Тәуке ханның Жеті жарғысы: қазақ қоғамындағы рөлі және билер кеңесі

Тақырыбы:

«Жеті жарғы» заңы

және қазақ қоғамы

Сағындықов Қуанышбек

№13 орта мектебінің 11”А” сынып оқушысы

Ғылыми жетекшісі: Н. Кульджина

Жоспары:

1. Тәуке хан және «Жеті жарғы» заңының зерттелуі туралы

2. Өз заманында «Жеті жарғы» заңының қазақ қоғамында атқарған ролі

3. «Жеті жарғы» және «Билер кеңесі»

Тақырыптың өзектілігі:

Тәуке ханның «Жеті жарғысы» тәуелсіз қазақтың таза ұлттық мемлекетінің алғашқы Ата заңы бола тұра, болашақта әлі де толық зерттеуді, іздестіруді қажет ететіндігінде.

« . . . Оның тұсында 1680 жылы «Жеті жарғы» деген заңдар жинағы құрастырылды» - деп жазады «Жеті жарғыны» тұңғыш болып зерттеген шығыстанушы ғалым Нұралы Өсеров. Ал, тарихшы Сәкен Созақбаев «Қазақ хандарының ғұмырнамасы» жинағына кірген өзінің «Тәке хан» деп аталатын еңбегінде «Жеті жарғы» 1684 - 1685 жылдары қабылданған. Олай дейтін себебіміз, қазақ қоғамына аса маңызы бар бұл заңдарды бір жылдың аралығында қабылдау ешқандай ақиқатқа сай келмейді - деп тұжырымдайды.

Танымал ірі ғалым, академик Салық Зиманов өзінің зерделі шәкірттерін

жұмылдыра отырып, соңғы жылдары Тәуке ханның «Жеті жарғысына» зерттеу жүргізген.

Орыстың белгілі тарихшысы

А. Левшин Тәуке хан дала ақсүйектерінің өкілі билердің көмегіне сүйене отырып, ортақ билікке жікшілдік пиғылда болған төрелерге қарсы күрес жүргізді. Мемлекеттік мәселелерді шешетін «билер кеңесін» құрды деп жазады

«Билер кеңесі» негізінде Түркістан қаласы жанында Битөбе, Сайрам қаласының маңында Мәртөбе және Сырдария облысының Ангрен қаласына жақын жердегі Күлтөбеде шақырылып тұрған.