Синтаксис. Сөз тіркесі туралы түсінік

Презентация қосу

“Толқын орта мектебі” КММ

7-сынып

“Синтаксис.
Сабақтың тақырыбы:

Сөз тіркесі туралы
түсінік”
Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Жайлыбекова Әлия
Сабақтың мақсаты: Синтаксис сөзі грек тілінен
аударғанда құрастыру, біріктіру сөзі екенін, сөздердің
бір- бірімен грамматикалық байланысқа түсіп, сөйлем
құрай алатынын түсіндіру.

Білімділік:сөйлем құрамындағы сөздердің өзара грамма-
тикалық байланысына негізделетінін білу, сөздердің бір-
бірімен әр түрлі тұлғада байланысатынын, олардың
түрлері туралы толық түсінік беру;
Дамытушылық: ойлау, есте сақтау, өз ойын ашық айту,
мәдениетті сөйлеу дағдысын дамыту, сабаққа белсене
қатысу
Тәрбиелік: Бірін-бірі тыңдауға, өзара көмек,
ұжымшылдыққа тәрбиелеу .
Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Әдіс-тәсілдер: СТО
стратегиялары, жеке жұмыс,
зерделей іздену,ой қозғау т.б
Көрнекілігі: тірек сызбалар, үлестірме
қағаздар,тест, түрлі -түсті қағаздар, слайд
САБАҚТЫҢ БАРЫСЫ
І. Ұйымдастыру кезеңі
А) Оқушылармен сәлемдесу
Ә) Сынып оқушыларын түгендеу
Б) Сабаққа дайындықтарын тексеру.
В) Сынып тазалығын тексеру.
Г) Информатика кабинетінің қауіпсіздік
ережелерімен таныстыру
ІІ. Білімдерін бекіту
«Сұрақ менен, жауап сенен» ойыны. Тез арада кім қанша сұраққа жауап
береді?
•Етістікте қанша шақ бар?
• Райдың түрі нешеу
• Есімшенің жасалу жолы қандай?
• Есімшенің түрленуі деген не?
• Көсемшенің жасалу жолы
қандай?
• Көсемшенің қай түрі
жіктелмейді?
• Бір ғана жұрнақ арқылы
ІІІ. Жаңа сабақтың мақсатын қою

1.Синтаксис ұғымының мағынасын
ашу
2.Синтаксистің грамматикалық
салалары
3.Сөз тіркесі синтаксисі
4.Етістік сөз тіркесі
5.Есімді сөз тіркесі
ІҮ. Жаңа сабаққа көшу кезеңі

Еркебұлан қазір төрінде ақ отаудың
жалғыз отыр. (сөйлемді ретке келтіру керек)
Дұрыс жауабы: Қазір Еркебұлан ақ отаудың төрінде жалғыз отыр.

1.Еркебұлан отыр.
2.Жалғыз отыр.
3.Ақ отаудың төрінде отыр.
4. Ақ отаудың төрінде
5. Қазір отыр.
Синтаксис (гректің « құру, біріктіру» ) – сөз тіркесі мен
сөйлемнің құрылысын қарастыратын грамматиканың саласы.
Сөйлем – ойды білдіретін тілдің ең кішкене бөлшегі.

Синтаксис
СӨЗ ТІРКЕСІ СИНТАКСИСІ СӨЙЛЕМ СИНТАКСИСІ
Етістікті сөз Есімді сөз тіркесі Жай сөйлем Құрмалас
тіркесі сөйлем
Айырмашылықтарын тауып, ереже шығару

Ағаш ат
Алты адам
Жасыл шөп
Осы үй

Үйге барды
Әлдекімге сөйледі
Көру үшін аттанды
Екеуі бірге кетті
Жақсы көру
Сөз тіркесінің айрықша белгілері:
1. Кем дегенде толық мағыналы екі сөзден тұрады.
2. Өзара грамматикалық тәсілдер арқылы бірі
екіншісіне бағына байланысады.
3. Зат құбылыс жайында кеңірек, нақтылы түсінік
береді.
4. Сөз тіркесінің басыңқы, бағыныңқы сыңары
болады.
5. Сөз тіркестерінен сөйлем жасалады.
Ү. Түсінгендерін тексеру кезеңі
Жаттығумен жұмыс
«Кім мықты?» ойыны.
Үйшікке берілген мысалдарды дұрыс орналастыру

Есімді Етістікті
тіркес тіркес

Қалың ой
Ананы құрметтеу
Адамгершілігі мол
Жақсы оқиды
Жақсы қасиет
Арман қала
Сарай салғызды Астықты егу
Ауылдың баласы
Жылдам жүгіру
«Ойлан тап» ойыны
Берілген семантикалық картаны смайлик
қою арқылы дұрыс жауапты белгілеу
Мысал Есімді сөз тіркесі Етістікті сөз тіркесі

Ағаш ат

Үйге барды

Көпшіліктің ойы

Он қалам

Қарап тұру

Жасыл шөп

Боталы түйе
Сурет бойынша шағын мәтін құрау. Құраған мәтіннен сөз тіркестерін
анықтап, қалай байланысып тұрғанын түсіндіру
ҮІ. САБАҚТЫ ҚОРЫТЫНДЫЛАУ
Тест жұмысы
1.Сөз тіркесі мен сөйлемнің құрылысын қарастыратын грамматиканың бір саласы
А) Морфология С) Пунктуация Е) Лексика
В) Фонетика D) Синтаксис
2.Сөз тіркесі қаншаға бөлінеді?
A) 5. C) 3. E) 1.
B) 2 D) 4.
3.Етістікті сөз тіркесін көрсетіңіз.
A) Кірпіш үй. C) Оқыған қыз. E) Әдемі әуен.
B) Бес бала. D) Сөзіне таңғалды.

4. Есімді сөз тіркесін көрсетіңіз.
A) Біліміне таңғалды. C) Кеше келді. E) Көп ойланды.
B) Әнді тыңдады. D) Бесінші сынып.

5. Есімді сөз тіркесінің қатарын табыңыз.
А) Талапты бала, ескі дос. D) Амалын тапты, мерейін асырды.
В) Сыныпқа көшу, асқанға тосқан. E) Дұрыс адам, сапарға шығу.
С) Тауға шығу, рамазан айы.
6. Етістікті сөз тіркесінің қатарын табыңыз.
А) Жұлдызды сәт, атына мінді. D) Шаңырақ тойы, жауабын сұрады.
В) Сырын алған, тілге шешен.
E) Сағынышты сәлем, арманына жету.
С) Орнынан тұру, шалғынға құлады.
ҮІІ. Үйге тапсырма

«Менің жетістігім» тақырыбына
мәтін жазу. Сөз тіркесін тауып, есімді
тіркес пе әлде етістікті тіркес пе екенін
ажырытып келу
Бағалау
№ Оқушының “Сұрақ Ереже Жаттығу “Кім “Ойлан Суретке Тест Жалпы
аты-жөні менен, жауап шығару жұмыс мықты?” тап” мәтін жұмы баға
сенен” ойыны ойыны ойыны құрау сы
1 Абай Құлан

2 Асылқан
Камилаш
3 Бахдула қызы
Гүлсана

4 Қосынбек
Жаныбек
5 Сезім Қуан

6 Сұлтансейіт
Айшуақ
7 Узақбай
Бейбіт
Рефлекция

Осы сабаққа дейін не Бүгінгі сабақтан нені Алдағы сабақтарда
білетінмін? білдім? нені білгім келеді?
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Сөз тіркесі туралы түсінік

Синтаксис және оның объектілері

Сөйлем мүшелері туралы түсінік

Қазақ тілінің синтаксистік жүйесін оқыту

Пәндер