Түр және оның белгілері

Презентация қосу

Шымкент қаласы

Қарынбаева Гүлнұр Елікбайқызы
№66 «Қазығұрт» жалпы орта мектебі

Тақырыбы:

Түр, оның белгілері
және құрамы

Мазмұны:
1. Түр
2. Түр критерий (өлшем)
3. Морфологиялық
4. Генетикалық
5. Физиологиялық
6. Этологиялық
7. Биохимиялық
8. Географиялық
9. Экологиялық

Түр тірі ағзалар жүйесіндегі негізгі
құрылымдық өлшем бірлік.
Түр – сыртқы белгілері және тіршілік
әрекеттерінің үдерістері бойынша ұқсас,
біркелкі жағдайларға мұқтаж, белгілі
аумақта топтасып – популяция түрінде
мекендейтін және өзге түрлермен будан
түзбейтін дарақтардың тобы.

К. Линней (1735) негізін қалайтын еңбек
жасағанымен күні бүгінге дейін бұл ұғымға жалпы
мақұлданған ғылымда анықтама жоқ. Қазіргі
замандағы көбірек қолданылатын түсінік мынау: түрбұл сыртқы белгілері және тіршілік әрекеттерінің
үдерістері бойынша ұқсас, біркелкі жағдайларға
мұқтаж, белгілі аумақта топтасып - популяция
түрінде мекендейтін және өзге түрлермен бұдан
түзбейтін дарақтардың тобы. Былай да анықтама
беруге болады:түр бұл төрт өлшем бойынша ұқсас
дарақтар тобы. Сол өлшем бойынша тірі ағзалардың
бір түрі екіншісінен, тіпті жақын туыстастарынан
ерекшелендіріледі.

Морфологиялық критерий
ЭволюциялықГеографиялық
критерий

Генетикалық
критерий

Түр
критерий

Экологиялық
критерий

Биохимиялық
критерий

Этологиялық
критерий
Физиологиялық критерий

Морфологиялық критерий – бір түрдегі
даралардың сыртқы және ішкі белгілерінің
ұқсастығы.

Физиологиялық критерий – бір түрдің зат
алмасу, көбею, тітіркену, ұқсастығын
сипаттайды.
Этологиялық критерий – әрбір
жануардың өзіне тән ерекшеліктерін
қарастырады. Мысалы, әр түрлі қимылдар

жасап "күй ойнақ" салуы, сайрағыш
құстардың сайрау кезінде дыбыстарын
құбылтуы, т.б

Генетикалық критерий - әр түрдің өзіне
тән хромосомаларының саны, пішіні,
мөлшері түрліше болғандықтан, бір түр мен
екінші түр даралары бір-бірімен
шағылыспайды. Егер түр аралық шағылысу
болған жаңдайда, олардан тіршілік етуге
қабілетсіз гаметалар, зиготалар, ұрықтар
және ұрпақтар түзіледі.

Генетикалық критерий

Биохимиялық критерий . Нәруыздың
құрылысы мен құрамының түрліше болуынан
алуан түрліболады. Сондықтан биохимиялық
критерий әр түрдің жеке топтарында жоғары
молекулалық органикалық қосылыстар
синтезделетінін анықтайды.

Географиялық критерий – түрдің таралу
аймағын (ареал) анықтайды. Түрдің таралу
аймағы (үлкен, кіші, үзілмелі) болады. Бір
таралу аймағында пайда болған түрлер
эволюция процесінде кеңейеді және өзгереді.

Мысалы, мамонт ағашы мен мәңгі жасыл
секвойя мезозой заманының бор кезеңінде
пайда болған. Бұл көне замандық түрлер
кайнозой заманының үштік кезеңінде
Солтүстік жарты шарда кеңінен таралды. Ал
казіргі кезде олар Солтүстік Америка,
Калифорния жағалауларында жергілікті түр
болып сақталып калды.

Экологиялық критерий –әр түрдің нақты
алып жатқан орнын (мекен ортасын) анықтайды.

Мысалы, қоян туысының 3 түрі бар:
орқоян — далалы аймақты, аққоян —
орманды алқапты, ал құмқояны — шөлді,
шөлейтті жерлерді мекендейді. Бір түрге
жататын даралардың басқа түр дараларынан
айырмашылығы қоректенуі мен мекен ететін
ортасына байланысты ажыратылады. Бір
түрге жатса да қасқырлардың тундрада және
орманды дала аймағында мекендейтіндерінің
тіршілік жағдайында айырмашылықтар бар.

Түр түзілу – түр армағы арқылы жүзеге
асатынын кезінде Ч.Дарвин анықтап берген.
1. Әрбір түртармақтан басқа түр шығады.
2. Жаңа түрдің түзілуіне жеке топтардың
бейімделушілігі мен іртүрлі жаңдайлар әсер
етеді.
3. Бір немесе бірнеше аралас популяциялардан
жаңа түр шығады.
4. Таралу аймағының ішіндегі бастапқы түрден
түр түзіледі.

а
ғ
з
ы
ң
ы
р
а
!
т
л
е
р
а
м
з
х
На
ра

Ұқсас жұмыстар

Морфологиялық белгілері

Шағын жинақты мектепте біріктірілген (9,11) сыныптарды қатарынан оқытуға арналған сабақ жоспары

ІЗДЕНІС - ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ БАСТАУЫ

Қолдан сұрыптау

Табиғи сұрыптау

Әкімшілік құқық бұзушылықтың белгілері

Малдың түр - тұлғасын анықтау, тері мен тері асты қабаттарын зерттеу

Вирустардың таксономиясы

ТЫНЫС БЕЛГІСІНІҢ ҚОЛДАНЫЛУЫ. ТЫНЫС БЕЛГІЛЕРІНІҢ ҚОСЫМША ҚЫЗМЕТІ

Тыныс белгілері

Пәндер