Сандардың шығу тарихы.Жеті санына байланысты аспаптар.Жеті санының қасиеті!

Презентация қосу

ғ

М

ы

ы

и

л

сынып
Еркебұланқызы
Жәния

ж

ұм

ы
с

7

Сандардың шығу тарихы.Жеті
санына байланысты
аспаптар.Жеті санының қасиеті!

3қасиетті
сан.

Келесі
сандар
да
қасиетті.

7

3-саны қасиетті келесі сандар да қасиетті

9 санынан сақтан!

+

Мазмұны:
1.Кіріспе
2.Негізгі бөлім
3.Сандардың шығу тарихы
4.7 саны – қасиетті сан
5.7 санына байланысты қазақ

аспаптары
6.Қорытынды

Аннотация
Бұл жоба қазақ халқының бір санынан бастап әр

санның қадірі мен қасиетін салмақтап , өзіне тән
ерекшелігін саралай білген , орнына , маңызына
сай қолданған.Әр санда өзіндік ие болатын ,
мақсаты мен мағынасы болатынын сезсе , түйсіні
білген.Әр санның өзіндік қасиеті шариғатқа
байланысты , тәрбиелік мәні мен саналы орны
болған.Ұлы ғұлама , әлемнің екінші ұстазы ӘбуНасыр Әл-Фараби бұдан мың жылдан аса уақыт
бұрын “адамға ең бірінші білім емес , тәрбие
керек.Тәрбиесіз берген білім адамзаттың қас
жауы”-деген қағидасын ұстанамын.

Кіріспе
Математика – ғылымдардың ішінде ең ерте шыққаны

, Оның тарихы ғасырлар түкпірінде жазу мен сызу
жоқ кезде басталған.Адамзат тағылығының даму
дәуірінің табалдарығының аттап басқан заманда
“артық” “кем” “үлкен” “кіші” ұғымдары туған.Бұлар
кейін “тең” ұғымының шығуына негіз болған.Ең
алғашқы сандар , яғни цифрлар б.з.д 2
мыңжылдықта болған деседі.Тарихқа жүгінсек ,
дерек көздері сандардың ежелгі Вавилонда
қолданылғанын айғақтайды.Қарап отырсақ ,
әркімнің өзі сенетін сандары болады.Біреудің
бақытты саны -13 , бақытсыз саны – 9 делік.

Зерттеудің мақсаты
Қазақ халқының салт-саанасы мен ата-

бабасынан келе жатқан өз бойындағы
ерекше қасиеттерін талантты мен
дарындылығын , өзгеден ерекше табиғи
қабілеті арқылы биіктерден көріну.
Қасиетті сандар арқылы Тәрбие берген
салт-дәстүрін сол қалпында сақтап қалу.
Сонымен қатар бұл киелі сандар туралы ең
маңызды , қызықты және түсінікті
нәтижелерді жинақтау.
Көптеген шешілмеген мәселерді атап

7 санының қасиеті
Аптаның жеті күні.Олар : дүйсенбі , сейсенбі ,

сәрсенбі , бейсенбі , жұма , сенбі , жексенбі.
Кемпірқосақтың жеті түсі.Жарық мынандай
жеті түстен тұрады : қызыл , қызғылт – сары ,
сары , жасыл , көгілдір , көк және күлгін.Күн
сәулесі жаңбыр тамшысына түскенде ,
жарықтың жеті түсі сынып , тамшы арасынан
көрініп , кемпірқосақ пайда болады.
Жеті жұт. Олар : құрғақшылық , жұт (мал
қырылу) , өрт , оба (ауру) , соғыс , топан су ,
зілзала (жер сілкіну).

Пифагордың
болжамы:
Ал Пифогор болса: «Әр сан өзіндік ерекшелікке ие» деген екен.

Ғалымдардың бұл тұжырымдарына сену-сенбеу әркімнің өз еркінде.
Басқа ғылымдар мен дін қағидаларының да болжамдарға сай келе
бермеуі мүмкін. Дейтұрғанмен, әр санның адам өмірінде белгілі бір маңыз
иеленетін жоққа шығара алмаспыз.
Математика өмірді сан арқылы бейнелейді. Тіршілік ете бастаған алғашқы
кезеңде адам баласы жазу-сызудан бұрын-ақ санауды үйренгені хақ. Сен
сандарды жалықтыратын нәрсе деп ойлайсың ба? Тағы да ойланып көр.
Адамдар қалай санай бастаған? Адамдар санай бастаған кезде, сірә,
санау үшін қол саусақтарын пайдаланған болар. Барлық адамдарда он
саусақтан болғандықтан, ондықтармен санау ыңғайлы болған. Біздің
қазіргі заманда санаудағы ондық жүйесі осылай туындаған. Адамзат
баласы сандардың атауын ойлап тапқанға дейін саусақтар есептеудің ең
қолайлы тәсілін табуға көмектескен. Сен бірдеңе санау кезінде
саусақтарыңды пайдалансаң, ешқашан да жаңылыспайсың. Саусақтарыңа
қарап–ақ, сандарды атамастан оларды көз алдыңа елестете аласың.
Саусақтар мен сандар арасындағы байланыс көне замандардан бері бар.
Тіпті қазір де біз “сан” сөзін пайдаланамыз. Ол “саусақ” деген ұғымды
білдіреді. Міне біздің зерттеу тақырыбымызға арқау болып отырған да
осы сандар арасындағы 7саны және оның қасиеті.

Қазақ халқының санды
құрметтеуі
Қазақ халқы тілге бай. Әр сөзін талдай

білген, әр сөзіне мән берген халық. Қазақ
үшін әр сөздің ғана емес, әр санның өзіндік
қасиеті, шариғатқа қатысы, тәрбиелік мәні,
саналы орны болған. Расында қазақ бір
санынан бастап, әр санның қадірі мен
қасиетін салмақтап, өзіне тән ерекшелігін
саралай білген, орнына, маңызына сай
қолданған. Әр санда өзіндік ие болатынын
мақсаты мен мағынасы болатынын сезе,
түйсіне білген.

Мәселе , зерттелетін
зат
Мәселе: Білім беруде және тәрбие саласында қасиетті

сандардың алатын орнын зерттеу.
Зерттелетін зат: Халықтық педагогика элементтерін кеңінен
пайдалану, ұрпақ бойында адамгершілік қасиетін дамытуда
пайдасы бар екенін зерттеу.

Жердің жүзін мекендеген халықтардың көбісі ерте кезден-ақ
жеті санында сиқырлық күш бар деп санаса, оны киелі, қасиетті
деп ұғатын да ұлттар бар. Біздің ата-бабаларымыз да жеті
санын қастерлеп, бірқатар таным-түсінігі мен табиғат
құбылыстарын, аспан денелері мен заң, жүйелерді жеті
санымен атайды. Аллаһ Тағаладан пенделеріне түскен қасиетті
кітаптардың бірі – Тауратта жеті саны 500 рет қайталанады.
Қазақтардың таным - түсінігінде Жеті ата. Бұл – қазақ халқының
дәстүрлі салт-санасында адамның ата жағынан тегін таратудың
нақты жүйесі. Әрбір қазақ баласы өзінен бастап жеті атасының
аты жөнін білуге міндетті. Мұны әке-шешесі, ата-әжесі үйретіп,
жаттатуға тиіс.
Өйткені қазақта жеті атаға дейін қыз алыспайды, оған дейінгі

Сондай – ақ.......
Сондай-ақ, адамдар атасынан төмен қарай атағанда былайша ататек

жалғасады: ата, әке, бала, немере, шөбере, шөпшек, немене. Мұнан соң
туыстың атаулар әрі қарай: жүрежат, туажат, жұрағат, жат жұрағат, жегжат,
жамағайын болып кете береді. Жеті аталық ұстаным әрбір қазақтың, бүкіл
халықтың бабалар рухы алдында іштей жауапкершілік сезімін оятатын
күшке ие.
Ол – этникалық тұтастықтың қуатты арқауы, темірқазығы. Сол себепті атабабаларымыз: «Жеті атасын білмеген: жетесіз», «Ата – тегін айтқанның айыбы
жоқ» деп ұрпақтарына жеті атасын білуді өсиет, аманат етіп айтып кеткен.
Қазақтар бала, немере, шөбере, шөпшек, немене, туажат, жүрежатты «Жеті
пұсты» деп те атайды.
Жеті қазына. Ол жөнінде пікір таласы көп. Алайда қазақтар ертеде жеті
қазынаға мыналарды жатқызған: 1. Ер жігіт. 2. Сұлу әйел. 3. Ілім-білім. 4.
Жүйрік ат. 5. Құмай тазы. 6. Қыран бүркіт. 7. Берен мылтық.
Қазақтар жеті қазынаны «жеті ырыс» деп танып, оған мыналарды жатқызған:
1. Адамның ақыл-ойы, санасы. 2. Денсаулық. 3. Ақ жаулық (ердің жары). 4.
Бала (өмір жалғасы). 5. Көңіл (көңіл мен пейіл кең болса, ынтымақ, береке
орнайды). 6. Жер («Жерсіз – ел тұл, ерсіз – жер тұл»). 7. Ит.

Жігіттің жеті
қазынасы
Жігіттің жеті қазынасы:
Жүрдек аты –жігіт қаны, қанаты
Қыран бүркіт – қарым күші, қуаты.
Құмай тазы - бастан берік сенімі,
Ақ мылтығы – сөнбес оты, серігі
Алмас кездік – жігіт сусы, һәм мысы
Ау жылымы – амал, айла, әдісі
Қара қақпан серті себі тірліктің
Осы жеті қазынасы жігіттің.

Ислам аңызы
бойынша...
Ал, Ислам аңызы бойынша, жеті қазынаға мыналар

жатады:
1. Қыдыр (қызыр). Қыдыр дарыған адам бай
болады.
2. Бақ. Ол ерекше жаратылған құдірет иесі. Бақ
дарымайды, қонады.
3. Ақыл (Байлық пен бақыттың тірегі).
4. Денсаулық.
5. Ақ жаулық.
6. Тұз (Ол – Алланың адамдар мен жанжануарларға берген несібесі, таусылмайтын кені).
7. Ит. (Адам Ата мен Хауа Ананың алғашқы серігі).

Басқа халықтардың
түсінігі
Қазақтардан басқа халықтарда да жеті қазына туралы өзіндік

таным, түсінік бар. Мысалы, грек аңыз - әңгімелерінде жеті
қазынаға мыналар жатады: 1. Көк аспан. 2. Күн (барлық зат оның
шуағынан нәр алады). 3. Ай (түнгі тіршілік нәрі). 4. От (От – Күннің
жердегі сүлдесі. Оны пайдалану арқылы адамдар дүниенің төрт
бұрышына тарады). 5. Су. (сусыз тіршілік жоқ). 6. Жер (тіршілік
анасы). 7. Ит.
Жеті қат көк. Ол – аспан әлемі туралы мифологиялық түсінік.
Оның үш мағыналық сипаты бар. Біріншісі: Аллаһ Тағала аспанды
жеті қабатты етіп жаратқан. «Алланың жеті аспанды қабат-қабат
етіп жаратқанын көрмедіңдер ме?» (Құран Кәрім, 72 сүре, 14 аят).
Екіншісі: жеті жұлдызға байланысты атау. Олар: Ай, Мер- курий
(Ғұтрад), Шолпан (Зуһ-ра), Күн, Марс (Миррих немесе Қызыл
жұлдыз), Юпитер (Мүштари), Сатурн (Зұхал). Үшіншісі: ежелгі
түркілік мифологиялық түсінік негізіндегі мағына. Ол
мұсылмандық ұғыммен сіңісіп, ұмытылып кеткен.

Ежелгі наным сенімдер
Жеті қат жер. Ежелгі наным-сенім бойынша олар

мынандай: 1. Тұңғиық. 2. Жылан. 3. Су. 4. Қос балық. 5.
Қара тас. 6. Көк өгіз. 7. Жер. Жаратылыстың сегізінші
қабаты – тағдырдың талайы жазылған «лайық» атты
жазу тақтасынан, тоғызыншы қабаты – «күрсі», «мінбер»
және «тақ» орнатылған тәңірлер әлемінен тұрады.
Жетіқарақшы. Ол – аспанның солтүстік жарты
шарындағы шоқжұлдыз. Оның 1, 8 көрінерлік
жұлдыздық шамаға дейін жалтырап көрінетін ең жарық
жұлдыздары – Алиот пен Дубке. Жетіқарақшының
жарық жеті жұлдыздың сыртқы пішіні шөміш тәрізді.
Оның шеткі екі жұлдызы бойынша Темірқазық
жұлдызын табуға болады.

Жетіқарақшы наурыз, сәуір айларында жақсы көрінеді.
Темірқазықты айнала қозғалатын жетіқарақшы арқылы
жер тараптары мен түнгі мезгілді айыруға болады.

Жеті жетім.Жеті ғашық.Жеті
тозақ
Жеті жетім. Бұл жөнінде мынандай даналық сөздер бар: Тыңдамаған сөз жетім,

Киюсіз тозған бөз жетім. Иесіз қалған жер жетім. Басшысы жоқ ел жетім. Аққу,
қазсыз көл жетім. Жерінен айырылған ер жетім. Замандасы қалмаса – Бәрінен де сол
жетім.
Жеті ғашық. Халықтың ән – жырында жеті ғашық мынандай екі нұсқада кездеседі:
а) Ләйлі – Мәжнүн, Жүсіп – Зылиха, Фархад – Шырын, Тахир – Зухра, Арзу – Қамбар,
Уәлик – Ғарра, Уәки – Күлшаһ.
ә) Ләйлі – Мәжнүн, Жүсіп – Зылиха, Фархад – Шырын, Баһрам – Күләнда, Сейпілмәлік
– Бәдіғұл, Бозжігіт – Анула (кей нұсқада Қарашаш), Зияда – Хорлы (Хорлы - Ғайын).
Әлемдегі жеті санымен аталатын кереметтер Вавилондықтардың түсінігінше, әлемде
жеті планета бар. Сол себепті олардың ғибадатханалары да жеті деңгейлі. Бірқатар
діндерде де жеті саны киелі: еврейлердің балауыз қойғышы, шырағдандары,
менорлары жетіден.
Ислам дінінде Жеті аспан: күміс, алтын, меруерт, ақ алтын, жақұт, анартас және
ғажайып жарық. Жеті шәріп: Мекке шәріп, Мәдина шәріп, Бұхар шәріп, Шам шәріп,
Қатым шәріп, Құддыс (Мысыр) шәріп, Кәләм шәріп (Құран).
Жеті тозақ:
1. Сағир.
2. Лазо.
3. Сақар.
4. Жахим.
5. Жаһаннам.
6. Хауия.
7. Хатома.

Христиан дінінде 7 саны.7 күнә
Христиан дінінде Жеті саны: сенім, үміт, қайырымдылық,

әділеттілік, сабырлық, ақылдылық және рухтың күші.
Таурат кітабы бойынша: Құдай 1 – күні жарықты, 2 – күні аспанды,
3 – күні жерді, 4 – күні Күн, Ай және жұлдыздарды, 5 – күні
балықтар мен құстарды, 6 - күні аңдар мен адамдарды жаратқан, 7
– күні дем алған. Бұл әлемді жаратуға арналған жеті күн деп
аталады.
Өлімге себепкер жеті күнә:
1. Тамақсаулық.
2. Жалқаулық.
3. Нәпсіқұмарлық.
4. Өркөкіректік.
5. Ашу.
6. Қызғаншақтық.
7. Сараңдық.

Қорытынды
Қазақ халқында 7 саны - ерте замандардан киелі

сан болып есептеледі. Ол дегеніміз - 7 қазына,
ұлттық тағамдардағы 7 түрлі қоспалар, әлемнің
7 кереметі, аптаның 7 күні, кемпірқосақтың 7 түсі,
Жетіқарақшы жұлдызы т. б. Ертегілерде 7 батыр,
7 ағайынды, 7 ұл, 7 қыз...т. с. сияқты болып
кездеседі. Бастапқыда балалар қазақ тілінде
аптаның жеті күнін еске түсірді. Халқымыздың
ежелгі дәстүрінің бірі, бала туғаннан кейін 7
күннен кейін тойлап, адам дүниеден өткеннен
кейін 7 күннен кейін жетісін өткізеді.

Авторы:Еркебұланқызы Жәния.
Ұстазы: Жанбуршина Айнагүл Тынысбайқызы.

Ұқсас жұмыстар

Ғылыми жобаның тақырыбы

Дискідегі ақпаратты сығу программалары

Ондық бөлшектер

Сөз құрамын Сөз таптарын зерттейтін сала

Бес бұтақта ағашта

Пәндер