Термоядролық реакциялар. Күн мен жұлдыздардың энергиясы

Презентация қосу

Гагарино орта мектебі
Физика пәні бойынша
ашық сабақ
Дайындаған:
Жылқайдар Шәрбат

1- кезең. Ұйымдастыру

С
а
б
а
қ
б
а
р
ы
с
ы

2 - кезең. «Мен нені үйрендім?»
3 - кезең. «Білім шыңына өрлейік!»
4 - кезең. «Білгенімді зердеме тоқу»
4.1 «Шапшаңдық» сайысы
4.2 «Деңгейлік тапсырма»
5 - кезең. «Білгенімді дамыту»
6 - кезең. «Бағалау»
7- кезең. «Шығу парағы»

“Мен нені үйрендім”
Өткен тақырыпты
қайталау

А) «Суреттер сөйлейді»

Ағылшын ғалымы Эрнест
Резерфорд.1911жылы

атом құрылысының
«планетарлық»
моделін ұсынған.

Бұл атомның
планетарлық моделінің
сызбасы.Атомның ядродан
және оның сыртын айнала
қозғалатын электроннан
тұратынын білдіреді.

Бұл теріс зарядты
электрон.Ядроның
сыртында айналып
жүреді. ( -10е)

П р о т о н.Атом ядросында
орналасқан оң заряды
бөлшек. ( 11р)

Нейтрон.Атом
ядросында орналасқан
зарядсыз бөлшек.
(01n )

Суретте:Вильям Рентген мен ол жасаған
рентген түтігі.Рентген алғаш рет рентген
сәулесін байқаған.Сондықтан ол сәуле
рентген сәулесі,рентген сәулесімен жұмыс
жасайтын құрал Рентген түтігі деп аталады.

Б) “Сәйкесін тап” ойыны
Тізбекті бөліну реакциясына қажет
ядролық материалдың ең аз массасы

1942 жылы

Ядроларды бөлу арқылы энергия алу

Массалық сан

Нейтрон мен протонның қосындысы

1945 жылы

Энергия алуға арналған қондырғы

Сындық масса

АҚШ-та ядролық реактор
Іске қосылды

Ауыр ядролардан
алынады

КСРО-да ядролық реактор
Іске қосылды

Атомдық
реакторлар

“Білім шыңына өрлейік”

Жаңа сабақ
Термоядролық реакциялар.
Күн мен жұлдыздардың энергиясы

Жеңіл элементтерді жүздеген милион граудысқа
дейін қыздырғанда,олардың бейтарап атомдары
тұтастығын жойып,ядролар мен электондарға
ыдырайды.Нәтижесінде оң зарядты ядродан,теріс
зарядты электроннан тұратын ерекше орта- жоғары
температуралық плазма түзіледі.Оның кинетикалық
энергиясы:

Е

к

m

2

Мұндағы к-Больцман тұрақтысы;Т-плазманың
температурасы;m-бөлшектің массасы; -бөлшектің
.
жылдамдығы

Милиондаған градус температурада жүзеге асатын
ядролық бірігу реакциясы термоядролық реакция
Деп аталады.

Жер бетінде ең алғаш термоядролық реакция 1950
жылы Қазақстанда (Семей полигоны) сутек
бомбасын жару арқылы жүзеге асырылды.

Қолдан басқарылатын термоядролық реакцияларды
іске асыру үшін қажетті үш шарт:
1.Сутек газын қыздыру арқы ыстық плазманың температурасын ондаған
миллион градусқа жеткізу керек.

2.Термоядролық реакцияны тұтандыру үшін ыстық плазманы

10 10

суытпай,белгілі көлемде кем дегенде

с

ұстап тұру қажет.

3.Ыстық плазмадағы дейтерий ядросының тығыздығы белгілі бір
шамадан кем болмауы керек,яғни
керек.

м
көлемде

бөлшек10
болуы

Күн мен жұлдыздардың энергиясының негізгі көзі сутегі ядроларын
гелий ядроларына айналдыратын термоядролық реакциялар болып
табылады.
Термодинамикалық плазманы ұстап тұрудың бір тәсілін А.Д.Сахаров пен И.Е.Тамм
ұсынған.Бұл тәсіл бойынша ыстық плазманы салқын қабырғаға тигізбей аса қуатты
магнит өрісінде ұстап тұруға болады.Осы идеяға негізделіп жасалған
қондырғылардың бір түрін токмак деп атайды.

Күн мен жұлдыздардағы энергияның негізгі көзі сутегі ядроларын гелий
ядроларына айналдыратын термоядролық реакциялар болып табылады.
Сутек изотоптарын термоядролық реакцияға айналдыратын реакциялар
реті мынадай:
1)

2)

3)

1

Н 11Н 12 Н 10 е

Н 11Н 32 Не

Н 23Не 24 Не 11Н 11Н

Сутек

Сутек

Сутек

Сутек

Сутектің төрт
атомының ядросы

Сутект атомы
ядроларының
Термоядролық
реакциясы

Гелий атомының
ядросы

Күн әрбір секунд сайын өзінен термоядролық
реакцияға 564млн т сутек жұмсап,560 млн т
гелий өндіреді.Күн бір секундта қанша
энергия бөледі?
Шешуі:
Берілгені:

m
m

564 млнT

560 млнT

E m.931Мэв.

m m1

m

m 564 млнT 560 млнT 4 млнT
Т/К

E ?

E 4 млнT .931Мэв 28,5Мэв

IV.«Білгенімді зердеме тоқу»
Жаңа сабақты бекіту
«Кім жылдам?»

1. Термоядролық синтез қалай жүзеге асырылады?
2. Гелийді түзуге неше сутек атомы қатысады?
3. Реакциядағы энергетикалық шығын қай
жағдайда артық болады, ядро бөлінгенде ма, әлде
синтезделгенде ма?
4. Басқарылатын термоядролық реакцияны жүзеге
асырудың жолдары қандай?
5. Термоядролық энергетиканың неліктен болашағы
зор дейді?
6.Күн өндіретін энергияның формуласы?

«Білім баспалдағы»
Деңгейлік тапсырмалар
Деңгейі

Тапсырмасы

І

1.Натрий 11Na23 ядросының құрамы қандай?
2.Жер бетіндегі алғаш термоядролық реакция қай
жылы,қайда жүзеге асырылды?

ІІ

1. Жоғары температуралық плазманың энергиясы..
2.Токмак құрылғысы неге арналған, «Токмак» аталу
себебі..

ІІІ

1.Күн мен жұлдыздардағы энергия қалай өндіріледі?
2.Сутек изотоптарын гелийге айналдыратын
реакцияларды ретімен жаз...

“Шыңға шығу” әдісі

Сутек изотоптарын гелийге
айналдыратын реакцияларды
ретімен жаз...
Күн мен жұлдыздардағы энергия
қалай өндіріледі?

Токмак құрылғысы неге арналған,
«Токмак» аталу себебі..
Жоғары температуралық плазманың
энергиясы..
Жер бетіндегі алғаш термоядролық
реакция қай жылы,қайда жүзеге
асырылды?
Натрий 11Na23 ядросының құрамы
қандай?

V.«Білгенімді дамыту»
Үйге тапсырма:
у,
қ
о
§
н
а
т
қ
Оқулы
ғару.
ы
ш
і
д
р
е
т
п
е
ес

Оқушылардың өзіндік ізденіс
жұмыстары:

1.Атом бомбасы. Семей
полигоны.
2.Ядролық энергетиканы
қолдану.

VI.Бағалау
Үй тапсырмасы

Бекітіу

Деңгейлік

Жалпы
балы

жылдам

№

бал

Кім

А

Ә

Есеп
шығару

Cұрақ

35 – 30 – “5”
29 – 24 – “4”
23 – 15 – “3”
11-ден төмен болса – “2”

тапсырма
№1 №2
№3

ХІI. «Шығу парағы»

Сабақты
қорытындылау

Бүгін
біз не өттік?

Қандай
сұрақ бар?

Менің сабақ
туралы
ойым

"
у
а
л
а
ғ
а
«Б

Назар
аударғандарыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Ядролық реакциялар

ЖҰЛДЫЗДАРДЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ, ТІРШІЛІГІ ЖӘНЕ СӨНУІ

Жұлдызды жұлдыз бұлт

Атомдық физика. Лазерлер

Бірінші жұлдыздардың пайда болуы

ӘЛЕМ ҚҰРЫЛЫСЫ МЕН ЭВОЛЮЦИЯСЫ

Атомдық физика

Жер бетінде алғаш рет термоядролық реакциялар 1950 жылдардың басында

Зарядталған бөлшектердің үдеткіші

Дәстүрлі емес энергия көздері

Пәндер