Қалмақан Әбдіқадыров "Қажымұқан" хикаяты

Презентация қосу

Сабақтың тақырыбы:
Қалмақан Әбдіқадыров
«Қажымұқан» хикаяты

Мақ
саты
:

Білімділігі:
Білімділігі:

Қалмақан
ҚалмақанӘбдіқадыров
Әбдіқадыров
«Қажымұқан»
«Қажымұқан»
хикаятындағы
хикаятындағыдүниежүзі
дүниежүзі
чемпионы
Қажымұқан
чемпионы Қажымұқан
Мұңайтпасұлының
Мұңайтпасұлының
өмірімен
өміріментаныстыру,
таныстыру,
бөлімдерінің
бөлімдерініңмазмұнын
мазмұнын
игерту;алған
білімдерін
игерту;алған білімдерін
бекіту.
бекіту.

Дамытушылығы:
Дамытушылығы:
Оқушылардың
Оқушылардыңіскерлік,
іскерлік,өз
өзбетімен
бетімен
жұмыс
жұмысжасай
жасайбілу
білудағдысын
дағдысын
жетілдіру.
жетілдіру.Ойлау
Ойлауқабілетінің
қабілетінің
дамуына
дамуынаықпал
ықпалете
етеотырып,
отырып,
шығармашылыққа
шығармашылыққабаулу,
баулу,өзіндік
өзіндік
көзқарасын
көзқарасынқалыптастыру.
қалыптастыру.

Тәрбиелігі:
Тәрбиелігі:
«Көп
«Көпбейнеттің
бейнеттіңзейнеті
зейнеті
болатындығын»
болатындығын»ұғындыру
ұғындыруарқылы
арқылы
шыдамдылыққа
шыдамдылыққа, ,басқаға
басқаға
жақсылық
жақсылықжасау,
жасау,қамқор
қамқорболу,
болу,
қайырымды,әділ
қайырымды,әділболуға
болуғатәрбиелеу
тәрбиелеу

Сабақ бойтұмары:
Қалың бет ,бура түсті қара нардай,
Жұп-жұмар ,жуан діңгек,бойшаң дардай
Өзге жұрт ергежейлі ол келгенде,
Айбынды ,жолбарысқа болар пардай.
С.Сейфуллин

Сабақтың ерекшелігі
стратегиялық бағытта
жүргізіледі.

1. «Түсіну» стратегиясы.
Қ.Әбдіқадыровтың өмірінен
хронологиялық кесте

Мерзімі
1903 жыл
1925 жыл жыл
1928 жыл
1935-51 ж.ж.
1954, 1956,
1959 ж.ж.
1970 жылы
1935, 1936,
1937ж.ж.

Болған оқиғалар

2. «Түсіну» стратегиясы.
Қ.Әбдіқадыровтың өмірінен
хронологиялық кесте

Мерзімі

Болған оқиғалар

1903 жыл

Қазіргі Қызылорда облысы, Шиелі ауданы,
Шиелі кентінде дүниеге келген

1925 жыл жыл
1928 жыл
1935-51 ж.ж.

Алғашқы “Сырдария” деген өлеңі “Еңбекші
қазақ” газетінде жарияланған
Тұңғыш өлеңдер жинағы “Жалшы” деген
атпен жарық көрді
“Май”, “Батыр”, “Сәтбаев”, “Еділ-Дон”,
“Келес қызы” поэмалары жарық көрген

1954, 1956,
1959 ж.ж.

“Қажымұқан” повесі қайта басылды

1970 жылы

“Қажымұқан” повесі орыс тілінде жарық көрді

1935, 1936,
1937ж.ж.

“Алатаудың бауыры”, “Амантай”, “Тапқыш”
кітаптары жарық көрді.

1. «Түсіну» стратегиясы.
Сөздікпен жұмыс
Түсініксіз сөз
Қыламық

Мағынасы

Жұқалаң түскен қар

Кеспек

Сұйық зат құйып сақтайтын ағаш ыдыс,
бөшке

Кіреші

Жүк тасушы

Бастырық

Күртік қар
Пұт
Шабата

Шөпті ауып кетпеу үшін басып тұратын
ұзын сырық
Жел үріп әкеп, біржерге үйіп кеткен
,бекіп үлгермеген қар
16 кгилограмға тең
Талдың қабығынан тоқылған аяқ киім

1. «Түсіну» стратегиясы.
Сөздікпен жұмыс
Түсініксіз сөз
Қыламық
Кеспек
Кіреші

Мағынасы
Өлшем бірлігі. 16 килограмға тең
Талдың қабығынан тоқылған аяқ киім
Сұйық зат құйып сақтайтын ағаш ыдыс, бөшке

Бастырық

Жел үріп әкеп, біржерге үйіп кеткен ,бекіп үлгермеген
қар

Күртік қар

Шөпті ауып кетпеу үшін басып тұратын ұзын
сырық

Пұт
Шабата

Жұқалаң түскен қар
Жүк тасушы

2. «Еркін жауап» стратегиясы.
- Мұқанның балалық шағы қайда, қандай жағдайда
өтті?
- Отыз пұт май қатырған кеспекті бала шанаға қалай
салды?
- Мұқан бір шана шөпті бай үйіна қалай жеткізді?
- Мұқанның ерекше күшін байқап, оған достық көмекке
келгендер кімдер?
- Добрый-Рабый, Лебедев дегендер кімдер?
- Лебедев мектебі Мұқанға нелерді үйретті?
-Қазақтың ата-анаға мейірімді болу өнегесі шығармада
қалай берілген? Мұқан бойында тағы қандай үлгі
қасиеттер көрінеді?

3. «Танып білу» стратегиясы.
Мақсаты: Шығарма мазмұнын қандай
деңгейді меңгергендерін пысықтау үшін
шығармадан
үзінділер
келтіру,
оқушыларға «Кімнің сөзі? Қай кезде
айтылды?»
деген
сұрақтар
беру.
(«Семантикалық карта»)

Мұқан
“Сен онда неге қарайсың?
Қарыңды күре де, тиісті
тиын-тебеніңді алып, құры.

-Жиырма тиынды мен
берейін.
- Жоқ деген атың
шананың үстінде, бір
атың шөптің артында
байлаулы, қожайын,
далада қалған еш нәрсе
жоқ

...Баланың күші менен
гөрі басым жатыр.
Мұндай жасымда менің
күшім бұл мөлшерде
болған жоқ еді.

-Ей, сонша тулағаның
не? Өзің үркек екенсің
ғой...

Қойма
басқарушысы

Масликов

Иван
Васильевич

Иван
Лебедев

Дубный

- Ағын су көлге құймай
дамылдай ма, мырзам.

-Бұл мені жығады. Білмей
жүрген бір әдісі бар еді, оны
үйренеді. Енді Иван біреу емес
– екеу.

- Самара балуаны Иван
Васильевичтің жіберген кісісі

-Мұқан енді көп ұзамай
Парижге жүреміз. Онда жер
жүзінің атақты балуандары
қатысатын болыпты

Мұңайтпасов , мұның
қалай, мейрамда неге
демалмайсың?

- Шақырыңдар
городовойды. Мына
шошқаға акт жасасын

Мұқан

Иван Лебедев

Масликов

Мұқан

-Ей, сонша тулағаның
не? Өзің үркек екенсің
ғой...

Иван
Васильевич

Иван
Лебедев

+

-Жиырма тиынды мен
берейін.

...Баланың күші менен
гөрі басым жатыр.
Мұндай жасымда менің
күшім бұл мөлшерде
болған жоқ еді.

Масликов

+

“Сен онда неге қарайсың?
Қарыңды күре де, тиісті
тиын-тебеніңді алып, құры.

- Жоқ деген атың
шананың үстінде, бір
атың шөптің артында
байлаулы, қожайын,
далада қалған еш нәрсе
жоқ

Қойма
басқарушысы

+

+

+

Дубный

Мұңайтпасов , мұның
қалай, мейрамда неге
демалмайсың?

- Шақырыңдар
городовойды. Мына
шошқаға акт жасасын

Масликов

+

- Самара балуаны Иван
Васильевичтің жіберген кісісі

-Мұқан енді көп ұзамай
Парижге жүреміз. Онда жер
жүзінің атақты балуандары
қатысатын болыпты

Иван Лебедев

+

- Ағын су көлге құймай
дамылдай ма, мырзам.

-Бұл мені жығады. Білмей
жүрген бір әдісі бар еді, оны
үйренеді. Енді Иван біреу емес
– екеу.

Мұқан

+
+
+
+

4. «Кубизм» стратегиясы.

Қолданыңыз

Талдаңыз

Суреттеңіз

ОРАЛУ

Мұқанның сыртқы түрі, мінез
құлқын суреттейтін тұстарды
шығарманың әр тұсынан іріктеп
алып, балуанның өсу жолына
мінездеме бер

«Қажымұқан» сөзін қолданып
бес жолды өлең құрастырыңыз

Әңгіменің
композициялық
Құрылысына талдау жасаңыз

Шешімі.

Шарықтау шегі

Шиеленісуі

Дамуы

Басталуы

Әңгіменің
композициялық
Құрылысына
талдау жасаңыз

Шешімі.

Париж сахнасында өнерін
көрсетіп, құрметке бөленуі

Шарықтау шегі

Шиеленісуі

Иван Лебедевтің мектебінен дәріс
алуы, өзіне жақын дос табуы
Бір шана шөпті бай үйіне жая сүйретіп келуі

Дамуы

Орлий Масликовтың жалдамалы қызметіне ауысуы
Басталуы

Мұқанның саудагер Иван Ногичке жалданып жұмыс жасау

5. «Кейіпкерлер» стратегиясы.
Мақсаты: Кейіпкерлер бейнесін кесте арқылы жинақтау.
Мұқан, Орлий Масликов, Иван Лебедев, Дубный

Іс-әрекеті

Мінезі

Кейіпкер мінезін
толықтыру

6. «Түсініктеме күнделігі»
стратегиясы

Қажымұқан Мұңайтпасұлы — қазақ халқының тарихындағы тұңғыш кәсіпқой
балуан. Тұтас ғұмырын күрес өнеріне арнап, ұланғайыр жері мен өршіл халқын
бірінші болып өзге жұртқа паш еткен, өзінен бұрынғы қандастары баспаған
топырақты басып, көрмеген елді көріп, өзге қазақ тақпаған алтын, күміс медальдарды
мойнына тұңғыш ілген.
Орасан күштің иесі, күрестің бірнеше түрінен әлем чемпионы
атанған тұңғыш қазақ алыбы! Теңдессіз өнерімен жер шарын аралаған, 28 мемлекетте
күреске түсіп, 56 медаль олжалаған Қажымұқандай мықты ХХ ғасырдың басында
түркі халықтарының ішінде қазақта ғана болды.Дүние жүзінің чемпиондары Иван
Поддубный, Иван Шемякин, Алекс Аберг, Иван Заикин, Георг Лурих, Поль Понс
сынды жампоздармен қатар жүру, боз кілемдегі айқастарда осы балуандарды шетінен
жығып, бәйге алу — сол заманда нағыз ерлік еді.
Тарихи деректерге сүйенсек ол 1871 жылғы 7 сәуірде Ақмола уезі, Сарытерек
болысына қарасты Жәдік деген жерде дүниеге келген.Қажымұқан кедей шаруаның
баласы болғандықтан, орыс байларына және дәулетті адамдарға жалданған. Сөйте
жүріп, күреске түсіп, той томалақтарда елге көрініп, бала балуан деген атқа ие болған
Қажымұқанның тұңғыш рет әлемдік деңгейде көрінген шағы — 1906
жыл. Алманияда өткен дүниежүзілік сайыста ол әлем чемпионы атанады. Бірақ орыс
әкімшілігіне бұратана халықтың атын шығарған палуан онша ұнай қоймайды. Сол
үшін де Қажымұқан орыс палуандарының атымен күресуге мәжбүр болды.
Қажымұқанға неше түрлі лақап аттар беріледі. Қажымұқанды «Ямагата Мухунури»
деген лақап атпен күрестіреді. Сонымен қатар, Мухан, «Иван Чёрный» сияқты лақап
есімдері болған.

1909 жылғы халықаралық палуандар жарысына ол «Қара Мұстафа» деген атпен
шыққан. Сөйтіп бүкіл дүние жүзіне Мұқанның неше түрлі лақап аттары тарай
бастайды.
1910 жылы Мұқан тұңғыш рет Оңтүстік Америка құрлығына табан тірейді.
Аргентинаның астанасы Буэнос-Айрес қаласында өткен еркін күрестен болған
біріншілікте чемпион атанады.
1911 жылы Мұқан Мұңайтпасов Ыстамбулға барады. Сол кезеңде әлемде түрік
палуандарынан мықты палуандар жоқ сияқты көрінетіндігі соншалық , ол жаққа орыс
палуандары аяқ баспайтын-ды. Осы ретте намысқой Қажымұқан өзі түркі халқының
өкілі ретінде Түркияға баруға бел буады.
Ұлы Отан соғысы басталған кезде Қажымұқан ҚКСР Жоғарғы кеңестің төрағасы
Қазақбаевқа жолығып, оған «Ел аралап, цирк өнерін көрсетсем, сол арқылы ақша
тауып, майданға көмектессем» — деген ұсыныс айтады. Бұл ұсынысты үкімет қолдап,
екі жылға жуық жүріп цирк өнерін көрсетіп, 100 мың сомдай ақша тауып майданға
жолдайды.
Ол 1948 жылы Оңтүстік Қазақстан облысы, Бөген ауданында қайтыс болды. Темірлан
деген ауылда, қабырының басына ескерткіш орнатылған.
Егер ол өз заманында тәуелсіз елдің азаматы болса, оның Мұқан
Мұңайтпасұлы деген шын есімі әлемдік спорт тарихында алтын әріптермен жазылар
еді. Өмірінің 55 жылын күрес пен цирк өнеріне арнап, жеңіс тұғырынан түспеген дара
тұлға — қазақтың нағыз хас батыры.

(Профессор Ә.Қоңыратбаевтың дерегі бойынша)

1.Салмағы–174 кг.
2. Бойы–195 см.
3. Кеудесінің аумағы–146 см.
4. Балтырының аумағы–49 см.
5. Мойнының жуандығы–56 см.
6. Бас аумағы–65 см.
7. Ортаңғы саусағының ұзындығы–14 см.
8. Ортаңғы саусағының жуандығы – 10 см.
9. Үстіңгі және астыңғы еріндері – 12 см.
10. Аяқ киімі–54 размер.

7. «Пікір алысу» стратегиясы.
Шығарма
несімен ұнады?

Сүйікті
кейіпкерлерің

Кейіпкерге хат

Жасалған
қорытынды

Үйге тапсырма беру:
Эссе:

1.Қажымұқан ағаға хат.
2.Мен –балуанмын
3.Қалмақан ағаға хат.

а
ғ
з
ы
ң
ы
р
а
л
р
а
з
!
а
т
Н
е
м
х
а
р

Ұқсас жұмыстар

Жиб-Жица күресі. Қ.Әбдіқадыров. 4-сынып

Қалмақан Әбдіқадыров Қажымұқан хикаяты туралы ақпарат

Шығармада көтерілген мәселенің әлеуметтік рөлі туралы құрылымы сақтап, сыни хабарлама жасау

Қазіргі мультфильмдердің бала өміріндегі рөлі

Ой шақыру стратегиясы

Потто Кімді қазақтардың қазақ музыкасын зерттеуші

Пәндер