Бақша шаруашылығында ауыспалы егістерді құрастыру

Презентация қосу

Бақша
шаруашылығында
ауыспалы егістерді
құрастыру

Орындаған:Ыдырысова Б.
Ауыспалы егіс – топырақ құнарын
сақтау және арттыру, тұрақты мол өнім алу
мақсатында дақылдарды және танаптарды
алмастырып отыру жүйесі. Ауыспалы егістің б.з.б.
қолданылуы туралы мәліметтер Рим шежірелері
(Катон, Варрон, Вергилий, т.б.) арқылы жеткен.
Қазақстанда қара топырақты, ылғалдылығы
жеткілікті аймақтарда 5 танапты және 8 танапты
Ауыспалы егістің кеңінен қолданылады. Ауыспалы
егістің жүйесі ауыл шаруашылығында өндірілетін
өнім түріне қарай егістік, мал азықтық және арнайы
болып үш түрге бөлінеді. Егістік ауыспалы егістің
жүйесі бойынша ылғалдылығы мол жерлерде егістік
дақылдарды (бидай, сұлы, арпа, жүгері, қызылша,
күнбағыс, картоп, т.б.) себердің алдында танапқа 2 –
3 жыл жоңышқа егіледі. Ауыспалы егіс мол өнімді
дақылдар егіп, халықты азық-түлікпен, малды
жемшөппен және техниканы жыл бойы жұмыспен
қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Ауыспалы егісте бақша
дақылдарын дұрыс
орналастыру бұл- мол өнім
алуға бағытталып қана
қоймай, ауыспалы егіс
дәрежесінде бақшалық
дақылдар мен
агротехникалық іс-шараның
жүйесінде жүретін
шаралардың бірі бақша
шаруашылығы болып
табылады. Бұрынғы кезде
бақша дақылдарын және
осы дақылдың алдыңғы
дақылы болып табылатын
дақылдарды тың және
тыңайған жерлерде
кезектестіріп, оларды ылғи
отырғызып отырған.
Бақша шаруашылығымен айналысатын
көпжылдық Быковской деректеріне сүйенер
болсақ , қарбыздың егісі тыңайған жерге және
көпжылдық шөптің каяртсына 1 га шегінде
отырғызылса 150-200 ц өнім алынған.
1967 жылы Калачевский районының
Волгоград облысындағы «Ресей» колхозында
қарбыздың егісі шамамен 150 ц 1 га келді, ал
бұрыннан жатқан бос жерде- 70 ц ғана келген.
Кездейсоқ және соңғы уақытта көптеген
шаруашылықтар, яғни төменгі Поволжья
зонасында, орта Азияда, Қазақстанда тың және
тыңайған жерлерге бақша дақылдарын
отырғызған. Мысалы, Камыщинскідегі
"Добринский" совхозында, бақша
шаруашылығымен айналысатын жыл сайын 500
бас ауданда га (1972 жылы. - ауданда га 650),
оларды көбіне тыңайған жерге дақыл
Соңғы жылдарда тың және тыңайған жердің
ауданы қысқарды. Сол себептен сырттың
перспективалы алдыңғы дақылына бақшалық
дақылдарға туды. Ғылыми мекеменің қатарынан
зерттелген және жеке бақша шаруашылығымен
айналысатын мамандардың тәжірибесінде
бақшалық дақылдардың ізашарлары бұл
көпжылдық шөптерді қолдану пайдалы екені
де ескерілген.
Быковской тәжірибелі бекетінің мәліметі
бойынша бақша шаруашылығында көпжылдық
шөптерден кейін бақша дақылын еккенде жақсы
өнім алынатыны да анықталған, тіпті тыңайған
жерлерден де маңызы зор болып келетінін де
ескерген.
Көпжылдық шөптер табиғи тыңайған жердің
бірталай тәуір ізашар яғни, жердің құнарын тез
қалпына келтіреді :егістікте, астынан шығатын
Егістіктегі қырбыз
тұқымына ізашардың
тигізетін әсері
Тұқым егістігі
Алғы дақыл 1 га дана Ц С
1 га
1.Көпжылдық шөп (3- 3779 202
жылдық жоңыщқа)
2.Шөп қаяртысының 4259 150
айналымы
3. Үшжылдық 2933 148
тыңайған жер 3124 109
4.Тыңайған жердегі
Егісте Мелитопольский 142 қарбызын әр түрлі алғы
дақылмен екендегі көрсеткіш
Көпжылдық шөптердің
ішіндегі- еркекшөп ең
табиғи таза немесе
шөпаралас компоненттің
бірі, бақша
шаруашылығында ең
жақсы ізашар болып
табылады. Жоңышқа бұл
ауыспалы егістегі ең
пайдалы таптырмас
ізашар, ол топырақты тез
құрғатады және келесі
жылға оның ылғалдығын
жақсы сақтап тұрады. Сол
себептен жердің ұқыпты
Көпжылдық зерттеу және озық шаруашылықтың жұмысының
тәжірибесінің анализы, Быковской тәжірибелерінен кейін мына
ауыспалы егісті Поволжья зонасы үшін тиімді деп бекітті: 6 сатылық
дауыспалы егістік(шөптекті) :
1) көпжылдық шөптің (жазғытұры жоңышқаны, ал күздігүні, еркекшөп)
айналымы; пользования бірінші жылының
2) біржылдық шөптер;
3) шөптердің үшінші жылы пайдалануы
4) шөбі;
5-6) бақша.
7 сатылық ауыспалы егістік: 1) қыстайтын шөптер (күздігүні
еркекшөп, жазғытұры жоңышқаны)
2) бірінші жылы пайдалануға болатын
3) үшінші жылы пайдалануға болатын
4) шөбі;
5-6) бақша;
7) арпа, бидай.
8 сатылық ауыспалы егістік: 1) пар;
2) бірінші жылында пайдаланылатын
3)екінші жылында пайдаланылатын
4) үшінші жылында пайдаланылатын
5) шөбін;
6-7) бақша;
8) арпа, бидай.
Егер арпаны енгізсе онда бұл саты 9 сатыға
да айналады.
Кейбір шаруашылықтар үшін, яғни эрозияға
ұшыраған, қайта пайдалануға мүмкіндігі
бар, органикалық тыңайтқыштарды енгізу
арқылы мына сатыны ұсынып ауыспалы егіс
құрастыруға болады:
1) пар;
2) күздік қара бидай (қарамастан немесе
бидай);
3) бақша;
4) арпа, бидай;
5) жүгері (тәуір сүрлемге);
6) бақша;
7-8) арпа, бидай.
Жемге арналған 6 сатылық ауыспалы
егістік:
1) жоңышқа дәндер
2)бірінші жылының жоңышқасы;
3) екі жылының жоңышқасы;
4) бақша;
5-6) жүгері, сорго.
6 сатылық көкөністі –
тамақтандырылатын
ауыспалы егіс:
1) жоңышқа дәндер
2) жоңышқа;
3) бақша;
4) томат;
5) жүгері, сорго;
Астраханьдағы қарбыз
шаруашылығымен
айналысатын мамандар
ұсынған ауыспалы
егіс түрі:
1) дәндер + жоңышқа
ұсынады;
2-3) жоңышқа;
4-5) қарбыз ша каяртыс
және каяртыстың
Ауыспалы егістің, дақыл мен сүрі жерді ретімен
ауысуына, олардың кезектестік қағидасына өзгертулер
енгізуге мүмкіндік беретін қасиетін оның икемділігі
(бейімделгіштігі) деп атайды. Айналымы үзақ және
биологиясы үқсас дақылдардан тұратын ауыспалы егістің
икемділігі жоғары.Дақылдардың кезектесу қажеттілігі
химиялық, физикалық, биологиялық, экономикалық
себептерге байланысты.
Әр түрлі өсімдіктер қүрғақ заттардың қалыптасуына
судың мөлшерін әрқалай жүмсайды. Қант, жүгері,
күнбағыс, көп жылдың шөптер тары мен арпа сияқты
өсімдіктерге ңарағанда суды көбірек жұмсайды және то-
пырақты күштірек құрғатады. Сондықтан ауыспалы
егісте әр түрлі даңылдарды алмастырғанда қоректік зат-
тарды және топырақ ылғалын тиімді пайдалануға
мүмкіншілік туады.Танапта дақылдардың алмасуы
топырақтың физикалық жағдайын, өсіресе оның
құрылымы мен тығыздығын жақсартады.Бір жылдың
отамалы дақылдарды қарқынды өңдеулер мен
қайталама есіру топырақтың тым борпылдақ болуына,
қара шіріктің азаюына, соңынан топырақ құрылымының
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Егіншілік жүйелерінің ғылыми негіздері

Ауыспалы егіс

Қарқынды егіншілікте туралы түсінік. Тыңайтқыш - ауыл шаруашылығы дақылдарының өнiмiн арттырудың басты факторы

Күнбағыстың сұр шірігі

АРАЛ ӨҢІРІ АРҚЫЛЫ ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ҒЫЛЫМИ ЗЕРТТЕУ ИНСТИТУТЫ

Ауыспалы егісдерді жіктеу

ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫ МАҚТАРАЛ АУДАНЫНЫҢ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ

Шаруашылық аралық жерге орналастырудың дамуы және мазмұны

Көкөністердің ауыспалы егістік танабы мен өсіру әдістері

Қазақ тілі пәнінен тест тапсырмалары

Пәндер