Импульстің сақталу заңына есептер шығару

Физика пәнінің мұғалімі: Сабаева Б. Н.

Сабақ тақырыбы:

Сабақтың барысы

III

Пән аралық

байланыс

Астрономия

Сабақтың мақсаты: СТО дағдысын қалыптастыра отырып,

оқушылардың теориялық білімін тәжірибемен

ұштастыру

Мақсаты

Күтілетін нәтиже:

Дене импульсі мен күш импульсінің физикалық мағынасын ажырата біледі

Импульстің сақталу заңының техникада

қолданылуын түсіндіре алады

Заңдылықтарды есеп шығаруда қолдана біледі

Үй тапсырмасын тексеру

Дене импульсі дегеніміз не? Дене импульсінің векторы қалай бағытталған?

Күш импульсі дегеніміз не? Күш импульсінің векторы қалай бағытталған?

Дене импульсінің өзгеруі қандай шамаға байланысты?

Тұйық жүйе деп қандай жүйені айтамыз?

Импульстің сақталу заңын тұжырымдаңдар.

Реактивті қозғалыстың қарапайым мысалы.

Реактивті қозғалыс импульстің сақталу заңының қолданылуына жарқын мысал бола алады. Дененің бір бөлігі одан қандай да бір жылдамдықпен бөлінген кездегі қозғалысын осылай деп атайды.

Реактивтік қозғалыс принципі бойынша: сегізаяқ, кальмар, теңізқұрты, медуза сияқты теңіз жәндіктері қозғалады.

Реактивті қозғалыс принципі сағатына бірнеше мыңдаған километр жылдамдықпен қозғалатын ұшақтарды жасауға мүмкіндік туғызды.

Жердің жасанды серіктерін, планетааралық саяхат жасайтын ғарыш зымырандарын жасауға мүмкіндік туғызды.

Планетааралық зымыран

Ғарышқа ең алғашқы қадам жасаған белгілі ғалым К. Э. Циолковский (1857-1935)

К. Э. Циолковскийдің идеялары орыс ғалымы

С. П. Королевтің басшылығымен жүзеге асырылды.

Сұрақ

Тұңғыш жасанды Жер серігі қай жылы ұшырылды?

Тұңғыш жасанды Жер серігі біздің еліміздегі “Байқоңыр” ғарыш айлағынан 1957 ж. ұшырылған болатын.

Сұрақ

“Байқоңыр” ғарыш айлағы еліміздің қай облысында орналасқан?

Сұрақ

Адамзаттың тұңғыш ғарышкері кім?

1961 ж. адамзаттың тұңғыш ғарышкері

Ю. А. Гагарин ғарышқа қадам басты.

Ғарышқа сапар шегіп, ғылыми-зерттеу жұмыстарына қатысқан ғарышкерлердің ішінде біздің екі қазақ ғарышкерлеріміз де бар.

Сұрақ

Қазақ ғарышкерлерін ата.

Тоқтар Әубәкіров

Талғат Мұсабаев

Сұрақ

Зымыранның негізгі бөліктерін

атап бер.

Қарапайым зымыран жану камерасы бар отын толтырылған қабықтан тұрады. Отынның жануы кезінде жоғары температураға дейін қызған жоғары қысымдағы газ сопло деп аталатын ерекше пішіні бар камерадан үлкен жылдамдықпен (4 км/с-қа дейінгі) атқылап шығады.

Сұрақ

Реактивті қозғалыс дегеніміз не? Оған мысал келтір.

Есте сақта

Дененің бір бөлігі одан қандай да бір жылдамдықпен бөлініп шыққан кездегі қозғалысы реактивті қозғалыс деп аталады.

Сұрақ

Қандай мақсатпен зымырандар көпсатылы болып жасалады?

Осы күнгі зымырандар көп сатылы болып жасалады, яғни оның әр сатысының отын қоры, тотықтандырғышы және реактивті қозғалтқышы бар болады.

Ойланып, сәйкестігін тап

1) Дене импульсі

а)

2) Толық энергия

ә)

3) Күш импульсі

б) mgh

4) Ауырлық күші әсер еткен дене энергиясы

в)

5) Кинетикалық энергия

г)

6) Серпімділік күші әсер еткен дене энергиясы

ғ) F∆ t

1 - Ә 4 Б

2 - Г 5 А

3 - Ғ 6 -В

4-«3» 5-«4» 6-«5»

Дұрыс жауаптары:

35 кгм/с

80Дж

10 кгм/с

2кДж

9 Дж

35 кгм/с

80Дж

10 кгм/с

2кДж

9 Дж

Кгм/с

Нс

Дж

М/

Импульстің өлшем бірлігі

Энергияның өлшем бірлігі

Күштің өлшемі

Күш импульсінің өлшем бірлігі

Үдеудің өлшем бірлігі

Кгм/с

Нс

Дж

М/

Импульстің өлшем бірлігі

Энергияның өлшем бірлігі

Күштің өлшемі

Күш импульсінің өлшем бірлігі

Үдеудің өлшем бірлігі

Импульс

Энергия

F∆t

F∆t= ∆p

Массалары m бірдей екі шар модульдері тең жылдамдықпен қарама-қарсы қозғалған. Соқтығысқаннан кейін екі шарда тоқтаған. Соқтығысу нәтижесінде екі шардың импульстерінің қосындысы?

Ауызша есеп

Есеп. Бірінші дененің массасы 2 кг, жылдамдығы 6 м/с, ал екінші дене тыныштықта тұр. Соқтығыстан кейін, екі дене бірге 2 м/с жылдамдықпен қозғалып кетті. Екінші дененің массасы?

1) Массасы 2 кг дене түзусызықты қозғала отырып, өзінің жылдамдығын 10 м/с-тен 15 м/с-ке дейін өзгертеді. Дененің импульсінің өзгерісін анықтау. 2) 5 м/с жылдамдықпен қозғалатын

массасы 3 кг дененің кинетикалық энергиясы неге тең?

3) Массасы 6 кг денеге 10 Н күш 3 секундта әсер етті. Күш әсерінен кейінгі импульсті табыңыз. Бастапқы жылдамдығы 5 м/с