Көпжылдық шөптер

Презентация «Көпжылдық шөптер»

Орындаған:

Тобы:

Қабылдаған:

Кіріспе

Көпжылдық өсімдіктер - 2 жылдан астам тіршілік ететін ағаштар мен бұталар және тұқымды өсімдіктер мен жартыл бұталар. Белгілі бір даму жасыл жеткеннен кейін қайта бірнеше рет жеміс береді.

Өсімдіктерді топтарға біріктіргенде олардың біріне-бірінің ұқсастықтары немесе айырмашылықтарын көрсететін белгілер пайдаланылады. Солар арқылы өсімдіктердің біріне-бірінің туыстық жақындықтарының деңгейі анықталады.

Құрылымы, тіршілік етуі жағынан бірдей және өз ата-енелеріне ұқсас, жеміс беретін, ұрпақ түзе алатын дарақтар бір түрге жатқызылады.

Құрылысы жағынан ұқсас түрлер туысқа біріктіріледі. Жақын туыстар бір тұқымдасқа олардың әрқайсысын қандай да бір класқа жатқызады.

Қалампыр - көпжылдық шөп түрі

Қалампыр (Dianthus) - қалампырлықтар тұқымдастарына жататын біржылдық және көпжылдық өсімдіктерінің бір туысы. Қалампырдың Азияда, Африкада, Еуропада шөп және бұта болып есетін 300-дей түрі бар. Солардан бұрынғы КСРО жерінде өсетіндері - 80. Қалампыр топтанып өседі. Гүлінен эфир майы алынады. Қалампырдың бірнеше түрі декорация ретінде теплицаларда, құмыраларда өсіріледі. Кейде шала бұта түрінде де кездеседі. Қазақстанның далалық аймақтарында, су алабындағы шалғындарда, тасты төбе баурайында, шалғынды тау бөктерінде өсетін 29 түрі бар. Еуразия мен Африкада, негізінен, Жерорта теғізі жағалауларында кездесетін 300-ге жуық түрі белгілі. Кейде шала бұта түрінде де кездеседі. Қазақстанның далалық аймақтарында, су алабындағы шалғындарда, тасты төбе баурайында, шалғынды тау бөктерінде өсетін 29 түрі бар. Бұлардың биіктігі 15 - 50 см-дей, жапырағы таспа немесе қандауыр тәрізді болады. Қалампыр туысының өзіне тән ерекшелігі - бірігіп кеткен тостағанша жапырақшаларының түбі қабыршақтанып келіп, гүл жапыраққа жабысып тұрады. Көбінесе қызыл, қызғылт, ақ, ала түсті, хош иісті, дара гүлдері сабағы мен бұтағының басында жетіледі. Гүл жапырақшаларының шеті тілімденген не ара тісті ирек. Көбелектермен тозаңданады. Маусым - тамыз айларында гүлдеп, жеміс салады. Жемісі - көп тұқымды қауашақ. Қытай, түрік, бақша, гренадин, Шабо қалампырлары Қазақстанның гүл өсіретін шаруашылықтарында әсемдік үшін өсіріледі. Ала қалампыр мен қытай қалампыры халықтық медицинада және парфюмерияда пайдаланылады. Емдік мақсатта өсімдіктің жер үстіндегі бөлігін гүлдеп тұрған кезінде жинайды.

Арамжоңышқа, борбас қалампыр

Арамжоңышқа, борбас қалампыр (Dianthus Borbasii) - көпжылдық шөп өсімдігі. Сабағының ұзындығы 40 см-дей, тік өседі. Арамжоңышқа бұрынғы КСРО-ның еуропалық белігіндегі, Кавказдағы, Батыс Сібірдегі және Орта Азиядағы қарағай ормандарының, шабындық жерлердің, құмдауыт аңғарлардың өсімдіктерімен бірге өседі. Мұны мал жемейді. Тамырынын құрамында сапонин көп болады.

Шоқпарбас қалампыр

Шоқпарбас қалампыр (Dianthus capitalus) - көпжылдық шөп өсімдігі. Мұның сабағының ұзындығы 30-70 см. Шоқпарбас қалампыр Донның, Қырымның, Кавказдың орманды алқаптарынын тастақ беткейлері мен қырат аймақтарында өседі. Мұны мал аздап болмаса, көп жемейді. Шоқпарбас қалампырдың тамыры мен гүлінде аздаған сапонин болады. Бұл қалампырды ел арасында тіс ауруына, безгекке қарсы қолданады.

Кекіре, немесе гүл кекіре

Кекіре, немесе гүл кекіре (Centaurea) - бұл күрделігүлділер тұқымдасына жататын өсімдіктердің бір туысы, бұлар көпжылдық та болып өседі. Кекіренің негізгі түрлері: көк кекіре, қауырсын кекіре, шабындық кекіре, күлтелі кекіре июль-августа гүлдейді. Кекіренің кейбір түрлері әсемдік үшін өсіріледі. Әсемдікке өсірілетін кекіренің негізгі түрлері: көгілдір кекіре, ащы кекіре (немесе кермек кекіре), шабындық кекіресі - ұзындығы 1 м-ге дейін баратын көпжылдық шөптесін өсімдік. Егінжайдың арасында бос қалған жерлерге, аңыздарға, бұта арасына өседі. Көктемнің басынан күзге дейін гүлдеп тұрады. Балды көп беретін өсімдік. Қауырсын кекіре мен егістік кекіре де көпжылдық шөп өсімдігі. Бұлар жаздан бастап, күздің аяғына дейін гүлдеп тұрады. Күлтелі кекіре - екіжылдық шөп өсімдігі, көбінесе шабындықта өседі. Мүйізді кекіре мен көк кекіре - біржылдық шөп өсімдігі. Бұлардың күздік және жаздық түрі болады. Астықтың және зығырдың ішінде арамшөп ретінде өседі

Кекіре, немесе гүл кекіре

Құлпырған қалампыр

Құлпырған қалампыр (Dianthus supbus) - көпжылдық шөп өсімдігі. Мұның жіп тәрізденген тамырсабағы жерде төселіп жатады. Құлпырған қалампыр бұрынғы КСРО-нің Еуропалық белігінің, Сібірдің, Орта Азияның және Қиыр Шығыстың орманды аймақтарында, шабындық жерлерінде, сирек өскен қайыңның арасында, топтанып өскен ағаштардың айналасындағы ашықтарда кездеседі. Таулы жерлердің альпі аймақтарында өсе береді. Хакас автономиялы облысы мен Шығыс Сібірдің жерінде мұны қой өте сүйсініп жейді де, жылкы жөнді жемейді.