Мектеп жасына дейінгі баланың есте сақтау қабілеті мен зейінінің дамуы

Презентация қосу

Мектеп жасына дейінгі
баланың есте сақтау
қабілеті мен зейінінің дамуы
Мазмұны
1-бөлім. Мектеп жасына дейінгі баланың есте сақтау
қабілеті және зейінінің дамуының теориялық
зерттеулері
1.1 Мектеп жасына дейінгі балада зейіннің дамуы және оны
тәрбиелеудің
маңызы......................................................................................5
1.2 Мектеп жасына дейінгі баланың есте сақтау қабілеті үдерісінің
ерекшелігі.......................................................................................................
..16
1.3 Зейін және есте сақтау қабілетінің мәселелері бойынша шетел және
отандық зерттеуші ғылыми еңбектеріндегі
тұжырымдар...........................24
ІІ тарау. Мектеп жасына дейінгі балалардың есте
сақтау қабілеті және зейіннің дамыту тәсілдері
2.1 Мектепке дейінгі жастағы балалардың есте сақтау қабілеті және
зейіннің зерттеу әдістері............................................................................28
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Бүгінгі таңда ұрпақ алдында “Қазақстан 2030”
бағдарламасындағы: “Барлық
Қазақстандықтардың өсіп-өркендеу
қауіпсіздігі мен әл-ауқатының артуы” деген
ұзақ мерзімдік міндетті үшінші мың жылдықта
іске асыру жауапкершілігі тұр.
Актуалдығы. Осы курстық жұмыста «Мектеп
жасына дейінгі баланың есте сақтау қабілеті
және зейіні» тақырыбы қаралады. Зерттеу
объектісі: мектеп жасына дейінгі баланың есте
сақтау қабілеті және зейінін дамыту үрдісі.
Зерттеу мәні: ойындар, жаттығулар арқылы
мектеп жасына дейінгі баланың есте сақтау
қабілеті және зейінін дамыту жағдайлары.
көрсететін құбылыс. Зейіннің
физиологиялық негізін орыс
физиологы, академик
А.А.Ухтомскийдің (1875 – 1942)
доминанта теориясы бойынша
түсіндіруге болады. Бұл теория
бойынша, сыртқы дүниенің көптеген
тітіркендіргіштерінің ішінде біреуі
миға күшті әсер етеді де, оның бір
алабын ерекше қоздырады. Мидың
осы күшті қозған алабы қалған
алаптардағы әлсіз қозуды өзіне
тартып отырады.
Адамдардың
зейіні

ырықт үйреншікт ырықс
ы і ыз
сүйемелдейтін субъективтік
фактор. 3ейінді кейде
аттенционалды әрекеттер деп те
атайды. 3ейін (А.Р.Лурия)-
субъектінің қажетті ақпаратты
таңдап алу, қимыл-
қозғалыстардың таңдамалы
бағдарламасын сүйемелдеп,
қамтамасыз ету және осы
бағдарламаның ағымын
қадағалау процесі.
:

Зейін
тітіркендіргіштердің
мына қасиеттерімен
ынталандырылады:

Интенси Аффекти
втілігі втілігі.

Жаңалығ
ы
П.Я.Гальпериннің тұжырымы
бойынша: 3ейін - бағдарлық-
зерттеулік іс-әрекеттің негізгі
шарты. Өзінің қызметі
жағынан, зейін өзі
бағытталған феноменнің
мазмұнын қадағалау болып
табылады. Зейінде қадағалау
белгілі бір белгі, өлшем, үлгі
арқылы жүзеге асады.
Зейінді анықтаудың
жолдары:
1. Процесс (немесе психикалық
1. Процесс (немесе психикалық
процестің жағы: сенсорлық
және т.б.) ретінде;

2. Күй (зейіннің шоғырланған күйі)
ретінде;

3. Тұлғалық қасиет (зейінділік)
ретінде анықтауға болады.
;:

Зейіннің
функциялары
1. Қазіргі сәтте қажетті психологиялық және
физиологиялық процестерді белсендіріп, қажетті еместерін
тежейді

2. Ортадан келетін ақпараттың мақсатты,
ұйымдасқан түрде сұрыпталуын қамтамасыз
етеді;

3. Бір объектіде ұзақ уақыт шоғырлануын қамтамасыз
етеді.
Зейіннің жүйеленуі
Объектпен
тегі Іске асуы
байланысы

Еріксі
Табиғи з Жанама
Үйреншік
Әлеуметтік ті Тура
Ерікті
Зейіннің түрлеріне тоқталайық.
Шәкірттің сабақты түсіне алмауы, есінде
дұрыс сақтамауы, қате жіберуі, адамның
үйренген бір кәсібін меңгере алмай
орашолақтық жасауы тәрізді іс-қылық,
оған жөнді зейін қоймауынан. Осыған
орай адам зейіні үшке бөлінеді.Олар:
1. Ырықты зейін. Оның әрекеті
саналы түрде белгілі ерік күшін
жұмсау арқылы жүзеге асырылады.

2. Ырықсыз зейін. Бұл да адам
өмірінде елеулі орынға ие. Оған
әртүрлі жағдайлар мен себептер
әсер етеді.

3. Үйреншікті зейін. Мұны адамның
күнделікті әдетіне айналып кеткен
зейін деп те атайды.
Зейіннің көлемі-адамның бір көргенде-
ақ қабылдаған нәрселерінің саны.Зейін
көлемін анықтау үшін тахистоскоп
аспабы қолданылады.
• )Зейіннің бөлінуі деп адамның кез-келген іс-
әрекеті үстінде зейіннің бір мезгілде өлең
жаттап,әрі қарапайым қосу мен азайту амалына
есеп шығарып көрсек, мұның оңай емес екенін
бірден байқаймыз
Зейіннің шоғырлануы-адам санасының
Зейіннің шоғырлануы-адам санасының
белгілі бір объектіге айрықша
бағытталуы. Зейіннің шоғырлануы,оның
көлемімен, бөлінумен дн тығыз
байланысты.
• Зейіннің тұрақтылығы деп оның объектіге
бағытталып, ұзақ уақыт бойы шоғырлануын
айтады.
Медицина ғылымдарының докторы,
профессор Х.Сәт-паеваның
түсіндіруінше, «Ми іс-әрекетінің ең
тартымды құбылыстарының бірі –
оның қабылданған ақпаратты сақтау
және еске түсіру, яғни зерделілік
қабілеті. Зерде дегеніміз – жүйкенің
ақпаратты код түрінде сақтап,
нақтылы бір жағдайда оның қасиеттері
мен көшірмесін өзгертпестен қайта
жаңғыртуы. Зерде есте қалдыру,
сақтау және еске түсіру үдерістерінен
тұрады».
.

Зерденің түрлері

1. Генотиптік зерде. Фенотиптік
Ол шартсыз зерде. Ол тірі
рефлексті, ырық -сыз ағзаның жеке
сезімді және дамуы кезінде
импритингті иемденген
қалыптастырушы мәліметтерін
өңдеу мен сақтау
механизмін
жүзеге асырады.
Зерде есте қалдыру, сақтау және еске түсіру
үдерістерінен тұратындықтан, біз енді ес
туралы жалпы түсінікке, адамдардың есте
сақтау қабілетінің, яғни, зеректігінің
құдіреттілігіне тоқталсақ[5].

Ұжымдық Топтық Даралық

зейін
Даралық зейін
Ұжымдық

зейін
Ұжымдық

Топтық зейін
зейін - бір зейін - бір зейін өз
сыныптағы ұжым міндетін
барлық ішіндегі орындауға
әр адамның
баланың жеке

Даралық
Топтық
санасын
зейінін топтар бағдарлап,
белгілі бір зейінінің зейінін
іс-әрекет шоғырлану шоғырланд
түріне ы. ырады.
жұмылдыр
у.
Мектеп жасына дейінгі баланың есте сақтау қабілеті
үдерісінің ерекшелігі
Ол – күрделі психикалық әрекет. Ес
айналамыздағы бізге әсер ететін
дүниені, ондағы заттар мен
құбылыстарды жүйкемізде
сәулелендірудің бір түрі.
Қоршаған ортаның әсерімен мида
пайда болған бейнелер із-түссіз
жоғалып кетпейді, көпке дейін
сақталып тұрады. Негізінен, талантты
адамдардың бейнелі есі мен
эмоциялық есі күшті дамыған болып
келеді.
қасиетке ие.
2. Есте сақтаудың
қалдыра алатын
беріктігі. Біреу бір
оны оп -оңай есінде
нәрсені жатқа біліп,
еңбектенсе, екінші біреу
ұзақ уақыт ұмытпайды,
есінде сақтау үшін ұзақ
басқа біреу тез ұмытып
ақпаратты, материалды
кетеді («қысқа ес»).
тездігі. Біреу бір
1. Есте қалдырудың Адамның есі
мынандай
сапалық
белгілері
бойынша
сипатталады. білуі[10].
3. Естің дәлдігі. Бұл кезінде тауып ала
ақпаратты, материалды, қорынан керегін қажет
көріністі сол қалпында, Адамның өз есінің
ешқандай қоспасыз есте 4. Естің даярлығы.
сақтау.
Есте сақтауды үйретудің ең
қарапайым тәсілі қайталату және
баланың ерікті есте сақтауын
дамыту үшін көргенін естігенін өз
сөзімен әңгімеліп айтып берудің өзі
материалдың баланың есінде берік
сақталуы үшін маңызы зор.
Зинаида Михаиловна Истомина 3 тен 7
жасқа дейінгілердің есінің дамуының үш
дәрежесін анықтаған.

І дәрежесіне тән
сипат: бала еске
сақтау мен еске
түсіру үшін арнайы
мақсат қоймайды.
ІІІ дәрежесінде
балада еске сақтап,
қайта жаңғырту ІІ дәрежесінде:
үшін арнайы әдіс- балада еске сақтау
тәсілдерді ешқандай арнайы
пайдаланып, еске тәсілдерді
сақтау мақсатты пайдаланбай-ақ
түрде жүзеге жүзеге асады.
асады..
Зейін және есте сақтау қабілетінің мәселелері
бойынша шетел және отандық зерттеуші
ғылыми еңбектеріндегі тұжырымдар
Мектепке дейінгі шақта бала сурет
салғанда, ертегілер мен тақпақтарды ойлап
шығарғанда зейіннің, естің, қиялдың
неғұрлым айқын байқалады. Егер сәбилік
шақта өзінде қабылдау мен ойлау іс-
әрекеттері ретінде анықтауға болатын
бағдарлау іс-әрекеттерінің ерекше
формалары ретінде бөлінсе, мектепке
дейінгі кезеңде мұндай іс-әрекеттер
үздіксіз күрделілене және жетіле түседі, ал
зейін, ес ұзақ уақыт жеке сипат ала
алмайды.
К.Д. Ушинский «Балаға оқуды
қызықты ете білу керек және
сонымен қатар, оларды қызықтыра
қоймайтын тапсырмаларды да
бұлжытпай орындауды талап ету
керек, бұл жұмысты орындағанда
бір жағын басым етіп жібермей, екі
жағын теңестіру арқылы еріксіз
зейінді тудырып отырумен қатар,
балада белсенді зейін шамалы
болғанына қарамастан оны
жаттықтырып отыру керек», - деп
көрсетеді[21]
В.С. Мухина бойынша мектепке
дейінгі шақ есте сақтау мен еске
түсіру қабілеттілігінің пәрменді
дамуымен сипатталады. Адамдар,
оқиғалар есте сақталатын кезең
мектепке дейінгі шақта
анықталмаған мерзімге ығысады.
Зейін зерттеу әдістері
Зейінділік баланың басқа да
жекелік жақтарымен біріге
қалыптасады: темпераменті,
қызығушылығы, мінезінің еріктік
жағы т.б. В.Вундттың (1875)
айтуынша, бұл әсерлер сананың
анық нүктесінде болады (Blickpunkt
des Bewusstseins), қалғандары, сана
деңгейінде болғанымен анық
меңгерілмейді. Олар сананың
шекарасында болады.
Психология тарихында, ұжымдық
эксперименттер үшін проекциялық
аппаратты қолданған.
Фотографиялық бекітуші тетік
(қақпа) арқылы бейнелердің
экспозициялану уақытын 0,1ден 2,3
секундтке дейін жеткізу арқылы.
Бұл жерде көру әсерлері арқылы
зейіннің қасиетін анықтаудың
әдістемесі түсіндірілді. Көру
әсерлері және есту әсерлерімен
зейін қасиеттерін анықтауға Рупптуң
комплекциялық аспабы
ұсынылған[13].
Зейінді зерттеу әдістері

«Бурдон кестесі»
әдістемесі

«Ландольт «Мюнстерберг»
сақиналары» әдістемесі
әдістемесі
«

Ойындар арқылы зейінді
дамытуға арналған ойындар

Мен Құлақ
жеңімпаз мұрын
бын
Дайын
бол
Өз
орныңды Зейінді бол
тап
Есте сақтау қабілетін зерттеу әдістері

Ырғақтау –
Түсіндірілуі ақпараттық
тиіс өлеңге, Әуендес
ақпаратты әнге, сөздер
бастапқы белгілі бір арқылы
әріптерінен ырғақ не ұзын
маңыналы рифмамен терминдер
фраза байланыст ді жаттау
жасау . ы жолға
аудару.
Бала мектепке келгенде бастауыш сатындағы оқуды меңгеріп кетуі үшін
ең аз дегенде төменде көрсетілген ес түрлері мен оның көрсеткіштері
анықталуы керек :
1. Қысқа
мерзімді көру
және есту есі,
2. олардың 3. Есте
Есте қалдыру, көлемі мен қалдыру мен
өз ақпаратты еске түсіру
бастамасымен жедел естің процесінің
есте сақтау сәйкес түрінде динамикалық
үшін әр түрлі сақтау ерекшеліктер
құралдарды қабілетінің ін дұрыс та
пайдалануме деңгейі. дәл
н
бағалаудың
сипатталатын
маңызы зор.
жанама естің
болуы.
Қорытынды
Қорыта келе, балалардың еске сақтау
қабілеті және зейінін дамытуға арналған
арнайы әдістемелерді орындау, ойындар мен
жаттығулар ұйымдастыру арқылы балалардың
жалпы таным процестерін және есте сақтау
қабілетін дамытуға ықпал жасалды. Бала
ойынын жүргізгендегі басты мақсат оның амал-
әрекеттерге қызығушылығын тудырып, оны
ынталандыру. Егер бала бірінші талпыныстан
барлық тапсырмаларды орындай алмаса,
немесе оған ешқандай қызығушылық
білдірмесе, бірақ біртіндеп өз бетімен, болмаса
үлкендердің көмегімен қызығушылығы көрініс
бере бастаса даму процесінің орын алғанын
көрсетеді.
Назарларыңызға рахмет!!!

МДОТ-14к
Кожикова Б.Х.

Ұқсас жұмыстар

Мектеп жасына дейінгі балалардың есте сақтау қабілеттерін зерттеу

КІШІ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ КОГНЕТИВТІ АЙМАҒЫНЫҢ ДАМУЫ

Мектепке дейінгі ұйымда оқыту технологиялар

Мектепке дейінгі кезеңде тілді қатынас құралы ретінде пайдалана білуі

Мектеп жасына дейінгі кезеңдегі баланың ойлау, ес, қиял үдерісінің дамуына сипаттама

Мектепке дейінгі кезеңдегі балалардың сенсорлық дамуы

Мектеп жасына дейінгі балалардың логикалық ойлау қабілетін дамытуды педагогикалық тұрғыдан негіздеу

Ата физикалық мектепке және сурдопедагогикалық ұйымдастыру

Дидактикалық ойындар арқылы мектеп жасына дейінгі балада қарапайым математикалық түсініктердің қалыптасуы

Мектепке дейінгі жастағы баланың сенсорлық дамуы

Пәндер