.Қожанов
Мәтіндегі қайраткерлер
Ж.Мыңбаев
И.В.Сталин
Ғ.Мүсірепов
М.Ғатауллин
М.Дәулетқалиев

Е.Алтынбеков
Қ.Қуанышов
Т.Рысқұлов
М.М.Каганович
В.М.Молотов

С.Сейфуллин-қазақ әдебиетінің негізін салушы
мемлекет қайраткері. (1894-1938ж). 1916 жылы ұлт
азаттық
көтерілісіне
өлеңдер жазған.
Атаман
Анненкевтың азап вагонында ажалмен арпалысқан.
Сәкен ұлттық мүддесінің тіл тағдыры терең ойланатын,
қазақтың мандайына біткен біртуар тұлға. « Тар жол
тайған кешу – романы -1916жылы ұлттық азаттық
көтерілісіне арналған қуғын сүргінге ұшыраған. Қазақ
АКСР-інде еңбек еткен.
Ғ.Мүсірепіов-(1902-1985жылдардағы) –қазақтың ең
әйгелі жазушысы қоғам қайраткері қазақ КССР ғылым
академиясы академиг ,соцолистік еңбек ері ,солтүстік
Қазақстан облысы да дүниеге келген «ұлпан» ,«қазақ
солдаты» , романдарын жазған. Көркем сөздің қас
шебері драматург пьессалар жазған. Бірнеше рет Қазақ
КСРО жоғары кеңесінің бір рет КСРО жоғарғы
кеңесінің депутаты ,ҚазақКСР жоғарғы кеңесінің
төрағасы. Голощекинге хат жазған ұлт мүддесін
ойлаған.

Тұрар Рысқұлов. (26.12.1894, бұрынғы Жетісу
облысы Верный у. Шығ. Талғар б. –10.02.1938, Мәскеу) мемлекет және қоғам қайраткері. 1916 жылы көтерілістің
ұйымдастырушысы және басшысы. 1918 жылы сәуірде
Әулиеата уездік кеңесінің атқару комитеті төрағасының
орынбасары болып сайланып, күш – жігерін
ашаршылыққа ұшыраған халықты төніп тұрған ажал
тырнағынан арашалап қалуға, орыстар мен қазақтардың
арасындағы қарым – қатынасты реттеуге, кеңестерге
жергілікті өкілдерді көптеп тартуға жұмсады. Оның жетекшілігімен Әулиеата
қаласының маңында қоғамдық тамақтандыру орындары ұйымдастырылып,
онда 20 мың адамға дейін ашыққан қазақтар тамақтандырылды. Ол Әулиеата
қаласының 52 орыс капиталисіне ашаршылыққа ұшыраған халықтың
пайдасына 3 млн. сом салық төлеттірді. 1918 жылы қыркүйекте Түркістан
АКСР – нің Денсаулық сақтау халық комиссары болып тағайындалды. Бұл
комиссариатқа денсаулық ісімен шұғылданумен қатар аштықпен күресу
міндеті де тапсырылған еді. Рысқұлов аштықпен жүйелі түрде күресу үшін
құрамына түрлі комиссариаттардың өкілдері кіретін арнайы ұйым құруды
талап етті. Осыған орай 1918 жылы 28 қарашада ерекше Орт. комиссия
ұйымдастырылып, оның төрағасы болып Т. Рысқұлов тағайындалды.

Комиссия Түркістан АКСР – нің 19 уезінде 923 мың адамға арналған
тамақтандыру орындарын ашты. 1919 жылы 14 наурызда Түркістан
АКСР – і ОАК төрағасының орынбасары, 1921 жылы 21 қаңтарда
Түркістан АКСР–і ОАК – нің төрағасы болып сайланды. 1924 жылы 4
ақпанда РКП(б)ОК шешіміне орай Коминтерн атқару комитетінің
құрамына қызметке жіберіліп, Орт. – Шығыс бөлімі меңгерушісінің
орынбасары болып бекітілді. 1924 жылы жазда Коминтерн атқару
комитетінің Моңғолиядағы өкілетті өкілі болып тағайындалды. 1926
жылы наурызда Қазақстанға жіберіліп, Қазақ өлкелік БК(б)П
комитетінің Баспа бөлімінің меңгерушісі қызметіне тағайындалды. Бұл
қызметіне қоса Түрксіб т. ж – н салуда үкімет комиссиясының төрағасы
болып, оны 6 жылда аяқтау орнына 3 жылда пайдалануға берілуін
ұйымдастырды. Қазақ өлкелік БК(б)П комитетін басқарған
Ф.И.Голощекиннің
"Қазақстанда кіші Қазан төңікерісін жасау"
идеясына ашық қарсы шықты. Кеңестік ұжымдастыру саясатының
зардаптарын жою, Қазақстандағы ашаршылық апатынан халықты
құтқару жайында И.В.Сталинге нақты ұсыныстар жасады. 1937 жылы
21 мамырда Кисловодскіде демалыста жүрген ол "пантүрікшіл",
"халық жауы" деген айыппен тұтқынға алынды. Кеңестік қуғынсүргінге ұшырап, Мәскеу түрмесінде жүрек ауруынан қайтыс болды.
КСРО әскери коллегиясы Жоғарғы Сотының шешімімен 1956 жылы 8
желтоқсанда ақталды.

Голощекин Филлип Исаевич (1876 – 1941)

Кеңестік мемлекет және партия қайраткері,
революционер, 1925 – 1933 жилдардағы Қазақстан
Өлкелік партия комитетінің бірінші хатшысы.
1876 жылы 26 ақпанда Витебск губерниясындағы
Невель қалашығында дүниеге келді.
1896 -1900жж. қала дүкенінде приказчик болып
жұмыс істейді.
1901 – 1903жж. тіс дәрігері мектебінде оқиды.
1903 жылы Коммунистік партияның мүшесі.
1905 жылы Петербургке қоныс аударып, партия
жұмысымен айналыса бастайды.
1905 – 1912жж. Патша түрмелеріне 7 рет қамалады.
1912 жылы сәуірде тұтқындалып, Тобыл губерниясына жер
аударылады. Көп ұзамай айдаудан қашып шығып, Екатеринбурге
келеді.
1913 жылы наурызда қолға түсіп,Турухан өлкесіне айдалды.
1917 жылы желтоқсанынан РСДЖП Екатеринбург комитетінің
жұмысына араласады, Кеңестің әскери істері жөніндегі комиссары.

1918 жылы ақпанынан Урал облыстық әскери комиссары, облыстық
партия комитеті мен облыстық кеңес мүшесі.
1918 жылы мамырынан округтың әскери комиссары.
1918 – 1919жж. 3-армияның бас саяси комиссары.
1919 жылы тамызда Челябинск губерниялық төңкерісшілдік
комитеттің төрағасы болып сайланды. Түркістан және Шығыс майдан
әскери – төңкерісшілдік кеңестерінің мүшесі.
1919 – 1920жж. Бүкілресейлік Орталық атқару комитеті мен РКФСР
Халық комиссарлары кеңесінің Түркістан комиссиясының құрамына
енеді.
1920 – 1922жж. Башқұртстанда, Костромада әртүрлі қызметтер
атқарды.
1923 – 1925жж. Самара губерниялық атқару комитетінің төрағасы.
1925 – 1933жж. Қазақстан Өлкелік партия комитетінің бірінші
хатшысы.
1933 жылы Мәскеуде Халық комиссарлары кеңесі жанындағы бас
арбитр, жұмысшы – шаруа инспекциясы халық комиссариатында
коллегия мүшесі.
1941 жылы 28 қазанда Куйбышев облысындағы Барбыш ауылы
маңында атылды.

Сұлтанбек Қожанов «Кеңес»деген жасырын
ұйымға басшылық жасайды.М.Дулатовпен
бірге оқыған қоғам қайраткері. Ташкентте
Түркістан республикасының ішкі істер халық
комисары болған және 1921 жылы оқу ағарту
халық
комисары,
1921
жылы
жер
шаруашылығыхалық комиссары
Жалау Мыңбаев
(1892 – 1929жж.) Адай уезінде Маңғышлақта
дүниеге келді.
Жоғарғы орындарда қызмет еткен . Кеңес
қызметкері. Ұлтшылдық бағытта қателер
жіберді.

В. М. Молотов – лақап аты, шын есімі – Скрябин. 1890
жылы дүниеге келді. СССР-ң саяси қайраткері.
Компартия
мүшесі.
Петербург
политехникалық
институтын бітірген.
Партия жұмыстарында қызмет атқарған. Тегеран,
Қырым, Потсдам конференцияларына қатысқан.
1957 – 60жж. Моңғол. Халық Республиксында СССР
елшісі. Саяси бюрода, президиумда мүше.
Смағұл Сәдуақасов – кеңес тусындағы ресми
тарихта еңбегі еленбей келген тарихи қайраткер.
1900 жылы туған 1933 жылы қайтыс болған.
33 жылдық ғұмырында – әдебиетші, көсемсөзші
ретінде танылып үлгерді. Жазықсыз жазаланды.
Қазақ жастарының тұңғыш ұйымы "Бірлік", "Жас
азамат" ты құрған. Ол репрессияға ілікпеді. Алғаш
науқан басталған кезде ол саясаттан шеттетілді,
содан кейін Мәскеуге жер аударылды.

Ерназаров Елтай (1887 – 1945жж.) қоғам және
мемлекет қайраткері. 1927 – 1935жж. ) ҚАКСР ОАК
төрағасы, 1935 – 1942жж. ҚАКСР ОАК жанындағы
Мал шаруашылығымен дамыту жөніндегі комитет
төрағасының орынбасары, Қазақ КСР жер
шаруашылығы Халық комиссариатының бөлім
бастығы қызметін атқарды. Қызыл жендеттің
көмекші – қолшоқпарларының бірі болған. 1943
жылы зейнеткерлікке шыққан.
Құрамысов Ізмуқан Мұқашұлы 1896жылы дүниеге
келген. Мемлекет қайраткері.
1924 – 25жж. Қазақ обком хатшысы.
1929 – 33жж. Қазақ өлкелік комитетінің 2- хатшысы.
1934 – 37жж. Батыс Қазақстан обкомының 1 хатшысы.
1937 жылы кеңес үкіметіне қарсы деп "Халық жауы"
ретінде тұтқындалды.
КСРО Жоғарғы соты шешімімен ату жазасына
кесілді. 1957 жылы ақталды.

Дәулетқалиев Мұташ (1904 –1982жж.) - қоғам
қайраткері,
30 – жылдарының басындағы
ашаршылықтың қазақ халқына әкелген зардабын
жеңілдету үшін тәуелкелге бел буған."Бесеудің
хаты"авторларының бірі.
1938 жылы саяси қуғынға ұшыраған.
1944 жылы қамаудан босатылды. Талдықорған
облысындағы
Қарабұлақ
қант
зауытының
директоры болады.1956 жылы ақталды.
1946 – 60жж. Өзбекстанда жұмыс істеген. Кейін
Қазақстанда бірқатар басшы қызметтер атқарды.

Ол Ресейді ағаш
соқамен қабылдап, атом
бомбасымен қалдырды.
Уинстон Черчилль

“... Жеке басқа
табынушылық болды,
бірақ нағыз тұлға
болды.” (“...культ был,
но и личность была.
Михайл Шолохов

И. В. Сталин

И. В. Сталин - (1879 – 1953жж.). Компартияның, Совет
мемлекетінің, халықаралық коммунистік
және
жұмысшы
қозғалысыныңбасшы
қайраткері,
марксизм
–
ленизмнің
көрнекті
теоретигі,
насихатшысы.
Майдагер – етікші отбасында туған
Гори дін
училищесін бітірді.
Тбилиси православие семинариясына түсті. КПСС
мүшесі. 1899 жылдан революция жолына түсті.
Бірнеше рет тұтқынға да алынған. Ұлы Октябрь соц.
Революциясын әзірлеуге, өткізуге белсене араласты.
1918 – 20жж. Азамат соғысы кезінде
әртүрлі
тапсырмаларды орындады.
1941 – 45жж. Ұ.О.С. кезінде СССР-ң қорғаныс
қабілетін нығайтуға атсалысты. Германияның СССРге соғыс ашуы мүмкін мерзімін бағалауда белгілі
қателіктер жіберді. "Жеке адамға табынушылықты"
жүзеге асырған.

Ораз Исаев Жанұзақұлы 1899 жылы
Орал облысы Ілбішін уезі Қарасу
болысында дүниеге келді. Мемлекет
қайраткері. Ауыл әкімшілігінде
хатшы болып бастаған.
Құқық қорғау органдарында хатшы болған.

1924 – 25жж. Қазақстан өлкелік комитетінің хатшысы.
1935 жылы Ленин орденімен марапатталған.
1929 – 38жж. Халком кеңесінің төрағасы, КСРО жоғары
Кеңесінің депутаты және КСРО Жоғарғы кеңес
төралқасының мүшесі болды.
1938 жылы жалған жаламен тұтқындалып, саяси қуғын –
сүргіннің құрбаны болды.
1956 жылы ақталды.

Тарихи даталар

1928 жылы «Аса ірі бай шаруашылықтары мен жартылай
феодалдарды тәркілеу,жер аудару,декрет»
1927 жылы желтоқсанда XV-сьезде ауыл шаруашылығын
ұжымдастыру бағытын жариялады.
1932 жылы көктемде Қазақ АКСР- інде ұжымдастыруды
аяқтауды белгіледі.
1929 жылы ұжымшар құрылысы жедел дамы

Ұқсас жұмыстар

Инновациялық жобаның өмірлік циклы

Инновациялық жобаны іске асыру

Инновациялық жобаны іске құрылғылардың асырудан алынатын таза табыс амортизациясымен таза пайданың және инвестицияның өтелу мерзімі

Солтүстік Қазақстан облысының индустрияландыру картасы

Кәсіпкерліктегі инновациялар мен трендтер

Педагогикалық технологияның негізгі деңгейлерімен танысу

Кәсіпорынның инвестициялық – инновациялық саясаты

Технологияларды коммерцияландыру процесін түсіну

ЕурАзЭҚ шеңберіндегі ғылыми ынтымақтастық

Бизнес жоспардың міндеттері

Пәндер