Жеміс бағын отырғызу

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым
министірлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан
Мемлекеттік университеті

Презентация
«Жеміс бағын
отырғызу»
Орындаған: Сағидулла М.
Джумагулова Қ.
Бердімұратова М.
Тобы: АП-12-1к1
Қабылдаған: Түймебаева Б.
Жеміс ағаштарын отырғызуды
жоспарлау қағидаттары

Бақты салу барысында жіберілген кемшіліктер, әдетте, бірнеше жылдардан
кейін байқалады. Олардың кері әсерін түзету немесе баяулату мүмкін
болмағандықтан, бақтың мерзімінен бұрын жойылуына, олардың өнімділігінің
төмендеуіне, үлкен шығындарға әкеледі және жұмсалған қаржы өтелмейді.
Сондықтан өндірістік бақтарды салуды, арнаулы мекемелер (Қазақстанда-
Қазбақжоба) дайындаған жоба негізінде ғана жүргізеді. Жобада өзара
байланыстағы маңызды міндеттерді шешу қарастырылады: климат жағдайын
талдау, топырақты зерттеу, бақ орнын таңдау, тұқымдық-сұрыптық құрамды
негіздеу, жемістік және бақ қорғау ағаштарының құрылғысы, жеміс өсімдіктерін
өсірудің ең жетілген технологиясын негіздеу, суландыру жүйесін жобалау және
салу, жолдарды және шаруашылықішілік көлік жүйесін, инженерлік құрылғылар
(газ, жарық, су, құбыр, тазалау нысандары, байланыс, т.т.), жәшік-бөшке
шаруашылығы, тоңазытқыш-тар, өндірістік және тұрмыстық бөлімдер, ағаш
отырғызу және оны пайдалану есептері, жобаны толық игеру кезеңінде
шаруашылықтың экономикалық тиімділігін анықтау және т.б.
Жеміс ағаштарын
отырғызудың
5 тәсілі бар:
алдын ала
дайындалға
н
шұңқырды
шұңқырларғ
алдын ала
а қолмен
қазбай
немесе
отырғызу;
шұңқырқазғ
ышпен
отырғызу;

орларға экскаваторл
отырғызу; ық тәсіл
Бақ аумағын ұйымдастыру
Бақ аумағын дұрыс ұйымдастыру жерді,
машиналарды, құралдарды, көліктерді, жұмысшы күшін
тиімді пайдалануды қамтамасыздандыра отрып,
соңында өсімдіктің және еңбек өнімділігінің артуына
әкеледі.
Бақ аумағын ұйымдастыруға: орамдарға бөлу
және оларда тұқымдықтар мен сұрыптарды
орналастыру; жолдарға (торапты, орамаралық,
орамішілік, т.т.), суландыру жүйесіне, орман қорғайтын
жолақтарға, өндірістік құрылыстарға орын бөлу; су
шаюға қарсы шаралар жатады.
Жеміс бақтарының аумағын ұйымдастыруда
бастаушы элемент болып орам (квартал) саналады – бақ
қорғайтын жолақтармен және жолдармен шектелетін,
жердің белгілі бір алаңы. Бақ орамдарын, мүмкіндігінше
бірдей көлемде, негізгі жел бағытына көлденең
орналастыратындай, тік бұрышты пішінде бөледі.
Қазақстанның солтүстігінде орамдар оңтүстік
шығыстан солтүстік батысқа қарай бағытталуы керек.
Орамның ені бақ қорғайтын жолақтың қандай
қашықтыққа әсер ете алуына байланысты. Айталық,
ағаштың биіктігі 10 м болғанда орамның ені 100-150 м
аспауы керек. Олардың ұзындығы енінен 4-5 есе артық
болуы мүмкін, ал жіңішке орамдарда бүлдірген,
таңқурай, қара қарақат үшін (70-80 м) – 4-5 есе.
Орамның оңтайлы алаңы 5-7 га, ал жүзімдіктер үшін – 2-
3 га (В.К.Путий, 1984). Беткейлі жерлерде орамның ұзын
жағы, оған көлденең орналасады. Мұндайда құнарлы
топырақтың шайылуы азаяды.
Тұқымдарды, сұрыптарды
таңдау және бақ алабында
орналастыру
Өндірістік бақтар үшін тұқымдарды және сұрыптарды таңдау
республикалық тұқымдар және сұрыптар сынау комиссиясының
ұсынысы бойынша жүргізіледі. Тұқымдарды және сұрыптарды
таңдауға жемістік және жидектік дақылдардың жеміс салуға кірісу
мерзімі және өнімнің деңгейі мен экономикалық тиімділігі, оның
өңдеуге жарамдылығы, жұмыс күшіне, техникаға, суландыру суына
деген қажеттілік, т.т. тәуелді. Отырғызуға өсіруге рұқсат етілген
сұрыптарды ғана пайдаланады.
Қазақстанның солтүстігіне тұқымдардың мынадай арақатынасы
ұсынылады (%):
Қазақстанның солтүстігінде жеміс
ағаштарын өнеркәсіптік бақтарда
отырғызу сұлбалары
Тектер Қатарара Бір 1 га
лық, м қатардағ өсімдікте
ы ара - р саны,
қашықты дана
қ, м
1 2 3 4
1 2 3 4
Алма 5 3-4 500-667
Алмұрт 5 4 500
Алхоры 4 2-3 833-
1250
Шие 3-4 1-1,5 1667-
3333
Қарақа 3 1 3333
т
Қарлығ 3 1,5 2222
а
Таңқур 2,5-3 0,6 5556-
ай 6667
Бүлдір 0,8 0,2 62500
ген
Үшқат 1,5 0,5 13333
Шетен 2,5 1,5 2667
Шырғана 4 2-3 833-
Алаңды бақ отырғызуға
бөлу
• Бақты, оның жобасын бекіткеннен кейін, белгіленген жерге орналастырады. Бақ
салуға таңдалып алынған жерді орамдарға (кварталдарға) бөледі, суландыру
жүйелерін, жол торабын жүргізеді, бақ қорғағыш жолақтарды салады. Бақтың
көлемі үлкен болса бұл жұмыстарды геодезиялық аспаптардың (теодолит,
эккер) көмегімен атқарады, жерөлшегіш таспаларды, қадаларды пайдаланады.
• Орамішілік бөлулерді, яғни ағаштардың отырғызылатын орындарын белгілеуді
қолмен немесе механизм күшімен жүзеге асырады. Қолмен бөлгенде алдын ала
белгі қойылған жіптерді, сымдарды, сондай-ақ өлшегіш таспаларды қолданады
немесе көздеу әдісімен орындайды (17 – А, Б, В – суреттері).
Екпе көшеттерді отырғызуға
дайындау
• Отырғызуға жақсы дамыған тамыр жүйесі бар
және топырақ үстілік бөлігі зақымданбаған екпе
көшеттер жарамды. Шіріген, жаншылған
тамырлардың барлығы зақымданбаған бөлігіне
дейін өткір қайшымен немесе өткір пышақпен
кесіледі. Кесік тегіс, көлемі кішкентай және тамыр
жүйесінің ішіне қарай бағытталуы тиіс. Егер
тамырда шор не беріш (каллюс) болса, кесуді
жаңғыртудың қажеті болмайды.
• Қабықта механикалық зақым немесе
шірігендей болса, ондайда сол орын
жарақаттанбаған ұлпаға дейін тазаланады да, бақ
нұмы, петролатум, тіпті болмағанда саз жағылады
және синтетикалық жарғақпен немесе кенеппен
оралады.
• Тамырды құрғаудан қорғауға ерекше көңіл
бөлінеді. Отырғызар алдында тамыр жүйесін
арнаулы дайындалған топырақ быламығына
батырып алады. Екпелерді отырғызу шұңқырларына
бөлгенде, құрғамау үшін шұңқырларға көме тұрады.
Егер отырғызылатын екпелер біраз уақыт ашық
қалып, құрғағандай болса, олардың тургорын
қалпына келтіру үшін, бір-екі тәулік суға салып
қояды. Жақсы көндігуі және тамыры пәрменді өсу
Отырғызғаннан кейін
күтіп-баптау
•Отырғызғаннан кейін екпелерді түзету (көлбеуленгенін
тіктеу, топырақты тығыздау), шұқанақтар жасау, суландыру,
қадаға байлау, бұтақтарды біріне-бірін бағыңқылау үшін шырпу,
екпелерді кеміргіштерден қыста қорғау (бірнеше жылға
жарайтын ұялы полимерлі торларды қолдану) жұмыстарын
мұқият жүргізеді.
• Бақ салу барысында қауіпсіздік техникасын сақтау
қажет: қадаларды дайындау, тасымалдау және белгіленген
орындарына қадау, кескіш құралдарды абайлап пайдалану,
материалдарды тиеу, тасымалдау және түсіру ережелерін сақтау;
бақ салу кезінде бөтен адамдардың сол жерде болуына жол
бермеу; жұмыс істейтіндер механикаландырушы құралдарға
тым жақын тұрмауы қажет, екпе көшеттермен, машиналармен
жұмыс істегенде қолқаптары болуы тиіс. Отырғызуды
механикаландырғанда трактористің, отырғызушының, әперіп
тұрушының алаңдауына, машинаның қозғалысы кезінде түсіп-
шығуына рұқсат етілмейді, әперіп тұрушы мен тракторист
арасында берік дабыл (сигнал) болуға тиіс.
• Бақ отырғызу аяқталғаннан соң акт жасалынып, соның
негізінде көп жылдық ағаш екпелеріне төлқұжат толтырылады.
Бұл құжатқа отырғызу, қосымша отырғызу, күтіп-баптау,
тыңайтқыш енгізу және әр тұқымдас, сұрып, орам бойынша
жылдағы өнім жинау туралы мәліметтер жазылады.
Қолданылған
әдебиеттер тізімі
1. Жетісу. Энциклопедия. - Алматы: «Арыс» баспасы, 2004. —
712 бет.
2. Қазақ энциклопедиясы
3. Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы :
Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990
4. Ашикбаев Н.Ж., Рябинина Г.Н., Бочарников А.П.Болезни и
вредители корнеплодов и лука на Юге, Юге- Востоке
Казахстана. — Алматы, 1999.
5. Бей-Биенко Г.Я. Общая энтомология. - М., 1980.
6. Бондаренко Н.В. Биологическая защита растений. -М., 1986.
7. Бондаренко Н.В., Поспелов С.М, Персов М.П. 06- щая и
сельскохозяйственная энтомология. - М., 1983.
8. Власов Ю.И., Ларина Э.М. Сельскохозяйственная
вирусология. — М.: Колос, 1982.
9. Викторов Г.А. Экология паразитов-энтомофагов. -М., 1976.
10. Головин П.Н. и др. Фитопатология. - Л.: Колос, 1980.

Ұқсас жұмыстар

МЕКТЕП ОҚУ ТЕЛІМДЕРІНДЕ АЛМА БАҒЫН ӨСІРУ

Магалеб шиесі

Елдімекенді көгалдандырудың негізгі жұмыстары

Жеміс - жидек дақылдарының зиянкестеріне сипаттама

Бүлдіргеннің биологиялық сипаттамасы

Жеміс ағаштарының карантинді зиянкестері мен аурулары

Ботаникалық бақ туралы мәліметтер жинау

Жеміс жидектер өндірісі

Құрма - екіүйлі өсімдік

Фейхоаның маңызы және таралуы

Пәндер