Жүрек-қан тамырлар жүйесі

Презентация қосу

№152 мектеп-гимназиясы
Тақырыбы : Жүрек-қан тамырлар жүйесі

Копбергенова Гаухар Зинабытовна

Модуль
Құрылымы

Кіріспе

С
ө
й
л
е
с
у

Модуль №8
Жүрек-қан тамырлары
жүйесі
(5 сабақ)
8 сынып
Сабақ
Модульдің мазмұны
уақыты

Ескертпе

реті
1.Модульге кіру
2.Дәріс «Жүрек-қан тамырлар
жүйесі»
§36-40
3.Оқулықпен жұмыс
«Қарлы кесек»
Оқыта үйрету ойыны
§36-40
А-§36, Б-§37, В-§38, Г-§39, Д-§40

3 мин
25 мин
17 мин

Мұғалім әрекеті
Оқушы әрекеті

45 мин

Оқушылардың өз бетінше
жұмысы

3 саб

«Сұрақтар мен жауаптар» ойыны
§36-40

45 мин

Жұптық жұмыс

4 саб

«зертханалық жұмыс»
№9. Тақырыбы:
Мөлшерлі жүктемеге дейін және
кейін тамырдың соғуын есептеу
№10.Тақырыбы:
Қан кеткенде алғашқы көмек
көрсету

1 саб

2 саб

Қорытынды 5 саб

1.Тест
2.Суретпен жұмыс
3.Бағалау

Жұптық жұмыс

15 мин
15 мин
10 мин
5 мин

Оқушылар
Білімін сараптау

«Жүрек-қан тамырлары жүйесі»
тарауы бойынша
Оқушылардың дайындық деңгейіне
қойылатын талаптар

Оқушылардың сипаттай алуы тиіс:
• Жүрек және қан тамырларының құрлысын;
• Жүректің жұмысын;
• Қанайналымның,үлкен және кіші шеңберін;
• Қанның артериялық қысымын,қанның
тамырлармен қозғалуын;
• Жүрек –қан тамырлары жүйесінің
ауруларын;

Сабақтың мақсаты:
1.Білімділік:
Оқушыларға жүрек және қан тамырларлар
жүйесі оның құрылысы, жүрек жұмысының
реттелуі, жүрек-қан тамырлары жүйесінің
аурулары мен олардың алдын алу шаралары
жөнінде жалпы түсінік беру

2.Дамытушылық:
Жүрек-қан тамырлар жүйесі туралы
алған теориялық білімінің
практикалық маңызын ұғындыру,
жүрек ауруларын емдеу мен алдын
алудағы Қазақстандық ғалымдардың
жетістіктері туралы мағлұматтар
беру арқылы дүниетанымын
кеңейту,биологиялық тілін жетілдіру.

3.Тәрбиелілік:
Оқушыларды арақ пен темекі сияқты
заттарды пайдаланудың зиянды әсері,
оның өсіп келе жатқан ағзаның жүрекқан тамырлар жүйесіне берер кері
зардабы жөнінде мағлұмат беретіндігін
түсіндіре отырып, дене шынықтыру
жұмыстарына тарту арқылы
саламатты өмір сүруге шақыру.

1-сабақ
ТБ-1
Жүрек-пішіні конус тәрізді,2-ші және 5ші қабырғаның тұсында
орналасқан.жүректің массасы 250-300г.
Жүрек төрт қуысты.

Екі жүрекше

Екі қарынша

Жүрек қабырғасы

Эпикард

миокард

эндокард

Қан тамырлары
Артериялар

Капиллярлар

Веналар

Жүрек циклі

Жүрекшелердің жиырылуы қарыншалардың жиырылуы
үзіліс

Қанайналым
Үлкен шеңбер

кіші шеңбер

Артериялық қысымнан болатын ауру түрі
Гипертония

Гипотония

Қан кетудің үш түрі

Капиллярлық

Веналық

Артериялық

Дәрістің тезисі
1.Жүрек және қан тамырларының құрлысы анықтама
2.Артерия,капилляр,вена қан тамырларына анықтама
3.Жүрек автоматизмі
4.Жүрек циклі
5.Жүрек жұмысының реттелуі.
6.Қанайналымның үлкен шеңбері анықтама
7.Қанайналымның кіші шеңбері анықтама
8.Қанның артериялық қысымы
9.Қанның тамырлармен қозғалуы
10.Қан кеткенде көрсетілетін алғашқы көмек.
11.Қорытынды
12. Сұрақтарға жауап беру
13.Тест

2-сабақ
«Қарлы кесек» оқыта үйрету ойыны
Қатысушылардың саны 12-ден25 адамға дейін болуы
мүмкін.Егер қатысушылар саны 25-тен кем болса:Мысалға 24
болса-онда «Д-5» бағыттау парағы және жетоны ойыннан алынып
тасталынады;Егер 23 болса-«Д-5», «Г-5»,егер 22 болса- «Д-5, «Г5», «В-5» және т.с.с. алынып тасталынады.А әрпі бар
бағыттаушы парағын және жетонын(пиджактың өңіріне не
кеудесіне қадалады)алған оқушылар «А үстелінің» басына және
т.с.с. Мұғалім бір келелі мәселе көтереді,проблемалық сұрақ қояды
немесе қандай да бір тапсырма береді(Бәріне ортақ немесе әр
топқа жеке-жеке).5 адамнан тұратын топ 5-7-15 минут
шамасында
оқу
және
қосымша
әдебиетті
пайдалана
отырып,жауап
іздейді,оны
тезистер
түрінде
жазып
алады.Дайындыққа бөлінген уақыт аяқталған соң,І тур
жарияланады.Оқушылар орнынан тұрып,әрқайсысы өздерінің
бағыттау парағы бойынша жаңа орынға отырады

Бір турдың уақытын мұғалім үстел басында отырған барлық
ойыншылар сөйлесіп,өз көзқарастарын айтып үлгеретіндей
есеппен белгілейді(10-15 минут).Топ ішінде уақытты жүргізуші
қадағалап отырады.Алдымен жетонында «А»әрпі бар
ойыншы,содан соң кезегімен- «Б», «В»және «Г» әріптері бар
ойыншылар сөйлейді.Топ мүшелерін тыңдап болған соң, әрбір
оқушы
өзі
жауабын
неғұрлым
қызғылықты,жоғары
танымдылық, ақпараттық деңгейдегі және дәлелденген деп
есептейтін сөйлеушінің нөмірін анықтап,оның нөмірін өзінің
бағыттау парағындағы «ЕҢ жақсы сөйлеуші» жолына жазып
алады.І тур аяқталған соң,балалар бағыттау парағына сай орын
алмастырады да ойынның ІІ туры басталады.Барлық тур(ІІІтурІV-V)біткеннен соң,оқушылар өздерінің алғашқы орындарына
қайта оралып,мұғалім олардың бағыттау парақтарын жинап
алады және нәтижесін ортақ параққа жазады.Сол ортақ парақ
бойынша ең жақсы ойыншы және ең жақсы команда
анықталады.

2-сабақ
«Қарлы кесек»оқыта үйрету ойынының тапсырмалары
«А» тобының тапсырмасы:
§36. Қанайналым мүшелері
«Б» тобының тапсырмасы:
§37. Жүректің жұмысы
«В» тобының тапсырмасы:
§38. Қанайналым.Қанайналымның үлкен және кіші
шеңберлері
«Г» тобының тапсырмасы:
§39. Қанның артериялық қысымы.қанның тамырлармен
қозғалу
«Д» тобының тапсырмасы:
§38. Жүрек-қан тамырлары жүйесінің аурулары және
олардың алдын алу

3-сабақ
«Сұрақтар мен жауаптар» ойыны
Ойынды материалды өз бетінше игерудің бірінші
кезеңінде,яғни сөйлеу бөлімінің бірінші сабақтарында
өткізуге болады
І тур.
Оқушылар,әдеттегідей,қатармен партада отырады.
Барлығы 6 қатар
1-қатар

2-қатар

3-қатар

4-қатар

5-қатар

6-қатар

Мұғалім әр жұпқа барлық игеріліп жатқан тақырып
бойынша 10 сұрақ жазылған қағаздарды
таратады(Немесе тақтаға жазады),20 минут ішінде
әр жұп оқушылардан жауап іздеумен айналысады.

ІІ тур.
2 және 3-қатарда отырған оқушылар орын
ауыстырады,4 және 5- қатарлар да солай істейді,яғни
жаңа жұптар пайда болады.
1қатар+3қатар
4қатар+6қатар
2қатар+5қатар
Енді қатар отырған оқушылар кезекпен бір-біріне
сұрақтарды қоя бастайды (Сұрақтардың бұрынғы тізім
бойынша).
Әр оқушыда жауаптарды бағалау үшін жеке бланк
болады.
Осылайша оқушы тек жұп(Немесе тақ)сұрақтарға ғана
жауап береді.Әр жауаптың уақыты-2 минут
Бағаны жұптасы қояды

ІІІ тур.
ІІ турдағы жұмыс біткеннен кейін қатарлар
қайтадан алмасады.
Енді кездесетіндер: 1қатар+6қатар
2қатар+3қатар
4қатар+5қатар
(Қатарлардың нөмірлері ойын басынан
сақталады).Басында берілген сұрақтардың тізімі
бойынша оқушылар бір-бірін қайтадан тексереді.
Егер ІІ турда оқушылар жұп нөмірлі сұрақтарға
жауап берсе,онда ІІІ турда тақ нөмірлі сұрақтарға
жауап береді.

3-сабақ

Сұрақтар:
1.Неліктен жүрек үздіксіз және бүкіл өмір бойы
қажусыз жұмыс істей алады?
2.Жүрек үшін жүрек қабы қандай рөл
атқарады?
3.Жүректі қандай ұлпалар құрайды?
4.Артерия құрлысы қандай?
5.Вена құрлысы қандай?
6.Капилляр дегеніміз не?
7.Жүрек автоматизмі деген не?
8.Қанайналымның кіші шеңберінің тамырларын
атаңдар

9. Қанайналымның үлкен шеңберінің
тамырларын атаңдар
10.Қанның артериялық қысымы деген не?
11.Қанның тамырлармен үздіксіз қозғалуы неге
байланысты?
12.Тамырдың соғуы,тамырдың соғуының
қысымы деген не?
13.Жүрек ауруларының негізгі себептері неде?
14.Артериядан қан кетудің қауіптілігі неде?
15.Артериядан қан кеткенде қандай алғашқы
көмек шараларын көрсету керек?

Жауаптар:
1.Әрбір жасушаға қоректік заттар,оттек,су тасмалданып,зат
алмасу өнімдерін сыртқа шығару жағдайында организмнің
тіршілік әрекеті жүзеге асады
2.Жүрек қабындағы сұйықтықтың аздаған мөлшері жүрек бетін
ылғалдап,жүрек жиырылғанда үйкелуін азайтады.
3.Жүректі дәнекер ұлпасы құрайды
4.Артерия қабырғасы қалың,иілгіш және серпімді.Олардың
құрамына арасынан созылғыш талшықтар өтетін біріңғай салалы
бұлшық еттер кіреді.
5.Вена қабырғасы артерия қабырғасына қарағанда жұқа,бұлшық
ет және созылғыш талшықтар аз.
6.Ең жіңішке қан тамырлар,олар біздің денеміздің барлық
мүшелеріне енетін тармақталған тор түзеді.
7.Жүректің өзінде пайда болатын импульс әсерінен жиырылу
қабілеті.
8.өкпеде өкпе артериялары диаметрі кішкентай тамырларға,содан
киін өкпе көпіршіктерінің қабырғасын

9.Үлкен шеңберінде артериясында артерия қаны,ал венамен
жүрекке вена қаны ағады.
10.Жүрек жұмысы кезінде қанның тамыр қабырғасына
түсіретін қысымы.
11.Қан жүректің ырғақты жұмысына байланысты қозғалады.
12.Жүрек әрбір жиырылғанда пайда болатын артерия
қабырғасының ырғақты тербелісі.Тамырдың соғу толқынның
артериямен таралу жылдамдығы,шамамен,10 м/с құрайды
13.Шектен тыс дене және психикалық жүктеме жүректің
қалыпты жұмысын бұзып,жүрек ауруларын туғызады.
14.Адам өміріне артериялық қан кету едәуір қауіпті болып
саналады.Бұл кезде көп қан кетеді.
15.Артериядан қан кеткенде зақымданған жерден сәл жоғары
жерден тамырды сүйекке саусақпен басып тұрып,жүйкеге
зиян келтірмеу үшін жұмсақ мата салып,жгутпен қысу керек.

4-сабақ

9-Зертханалық жұмыс

Мөлшерлі жүктемеге дейін және кейін тамырдың
соғуын есептеу
Керекті құрал жабдықтар:
Секундық бағдаршасы бар сағат немесе секундомер
Жұмыс мақсаты
1. Тамырдың соғуын есептеуге үйрену.

2. Тамырдың соғуын есептеу арқылы жүрек жиырылуын анықтауды үйрену.
Оның әртүрлі жағдайдағы жұмысының ерекшеліктері туралы
қорытынды жасау.

1 Минуттағы:
а) отрып, ә) тұрып, б) 10-рет отырып
тұрғаннан кейінгі тамырдың соққысын санаңдар

10Зертханалық жұмыс

Керекті құрал жабдықтар: созылғыш дәке, қысатын
таңғыш, бұрайтын таяқша, әртүрлі созылғыш жгут,
жай бинт, йодтың спирттегі 5%дық ерітіндісі,
гемастатикалық губка.
Жұмыс мақсаты:
1. Жгут салуды үйрену.
2. 2. Қан тамырлары жүйесінің құрылысы мен қызметі
туралы білімдеріңді пайдаланып, артериялық және
веналық күшті қан кету кезеңінде жгут салу туралы
әрекетті түсіндіру

Дұрыс жауабын
табыңдар

1. АРТЕРИЯЛЫҚ ҚЫСЫМ ҚАЙ КЕЗДЕ ЕҢ КӨП
БОЛАДЫ?
А жүрекше жиырылғанда;
Ә қарынша жиырылғанда
Б

қарынша босаңсығанда

В

жалпы босаңсығанда

2. ҚАН ҚЫСЫМЫ НЕДЕ ЖОҒАРЫ?
А

артерияда

Ә

венада;

Б

капиллярда

В артериолада
3. ҚАН АҒЫСЫНЫҢ ЖЫЛДАМДЫҒЫ НЕДЕ ЖОҒАРЫ?
А өкпе артериясында
Ә қолқада;
Б капиллярда;
В венада

4. ТАМЫРДЫҢ СОҒУЫ ДЕГЕНІМІЗ НЕ?
А жүрекшелердің ырғақты жиырылуы;
Ә артерия қабырғасының ырғақты тербелісі
Б қанның венамен қозғалуы
В артериялық қысым
5. КАПИЛЯРДАҒЫ ҚАН ҚОЗҒАЛЫСЫНЫҢ ЖЫЛДАМДЫҒЫ:
А 0,5 м/с;
Ә 0,25 м/с;
Б

0,50 м/с;

В

0,5 мм/с.

6. ОРГАНИЗМНІҢ ІШКІ ОРТАСЫН НЕ ҚҰРАЙДЫ?
А лимфа
Ә өт;
Б

қан;

В

асқазан сөлі

7. ҚАН ПЛАЗМАСЫНЫҢ ҚҰРАМЫ НЕДЕН ТҰРАДЫ?
А тромбоциттер, қан сарысуы;
Ә эритроциттер, қан сарысуы;
Б

лейкоциттер, фибриноген;

В

қан сарысуы, фибриноген;

8. ЭРИТРОЦИТТЕР ҚАЙДА ТҮЗІЛЕДІ?
А бауырда, көкбауырда;
Ә сүйектің қызыл кемігінде, көкбауырда;
Б лимфа түйіндерінде;
В лимфа түйіндерінде, сүйектің қызыл кемігінде;.

9. ЛЕЙКОЦИТТЕР ҚАЙДА ТҮЗІЛЕДІ?
А сүйектің қызыл кемігінде;
Ә бауырда;
Б бауырда, көкбауырда;
В лимфа түйіндерінде

10. ҚАННЫҢ ҰЮЫНА НЕ ҚАТЫСАДЫ?
А эритроциттер; ?
Ә лейкоциттер;
Б
В

тромбоциттер;
қызыл қан жасушалары.

11. ҚАННЫҢ ҰЮЫНДА ТРОМБ ТҮЗІЛУІНЕ ҚАНДАЙ НӘРУЫЗ ҚАТЫСАДЫ?

А

глобулин;
Ә фибриноген;
Б

инсулин

В

гемоглобин;

12. ЭРИТРОЦИТТЕР ҚАЙ ЖЕРДЕ БҰЗЫЛАДЫ?
А сүйектің қызыл кемігінде;
Ә бауырда;
Б бауыр мен көкбауырда;
В лимфа түйіндерінде

13. ҚАН ҚАЙ ЖЕРДЕ ТАЗАРТЫЛАДЫ ?
А сүйектің қызыл кемігінде;
Ә бауырда, көкбауырда;
Б сүйектің қызыл кемігінде, бүйректе;
В өкпеде, бауырда, бүйректе.

14. ҚАНДАЙ ВЕНАДА АРТЕРИЯ ҚАНЫ БОЛАДЫ?
А бүйрек;
Ә өкпе;
Б бауыр;
В қуыс веналар;.

15. ҚАНДАЙ АРТЕРИЯДА ВЕНА ҚАНЫ БОЛАДЫ?
А бүйрек ;
Ә бауыр;
Б өкпе;
В ұйқы;

16. ҚАННЫҢ ҰЮЫНА НЕ ҚАТЫСАДЫ
А хлор иондары; ?
Ә

темір иондары;

Б

кальций иондары;

В

аскорбин қышқылы

17. ЖҮРЕКТЕН ҚАН АЛЫП ШЫҒАТЫН ҚАНТАМЫРЛАР?

А өкпе артериясы;
Ә

өкпе веналары;

Б

артериялар;

В

веналар;.

18.ЖҮРЕККЕ ҚАН АЛЫП КЕЛЕТІН ҚАНТАМЫРЛАР?
А веналар ;
Ә жоғары қуысты вена;
Б

қолқа;

В

өкпе артериясы;

19. МӨЛШЕРДІ ТОРЛАП ЖАТАТЫН ӨТЕ ҰСАҚ

ҚАНТАМЫРЛАР?

А веналар;
Ә өкпе веналары;
Б

капиллярлар;

В өкпе артериясы
20.ҚАРЫНШАЛАР МЕН ЖҮРЕКШЕЛЕРДІ БАЙЛАНЫСТЫРАТЫН
ҚАҚПАҚШАЛАР-?
А үш жарты ай тәрізді;
Ә

үш жақтаулы;

Б

төрт жақтаулы;

В

жақтаулы;

БАҒАЛАУ ПАРАҒЫ
Топтар

А
Б
В
Г
Д

І

ІІ

ІІІ

ІV

V

Еңжақсы
сөйлеуші

Еңүздік
топ

Ұқсас жұмыстар

Жүрек-қан тамырлары жүйесінің аурулары және олардың алдын алу

Қан тамырларының зақымдануы

Қан айналым шеңбері

Жүрек тамырлар

Жүрек қан-тамырлар жүйесінің аурулары

Жүрек пен қан тамырлар жүйесі

Адам қан тамырлары

Жүрек және қан айналымы патологиясы

Жұқпалы емес ішкі аурулар

Капилярлар артерия қан тамырлары вена қан тамырларын байланыстыратын шаштың жуандығынан бірнеше есе жіңішке қан тамырлар

Пәндер