Жер бедері мен пайдалы қазбалары

§15. Жер бедері мен пайдалы қазбалары

Сабақтың мақсаты:

Теория бойынша « Білу»

Еуразияның жер бедері

Материктің теңіз деңгейінен орташа биіктігі

Материктегі 14 шыңның абсолют биңктігі жоғары.

Ең биігі-

Теңіз деңгейінен ең төмен жатқан

Ең ежелгі - және платформалары.

Еуразия литосфералық тақтасының соқтыңысу жүрген оңтүстік бөлігінде жүрді.

Аса биік, құрылымы күрделі тау жүйелері - қалыптасты.

Еуразияның оңтүстік батысынан Азияның оңтүстік - шығысына дейін созылып жатыр.

Күшті жер сілкінулер белдеуде де байқалады.

Жер сілкіну орталықтарынан жан - жаққа шеңбер жасап, жылдам тарайтын күшті толқындар - жағалаудағы қалаларға үлкен апат әкеледі.

Жанартау әрекеті тоқталмаған кейбір аудандарға ыстық сулардың атқылауы - тән

Оңтүстіктегі материктің ең биік таулары шоғырланған.

Памир тауында материктегі ең ірі тау мұздығы (ұзындығы 77 км) орналасқан.

Теория бойынша « Білу»

Еуразияның жер бедері алуан түрлі.

Материктің теңіз деңгейінен орташа биіктігі 840м

Материктегі 14 шыңның абсолют биңктігі 8000 м-ден жоғары.

Ең биігі- Джомолунгма 8848м

Теңіз деңгейінен ең төмен жатқан Өлі теңіз (-403м)

Ең ежелгі - Шығыс Еуропа, Сібір, Қытай-Корей, және Оңтүстік Қытай платформалары.

Еуразия литосфералық тақтасының соқтыңысу жүрген оңтүстік бөлігінде өте күшті тау жасалу жүрді.

Аса биік, құрылымы күрделі тау жүйелері - Кавказ таулары, Армян және Иран таулы қыраттары, Памир, Тибет таулы қыраты, Гималай таулары қалыптасты.

Альпі -Гималай белдеуі Еуразияның оңтүстік батысынан Азияның оңтүстік - шығысына дейін созылып жатыр.

Күшті жер сілкінулер Тынық мұхиттық геогсинклиналдық белдеуде де байқалады.

Жер сілкіну орталықтарынан жан - жаққа шеңбер жасап, жылдам тарайтын күшті толқындар - цунами жағалаудағы қалаларға үлкен апат әкеледі.

Жанартау әрекеті тоқталмаған кейбір аудандарға ыстық сулардың атқылауы - гейзерлер тән

Оңтүстіктегі Альпі - Гималай белдеуінде материктің ең биік таулары шоғырланған.

Памир тауында материктегі ең ірі тау мұздығы Федченко мұздығы (ұзындығы 77 км) орналасқан.

« Түсіну»

1. Неліктен Еуразия материгі пайдалы қазбаларға бай болып келеді?

2. Неліктен Тынық мұхиттық геосинклиналдық белдеуді «Отты шеңбер» деп атайды?

3. Неліктен биік таулардағы шыңдарын альпілік жер бедері деп атайды?

« Талдау»

Салыстыр

Айырмашылығы неде?

Ұқсастығы неде?

« Жинақтау»

Тақырыптың басты идеясын сызба түрінде беріп, толтыру

«Қолдану»

Кескін картаға Еуразия аумағындағы ежелгі платформаларды және оларға сәйкес келетін ірі жазықтарды, геосинклиналдық белдеулер мен олардағы тау жоталарының жату бағыттарын белгілеп, аттарын жазыңдар.

Климаттық картаны пайдалана отырып, 50 с. е. бойынша қоңыржай белдеудің теңіздік

және континенттік климаттарының салыстырмалы кестесін толтыр.