Қарахан мемлекеті жайлы

“Қорқыт ата” кітабы неше жырдың қосындысынан тұрады?

12 жырдың қосындысынан

Жалпы көне түрік тілінде табылғанг жәдігерлер саны?

200-ден астам

Түрік жазба әдебиетінің көне ескерткіштері?

“Күлтегін” және “Тоныкөк” жазбалары.

Көне түркілердің ҮІІ-ҮІІІ ғасырларға жататын ежелгі жазбалары қай өзендер бойынан табылды?

Орхон, Енисей Селенга өзендері бойынан.

Оңтүстік Сібір, Алтай-Саян, Қазақстан жерлерін мекендеген тайпалар?

Ежелгі түрік тайпалары

“Қорқыт ата” кітабы мен “Оғызнама” дастаны қай ғасырдан бастап қағазға түсе бастаған?

ІХ-ХІ ғасырдан бастап

Түріктер отбасына шапағатын тигізеді деп кімге табынған?

Ұмай анаға

Қызылорда облысы,

Қармақшы ауданында орналасқан күмбез?

Қорқыт күмбезі

Көне түрік жазуы қай ғасырларда бүкіл халық игілігіне айнала бастады?

ҮІІІ-ІХ ғасырлар аралығында

Қарахан мемлекеті (942-1212) - батыста Амудария мен Сырдария арасындағы Мәуереннахрдан бастап, шығыста Жетісу мен Қашғарға дейінгі жерлерде билік құрған алғаш мұсылман түрік мемлекеті. Қарлұқ, шігіл, яғма және т. б. түрік тайпаларынан құралған. Қарахан сөзінің шығуын шығыстанушы тарихшылар бұл тайпалардың қара деген атақты көп қолдануынан келеді деген болжам айтуда. Қара - сол кездегі түрікшеде ұлылық, биіктік деген ұғымды білдірген.

Әмудария өзені

Сырдария өзені

Қарахан мемлекеті, 840 ж Ұйғыр мемлекетінің қырғыздардан жеңілуімен Орта Азия далаларында Білге Құл Қадір хан тарапынан құрылған. Х ғасыр басында Сатұқ боғра хан мұсылман дінін қабылдағанын жариялайды. Мұсылман болғаннан кейін Әбдулкәрим деген атпен аталады.

Қарахан мемлекеті ең жақсы дамыған кезі

Мұса хан

(Мұса ибн Абд әл-Кәрім)

(955-998 жж. )

Әбілхасан Әли ибн Мұса хан

(998- б-з жж. )

Ибрахим ибн Насыр

(б-з -1041 жж. )

Хасан Боғра хан әулеті

Сатұқ Боғра хан

(942-955 жж. )

Әли ибн Мұса хан әулеті

Қарахандық ақсүйектері арасындағы тақ таластардың нәтижесінде 1042 жылы мемлекет Батыс және Шығыс Қарахан мемлекеті болып екіге бөлінеді. ХІІ ғ. екінші жартысында Батыс қағандығының билігі қарақытайлар қолына көшеді. 1210 ж. шығыс Қарахандар әулеті наймандармен соғыста жеңілуімен Қарахан мемлекетінің тарихы аяқталады.

Батыс хандығы. Орталығы - Бұхар қаласы

Шығыс хандығы. Орталығы - Баласағұн қаласы

Қарахан кесенесі - Қазақстанда 11 ғасырдан сақталған сәулет өнері ескерткіші. Қазіргі Тараз қаласының батыс шетінде. Кесене Қарахан әулетінен шыққан белгілі хан Ша-Махмуд Бұғра Қарахан (Сатұқ Боғра хан) қабірінің басына орнатылған. Күмбезі ғана құлаған кесененің төрт қабырғасы мен жылтыр кірпішпен өрнектелген қос мұнарасы 19 ғасырдың 90-жылдарына шейін сақталған. 1905 жылы оның құлаған бөлігі түгелдей бұзып алынып, орнына 1906 жылы жаңа кесене салынған. Жаңа құрылысты сол кездегі Ташкент ишаны Сайд Бакханов қаржыландырған.

Жүсіп Баласағұнидің есімі әлемдік әдебиет пен мәдениет тарихында "Құтадғу білік" ("Құтты білік") дастаны арқылы қалды. Жүсіп Баласағұни бұл дастанын хижра есебімен 462 жылы, қазіргі жыл санау бойынша 1070 жылда жазып бітірген. Дастанды "хандардың ханы" - Қарахандар әулеті мемлекетінің (942 - 1210) негізін салушы Сатұқ Қара Боғра ханға (908 - 955) тарту етеді. Сол үшін хан өз жарлығымен Жүсіп Баласағұниға "хас хажиб" - "бас уәзір" немесе "ұлы кеңесші" деген лауазым берген.

Қырғыстан сомындағы Баласағұн бейнесі