Мақал – мәтелдерге жаттығу жұмыстары

Презентация қосу

Тақырыбы: Мақал –
мәтелдерге жаттығу
жұмыстары
Пәні: Қазақ тілі
5 - сынып

Оқытушы: Жалелова А.Ш.

Дидактикалық дәреже/ категория: жоғары
Оқу орны: №23 орта мектеп
Базалық оқулық: қазақ тілі/ автор:
Г.Қосымова, Ж.Дәулетбекова

Сабақтың
мазмұны

Мақал – мәтелдер
жөнінде ұғымдарын
қалыптастыру, мақал –
мәтелдер өзінен кейінгі
ұрпаққа қалдырған
халықтың ақыл өсиеті
екенін, мақал мен
мәтелдің

Құзырлықтар
каталогы
Базалық құзырлылық:
оқу іскерлігі
Құрамдық құзырлылық: ақпаратқа сызбалық

талдау беру

Әдіс, амал, операция, құрал/ цикл
Топтастыру әдісі, пікір – болжам, бағалау
Мақсатты әлеуметтендіру
1. «Табиғат»
Тұрақты дамуды қамтамасыз ету
2. «Қоғам»
Жеке интеллектуалдық әлеуетті көрсету
3. «Мен»
Жеке тұлғаның құзыреттілігін қалыптастыру
негізінде оқушылардың логикалық ойлауын, ой
дәлдігін дамыту, сөйлеу мәдениетін жетілдіру.

Классификатор
Блум таксономиясына сәйкес
тапсырманың І деңгейі
оқу тапсырмалары
Теориясы
«Білу» кім?
Не? Қашан?
Қайда? Не
істеді?

Мақал – мәтел

дегеніміз не?
Мақал мен мәтелдің
айырмашылығын
неден аңғаруға
болады?
Мақал мен мәтелдегі
ой түйіндеу
ерекшелігі қандай?
Атап айтып бер?
Мақал мен мәтелдің
құрылымдық жағынан
айырмашылқтары бар

ІІІ

мину
т

Ненің түбі не?

Еңбек түбі не?
Сөз анасы не?
Көптің түбі не?
Жол анасы не?
Бейнет түбі не ?
Су анасы не?
Ынтымақ түбі не?
Тірлік түбі?
Ұрлық түбі не?
Кәсіп түбі?
Уайым түбі не?

Ненің түбі не?

Еңбек түбі береке
Сөз
анасы құлақ
Көптің түбі көл
анасы тұйяқ
Бейнет түбі зейнет
бұлақ
Ынтымақ түбі ырыс
түбі бірлік
Ұрлық түбі қорлық
түбі нәсіп
Уайым түбі қайғы
түбі желқайық,

Жол
Су анасы
Тірлік
Кәсіп
Тәуекел

Қайда?

Өнерлі жігіт қайда озар?
Асықпаған қайда қалады?
Қайда кісі бар?
Қайда сұлан болғанша, қайда
ұлтан бол?
Батыр мен болат қайда шынығады?

Қайда?

Өнерлі жігіт өрге озар
Асықпаған артта қалады
Үй сыртында кісі бар
Кісі елінде сұлан болғанша, өз
еліңде ұлтан бол
Батыр майданда, бола қайнауда
шынығады

Қашан?

Темірді қашан соқ?
Ер қашан қазаншыл болады?
Ат қашан ауыздығымен су
ішер?
Ер қашан етігімен су кешер?

Қашан?

Темірді қызуында соқ
Ер қартайса қазаншыл болады
Ата басына күн туса ауыздығымен су ішер
Ер басына күн туса етігімен су кешер

Классификатор
Блум таксономиясына сәйкес
тапсырманың ІІ деңгейі
оқу тапсырмалары

Теориясы
«Түсіну»
(Неге?
Неліктен?
Не үшін? )

Оқушыларды
іздендіре
отырып,
тапсырмалар
ды орындату

ІІІ

6мину
т

Кім тауып оқи алады?

Мына дөңгелекке бір мақал жазылған. Оны
сағат тілінің бағыты бойынша 2 әріптен
қалдыра отырып оқысаң, табасың. Сонда
қай әріптен бастап оқу керек? Ол не деген
мақал?

А

Қ

А

Н

А

Қ

Р

П

Қ
МАҚА
Л

Ғ

Л

С

М
А

А
Н

А

Р

А

М

Кім тауып оқи алады?
Жауабы:

Қарманған
қарап қалмас

Кідірмей табайық!
Бір құрмалас сөйлемнен құралған мақал шығу
үшін берілген шеңберге 4 хорда сызып, сөздерді
сол хордалар бойынша оқып шығу керек. Сонда
қай сөзден бастап оқуға болады. Не деген мақал
шығады?
Жерде

Тар

Кең

отырасың, отырсаң

Кідірмей табайық!
Жауабы:

Кең жерде тар
отырсаң,
тар жерде кең
отырасың

Жасырынған мақалды
анықта!

Төмендегі 2 қатар етіліп жазылған әр сөзден жаңа
сөз жасап тұрған әріптерді тап. Мысалы, кім – өкім
(жаңа жасап тұрған әріп - Ө). Сол әріптерді
жалғастырып жазғанда, жасырынған мақал
шығады. Ол не деген мақал?
Кім – өкім
Желі – желін
Кен – кене
Елік – ерлік
Мал – амал
Мүше – мүшел

ана – дана
ақ – ақы
ара – арқа
су – ысу
қары – қарыз
қылық – ықылық

баға - балға
аяқ - таяқ
кит - киіт
жеке - желке

Жасырынған мақалды
анықта! Жауабы:

Өнер алды –
қызыл тіл

Классификатор
Блум таксономиясына сәйкес
тапсырманың ІІ деңгейі
оқу тапсырмалары

ПРАКТИКАС
Ы
«Қолдану»
(Оқулықта
берілген
жаттығу
және
арнайы
тапсырма
бойынша
жұмыс
жасау)

Кітаппен жұмыс
128 - жаттығу.
Мәтіннен қанатты
сөздерді тауып,
көшіріп жазыңдар
Әзіл аралас
сұрақтарға мақал –
мәтелмен жауап
беріңдер.

ІІ

минут

128 – жаттығудағы
қанатты сөздер

Ерлік аспаннан түспейді, ол
Отанды сүюден туады.
Отанды сүю үй ішіңнен,
отбасынан өседі.
Елін сүйген ер атанады.
Ерлік білекте емес, елін сүйе
білген адал жүректе.

Әзіл аралас сұрақтар

Адамның қай мүшесі қорқақ, қай
мүшесі батыр?
Ананың сүті мен баланың тілі бірдей
(ұқсас) дейді, сонда қалай?
Көрдім деген неше сөз, көрмедім
деген неше сөз?
Түкіріктен көл құрала ма?
Жылағысы келген бала қайтеді?
«Әдепті бала - арлы бала», ал
әдепсіз бала ше?

Әзіл аралас сұрақтар.
Жауабы:

Көз қорқақ, қол батыр
Ананың сүті, баланың тілі – бал.
Көрдім деген көп сөз, көрмедім деген
бір сөз.
Көп түкірсе көл болады
Жылағысы келген бала атасының
сақалын жұлып ойнайды
Әдепті бала арлы бала, әдепсіз бала
сорлы бала
Білгенім бір тоғыз, білмегенім тоқсан
тоғыз

Классификатор
Блум таксономиясына сәйкес
тапсырманың ІІ деңгейі
оқу тапсырмалары

Теориясы
«Талдау»
(Салыстыр,
айырмашыл
ығы неде?
т.б.)

Мақал – мәтелдердің
айырмашылығын, ортақ
белгілерін анықтау

Венн
диаграммасы

ІІ

8 минут

Венн диаграммасы
Мақал

Ортақ белгі

Мәтел

1. Ой нақтылы
айтылады
2. Екі бөлімнен
тұрады: бірінші
бөлімде шарт
немесе себеп –
салдары,
екіншісінде
қорытынды
пікір
айтылады.
3. Мазмұнында
себебі мен
салдары қатар
айтылады.
4. Көбінесе
құрамалас сөйлем
күйінде келеді

- Халық ауыз
әдебиет үлгісі
- Тіл білімінің
лексика
тарауында
қаралады
- Авторлары
болмайды
- Халық
қолданады
- Сөздің
әсерлілігін
күшейтеді
- Өлеңдік өрнек
ұйқаспен және
қара сөзбен де
айтылады.

1. Ой - пікірді
бейнелеп,
тұспалдап,
ишаралап,
көрсетеді.
2. Істің салдары
айтылып, себебі
айтылмай қалып
қояды.
3. Көбінесе жай
сөйлем күйінде
келеді
4. Кейде
баяндауыш
айтылмаған
толымсыз сөйлем
күйінде келеді.

Классификатор
Блум таксономиясына сәйкес
тапсырманың І деңгейі
оқу тапсырмалары

Теорияс Мақал –
ы
мәтелдерді
«Жинақта тақырыптарғ
у»
а
топтап,
(Алған
білімдері сызбаға
бойынша толтыру
қорытынд
ы жасау,
жүйелеу)

І

минут

Мақал – мәтелдерді
тақырыптарға топтап,
сызбаға
Отан,
Еңбек толтыру
Адамгерші Өнер,

туған
турал лік
жер,
ы
қасиеттерг
ынтыма
е
қ,
байланыст
бірлік
ы

оқу,
білім,
ғылым
туралы

Тіл
туралы

Классификатор
Блум таксономиясына сәйкес
тапсырманың І деңгейі
оқу тапсырмалары

Практикас
ы

Сауаттылық пен
І
көркем сөйлеу үшін...

«Бағалау»
Қандай істер Ойтолғау.
атқардың?
Білім
шыңына
жете алдың
ба?

10 минут

Үйге тапсырма:

131 - жаттығу
59 - бет

Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Сөз анасы құлақ

ШЕШЕНДІК СӨЗДЕРДІҢ МАҚАЛ МӘТЕЛДЕРМЕН АЙЫРМАШЫҒЫ

КЕЛЕР ШАҚ.БОЛЖАЛДЫ

Қазақстан Республикасы ғылым және жоғары білім министрілігі Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті

Жеті ата

Жоба ұйымдастыру

Психикалық дамуы тежелген балалардың ауызша сөйлеу тілін дамыту

Тілдік қанығу мектеп жасына дейінгі балаларға тілді оқытудың тиімді технологиясы ретінде

Tongue - БАЛАЛАР БҮГІНГІ ЕРЕКШЕ САБАҒЫМЫЗДЫҢ ҚОНАҒЫ ТІЛ

Бауыржан Момышұлы өмірі мен шығармашылығы

Пәндер