Буаздықты анықтаудың клиникалық және зертханалық әдістері

Презентация қосу

Презентация
тақырыбы: «Буаздықты
анықтаудың клиникалық
және зертханалық әдістері»

Орындаған: Шәріпбек С.
Өмірбай М.
Тобы: АП-13-7к1
Қабылдаған: Абдуллаева Г.
Буаздық физиологиясы
• Аналық және аталық жыныс
клеткаларының бір-бірімен қосылып,
үшінші жаңа клетка - зиготаның
пайда болуын буаздық деп атайды.
• Буаздық - ұрғашы малдың
организмінде, ұрықтың өсуімен
(зиготаның) байланысты өтетін
күрделі физиологиялық процесс.
Буаздықтың басталуы ұрықтану
кезеңінен басталып, ұрпақтың
жетіліп, туумен аяқталады.
• Малдарда буаздық бір ұрпақты және
көп ұрпақты болуы мүмкін. Буаздық
қалыпты (физиологиялык) және
потологиялық болып бөлінеді.
Потология-лық буаздық кезінде
аналық организмінде физиологиялық
процесстер бұзылады. Сондай
процесстер ұрықтың (зигота)
организмінде де бұзылуы мүмкін.
Буаздық мерзімі деп ұрыктанған күннен бастап
туғанға дейін уақытты айтады. Бұл мерзім әр малдың
түлігіне байланысты әрқалай бола береді
Буаздық мерзімі, Ауытқуы
орта есеппен
Сиырда 285 күн 270 - 295 күн
Биеде 340 күн 320 - 355 күн
Саулықта 150 күн 145- 160 күн
Мегежінде 114күн 110-116 күн
Түйеде 365 күн 335 - 395 күн
Есекте 380 күн 360 - 390 күн

Алғаш буаз болған жас тұмса малдың буаздық мерзімі
ұзақтау болады, созалаң - қатпа ауруы бар малдың да буаздық
мерзімі ұзарады. Буаздық мерзімнің ұзақтығына тіпті малды
буаз кезінде дұрыс бағып - күтудің, азықтандырудың да әсері
бар.
Буаздық - деп ұрғашы малдардың организмінің
ұрықтанғаннан туғанға дейінгі ерекше физиологиялық күйін
айтады.
Ауыл шаруашылық малдарының буаздығының ұзақтығы әр
малда әр-түрлі болады. Ол малдың түріне, породасына, жасына,
Буаздықты
анықтау.
•Әдетте буаз малдың жем-шөпке тәбеті жақсы,
мінезі тыныш бірқалыпты, еркек малға көңіл
аудармайды, тіпті одан қашып аулак жүруге
тырысады. Құрсағы ұлғая бастайды. Төлдеуге
жақындағанда артқы аяқтарында, желінінде сондай-
ақ құрсақ қабырғасының төменгі жағынан аздаған
ісіктерді байқауға болады. Буаз мал тез шаршайды,
терлегіш келеді. Сауын сиырлардың буаздықтың
соңғы мезгілдерінде сүті азайып, суалып кетеді.
Төлдеуге 2-3 апта қалғанда малдың сарпайы ісінеді.
•Буаздықтың екінші жартысында төлді құрсақ
қабырғасының сыртынан қолмен басып анықтауға
да болады. Ол үшін дәрігер сиырдың оң жағынан
келіп, сол қолын сиырдың арқасына салады да, оң
қолының алақанымен құрсақ қабырғасын аш
өзектің тұсынан қабырғаның төменгі жағына ала
ішке қарай бір-екі дүркін итеріп қалады. Егер сиыр
буаз болса төлдің қайта келіп, алақанға соғылғаны
байқалады. Биені осындай әдіспен сол жағынан
тексереді.
Ұсақ және ірі малдың буаздығын
анықтау
•Ұсақ малды (қой, ешкі, мегежін т.б.)
тексергенде малдың құрсағының астынан
кұтеріп байқайды немесе екі жағынан
бірдей қысып, екі қолдың саусақтарын бір-
біріне тигізуге тырысады. Егер мал буаз
болса төл екі қолдың арасында қаттылау
дене болып білінеді.
•Ірі малдың буаздығын анықтаудың ең
дәл көрсететін әдісі - қолды сиырдың
немесе түйе мен биенің тік ішегіне қол
салып жатырды, жыныс бездерін, жатыр
қан тамырларын сипап, олардағы
физиологиялық өзгерістерді білу арқылы
анықтау. Бұл әдіспен тәжірибелі мамандар
сиырдың 30-45 күндік буаздығын анықтап
алады.
•Ауыл шаруашылық малдарының
буаздығын жоспарлы анықтаудың үлкен
өндірістік мәні бар мәселе.
Буаздықты анықтау үшін мына
төмендегідей әдістер
қолданылады:

4.зертханалық
тексеру - сағана
3. вагиналды кілегейін, сұйықтық
(жатыр сапасын, қанды,
вагинасыныц зәрдегі
1. сырт жақтан 2. тік ішекке қол
сағанасы) тексеру - гормондарды
анықтау әдісі, іштің салу (т.қ-с) -
жатыр сағанасы- тексеру (буаз
қабырғасын ректальді - жыныс
ның кілегей болғанда
сипалау «ұрпақты» мүшелердің
қабығын, сағанадан бөлінетін).
- төлді табу өзгеруін тексеру;
кілегей сұйық Буаздықты
бөлуін және жатыр анықтаудың негізгі
мойынын тексеру; әдісі тік ішекке қол
салу (ректальді
әдіс).
Буаздықты сырттан анықтау
• Буаздықты сырттан анықтау келесілерден тұрады - малды сырттан көру, төлді
сипалап табу, төлдің жүрегінің соғуын тыңдау. Малды сырттан тексергенде арт
жақтан оның формасының (контурының) өзгеруін көреді. (41-сурет).
• Сиырда тексеретін орынды былай табады: оң жақтан тізе буыннан омыртқаға
параллель сызық жүргізеді, қабырға астына қарай, жылқы да, тізе буынынан крупаға
қарай. Осы сызықтың шамасында (40, 41-суреттер) сиырды сол алақанмен, жылқыда
оң алақанды жеңіл ғана ішке қарай итереді, алақандарды алмай, қояды да сәл
босатады. Буаз жатыр өз орнына қайта, келгенде, төлдің қатты денесі қолға сезіледі.
Бұл әдіспен 6-7 айлық төлді анықтауға болады.

Ешкінің төлін сипалап анықтау Шошқаның төлін сипалап анықтау
Буаздықты рефлексологиялық
әдіспен анықтау.
• Бұл әдіс күйттеуші еркек малды қолдануға негізделген. Ұрықтандырылған
сиырларды он күн өткен соң күнде ертеңгілікте 15-20 тәулік бойы күйттеуіштер қосу
арқылы байқап отырады. Егер қашырылған малдың тоқтамағаны білінсе осы мерзім
ішінде олар қайтадан күйге келеді, кұйттеуші малға жақындап оның үстіне асылып
немесе артын тосып тапжылмай тұрып алады. Мұндай белгі көрсеткен сиырларды
қысыр деп тауып, қайтадан ұрықтандыру керек.
• Буаз сиыр күйттеуші малға жоламайды, өзіне жақындатпайды. Уақ малдың, биенің
буаздығын анықтағанда да рефлексологиялық әдіс кеңінен қолданылады.
Сиырдың буаздығын тік ішеккке
қол салып (реактально) анықтау
Буаздық Жатырдың, жатыр Жатыр айдаршасының өзгеруі Орта жатыр
мойынының және артериясының
ұрықгықтың орналасуы соғуының
өзгеруі
Қысыр Жатыр мойыны, денесі, айдаршасы Жатыр айдаршалары бірдей. Олардың арасында Сезілмейді
сиырда және ұрықтық жамбас қуысында жырық анық білінеді, сипалағанда жиырылады.
қасаға сүйектерінде орналасқан Айдарша домалақтанады, қатая түседі

1 -айлық Жатыр мойыны, денесі, Буаз айдарша жуандаған, диаметрі 3-4 см, Қан тамырлары
айдаршалары жамбас қуысында, былқылдақ, жиырылмайды ал буаз емес айдарша жуандаған, соғуы әлі
бірақ қасаға сүйегінің шетіне сәл сипалағанда жиырылады білінбейді
асылып тұрады. Ұрықтықта (буаз)
сипалағанда сары денешік білінеді
2-айлық Жатыр мойыны жамбас қуысынан Жатырдың буаз айдар-шасы 1,5 есе үлкейген Тамырлар жуандай
ішке қарай жылжыған, (диаметрі 7-8 см), сипалағада флюктуация түскен, соғуы білінбейді
айдаршалар қасаға сүйегіне (ішінде сұйық бар екені) білінеді. Айдаршалар
асылып тұрады. Ұрықтықта сары жиырылмайды, арасындағы жарық та
денешік білінеді білінбейді. Жатырдың жиырылмауы буаздықты
танудың ең басты белгісі болып табылады

3-айлық Жатыр айдаршасы ұзындығының Айдаршалар 3-4 есеге жуандай түскен, диаметрі Буаз айдарша жағында
үштен бір бөлігі іш қуысына түскен, 7-8 см.буаз емес айдарша да жуандаған. орта артериясының
ұрықтық та іш қуысында Айдарша аралық жырық тегістелген, білінбейді. жуандағаны
орналасқан. Сары денешік білінеді Флюктуация және карункула(плацент түйіндері) байқалады. Сәл соғуы
ноқаттай болып білінеді сезіледі
Буаздықты тік ішекке қол
салу
арқылы анықтау
• Сиырдың буаздығын тік ішек арқылы анықтау
жұмысын ертеңгілікте малдың ашқарын
кезінде жүргізген дұрыс.
• Оның алдында қолдың тырнақтарын қысқа
етіп алып, шетін мұқият тегістеу керек. Олай
етпесе өткір тырнақтын ұшымен тік ішектің
ішкі кілеген қабатын жырып жарақаттап
алуымыз мүмкін. Осыдан кейін қолды
сабынды сумен, бір рет жуып тастап,
құрғақтап сүрткен соң шынтаққа, дейін
вазелинмен майлаған дұрыс немесе сабынды
көпіртіп жақса да болады.
• Осылай дайындалған қолды тік ішекке
ақырындап ары-бері ырғап сұғады. Көбінесе
тік ішек нәжіске толы болады. Оны қолмен
сыртқа ысырып тазалап алмаса ішкі жыныс
арзаларын зерттеуге, ондағы өзгерістерді
анықтауға мүмкіндік бермейді.
• Тек ішекті нәжістен тазартып болған соң
жамбас қуыста орналасқан ағзаларды
зерттей бастайды. Қысыр сиырдың жатыры
түгелдей жамбас қуысында орналасқан.
Көлемі үлкен кісінің жұдырығындай, ұстап
сипай бастағанда босаңдау жатқан жатыр
тітіркенеді де, тез жиырылып домалақ шар

Ұқсас жұмыстар

Буаз малдың жағдайын бақылау

Акушерлік аурулар

Биогеоценоз құрылымы

Жұқпалы аурулардың диагностикасы

Диспансерлік топтар

Зертханалық зерттеу әдістері

Зертханалық зерттеулерге зәрді алу

Буаздықты анықтау тәртіптері

Кен орнындағы ШГН пайдаланатын ұңғымаларды гидродинамикалық зерттеу

Зертханалық зерттеудің мақсаты

Пәндер