Атаулы сөйлем


Slide 1

Кіршіксіз таза сақтаңдар, Қазақтың тілін ғаламат. Ананың тілі - ардақты Аманат, саған, аманат.

Сабақтың эпиграфы

Slide 2

ІІ Үй тапсырмасын пысықтау

84-жаттығу.

1. Өз ойларынан екі жолдастың әңгімелескенін үйлестіріп жазып келу. 2. Әңгімеде толымды, толымсыз сөйлемдер болу керек.

Slide 3

Үй тапсырмасын бекіту

Ой жинақтау

Синтаксис нені зерттейді? Сөйлем дегеніміз не? Сөйлем құрылысына қарай нешеге бөлінеді? Жай сөйлем дегеніміз не? Жай сөйлемнің құрамдық түрлерін ата. Бастауыштың қатысу-қатыспауына қарай жай сөйлем нешеге бөлінеді? Тұрлаулы мүшелердің қатысу-қатыспауына қарай жай сөйлем нешеге бөлінеді? Ойға қатысты сөйлем мүшелерінің қатысу -қатыс-пауына қарай жай сөйлем нешеге бөлінеді?

Slide 4

Семантикалық кесте

Сөйлемдер

Жақты

Жақсыз

Жалаң

Жайылма

Толымды

Толымсыз

Менің барғым келеді

-Бұл кітап менікі.

Таң атты.

-Менікі.

Өнерлі өрге жүзер.

Асан сабақ оқыды.

Slide 5

Мына сөйлемдердің қандай ерекшелігі бар?

Жаз. Қайнаған күн. Егіс даласы.

Қара бұйра жер, көк торғын аспан.

Slide 6

АТАУЛЫ СӨЙЛЕМ

Slide 7

«Атаулы» сөзінің мәні.

Құрамы: ата+у+лы (түбір зат есім+тұйық етістік жұрнағы+есім сөздерден сын есім тудыратын жұрнақ)

Атаулы күндер

Атаулы мерекелер

Атаулы бағалы қағаздар

Атаулы сөйлем

Slide 8

Қазақтың көрнекті лингвисті, тілші, ойшылы, тюрколог ғалым.

Сәрсен Аманжолов

Атаулы сөйлем терминін қазақ тіл біліміне алғаш енгізді.

1940 жылы жарыққа шыққан «Қазақ әдеби тілі синтаксисінің қысқаша курсы» деп аталатын еңбегінде С. Аманжолов атаулы сөйлемдерді енгізіп, оларға анықтамалар береді, жасалу жолдары мен түрлерін белгілейді.

Slide 9

Сәрсен Аманжолов:

Атаулы сөйлем шығу жағынан (генетика) бірінші пайда болған

деп қарауға болады.

Әуелде сөйлем бір-ақ сөзбен айтыл-ған. Соңғы кездері әр рудың ұраны да

соның қалдығы.

Мысалы: Торғауыт!

(170-бет)

Slide 10

Атаулы сөйлем

Қазақ тілінде атаулы сөйлем бастауыштан ғана жасалып, заттың құбылыстың атын білдіреді.

Атаулы сөйлемде ешқашан да баяндауыш болмайды.

Егер атаулы сөйлемге баяндауышты қосып айтсақ, ол атаулы сөйлем болудан қалады.

Атаулы сөйлемде тұрлаусыз мүшелер, оның ішінде, әсіресе, анықтауыш кездесіп отырады.

Slide 11

Ерекшелігі

Жай сөйлемнің

бір түрі

Ойды

білдірмейді.

Бастауыштан

ғана

жасалады

Заттың,

құбылыстың

атын білдіреді

Атаулы сөйлем

Slide 12

Атаулы сөйлем

Slide 13

АТАУЛЫ СӨЙЛЕМ

Slide 14

АТАУЛЫ СӨЙЛЕМ

Slide 15

Атаулы сөйлем

Slide 16

Топтық жұмыс

Сызба бойынша

Атаулы сөйлемдерді құрау

І. Зат есім.

ІІ. Заттанған сан есімнен

ІІІ. сын есімнен

ІV. есімдіктен

Slide 17

Дәптермен жұмыс

Мына сөздерден атаулы сөйлем құрап көр.

І. Түн қараңғы. Пәтері Ахметтің.

ІІ. Ақ дала жамылған қалың қарды.

ІІІ. Аяз сақылдаған сары. Уақыт кешкі.

ІV. Жайлау кең. Ауылы Абай.

Slide 18

Оқулықпен жұмыс

85-жаттығу.

Мәтіннен атаулы сөйлемдерді тауып, көшіріп жазу.

Мағынасы жағынан нені білдіретінін анықтау.

Slide 19

Шығармашылық жұмыс

Жыл мезгілдеріне байланысты берілген суреттерге қарай отырып, шағын эссе жаз.

Slide 20

ҚЫС

Slide 21

КӨКТЕМ

Slide 22

ЖАЗ

Slide 23

КҮЗ

Slide 24

І.

Атаулы сөйлем. Жауын жауып тұр.

2. Жалаң сөйлем. - Анау Ақбоз сенікі ме?

3. Жайылма сөйлем. Түн. Күз. Жайлау.

4. Жақсы сөйлем. Бұл өмірден жылап өтпеймін.

5. Жақсыз сөйлем. Егіншілер егін басында жүр.

6. Толымды сөйлем. Жұмысшыларға келуге болмайды.

7. Толымсыз сөйлем. Партизандар ұйықтап кетті.

Сәйкестендіру тесті

Slide 25

Сәйкестендіру тесті

ІІ.

1. Атаулы сөйлем. Қоңырау соғылды.

2. Жалаң сөйлем. Шәкен жиналыста

үндемеді.

3. Жайылма сөйлем. . - Асау ма өзі?

4. Жақсы сөйлем. Жаз. Қос басы.

5. Жақсыз сөйлем. Ел тірегі - білімді ұрпақ.

6. Толымды сөйлем. - Күтіп алды олар бізді.

7. Толымсыз сөйлем. Абайды халық құрметтейді.

Slide 26

Үш қадамды сұхбат

1. Сұхбат алушы:Бүгінгі сабағымызда атаулы сөйлем туралы мәлімет алдық. Атаулы сөйлем дегеніміз не?

2. Жауап беруші:Іс-оқиғаны баяндамай, тек атап

көрсететін жай сөйлемнің түрі.

1. Сұхбат алушы:Атаулы сөйлемнің жасалу жолдары

қандай?Мысал келтір.

2. Жауап беруші:Түн. Тау іші.

3. Жинақтаушы:сонымен сұхбаталушы мен жауап беруші арасындағы сұрақ-жауап арқылы атаулы сөйлемнің жасалуы мен ерекшелігі туралы білдік.

Slide 27

Үйге тапсырма

86- жаттығу.

Мәтіннен ыңғайы келген сөйлемдерді атаулы сөйлем етіп жазу.


Ұқсас жұмыстар
АТАУЛЫ СӨЙЛЕМ ЖАСАЛУЫ
Жай сөйлем түрлеріне жаттығу
Құрмалас сөйлем түрлері
Бұйрықты сөйлем
Жай сөйлемді оқыту әдістемесі
Толымсыз сөйлем Атаулы сөйлем
Синтаксис және оның объектілері
Сөздердің байланысу тәсілдері
Жай сөйлем
Қазақ тілінің синтаксистік жүйесін оқыту
Пәндер



Реферат Курстық жұмыс Диплом Материал Диссертация Практика Презентация Сабақ жоспары Мақал-мәтелдер 1‑10 бет 11‑20 бет 21‑30 бет 31‑60 бет 61+ бет Негізгі Бет саны Қосымша Іздеу Ештеңе табылмады :( Соңғы қаралған жұмыстар Қаралған жұмыстар табылмады Тапсырыс Антиплагиат Қаралған жұмыстар kz