Бір құрамды етістікті сөйлемнің предикативтік құрылымы мен етістік формалары

Бір құрамды етістікті сөйлем

Сөйлем құрылымындағы ең негізгі ұйымдастырушы мүше предикаттық бас мүше деп есептеледі

Белгілі жақты сөйлемнің предикативтік мүшелерінің негізіне алынатын дара түбір етістіктер, мейлі ол негізгі немесе туынды болсын, адамның әр-түрлі қимыл-әрекетін, қалпын білдіретін сөздер болады да, бір етіс формасында тұрады.

Бас мүше әр түрлі негізгі және көмекші сөздердің өзара тіркесіп келіп күрделенуі арқылы да жасалады.

2) Есімшеге көмекші сөздердің тіркесуі арқылы жасалады:

-Жаман, сасық ұрыңды тапқан екенсің!. . (М. Әуезов)

- . . . Қайтейін, билік менің қолымда болса, бұл күйге не түсер едің, не түспес едің . . .

(Б. Майлин)

3) -уші формалы қимыл атауына көмекші етістіктердің тіркесуі арқылы:

. . . Ауыздарыңнан шығарушы болмаңдар . . . (С. Мұқанов)

Сізді көрген сайын “Осы кісі неге соғысқа бармайды” деп ойлаушы ем (Д. Исабеков)

4) Толық мағыналы сөздер мен көмекші сөздердің қатсуы, жіктелген шартты райлы етістіктердің қайталанып келуі арқылы келген тіркестер:

- . . . Кетсем кетемін, батырсам батырайын қарамды. Ал қош бол! (Д. Исабеков)

5) Үйірлі баяндауышқа “де” көмекші етістігінің тіркесіп келуі:

. . . Осыдан бәле басы болғаның сол бәленің тауқыметін тура өз мойныңмен көтересің! “Қашан айтып ең” деме! - деп Сүйіндік бар сөзді бір ақ тұжырды. (М. Әуезов)

Ұқсас жұмыстар

Қазақ тілінде құрмалас сөйлемнің қалыптасуы мен тарихи-типологиялық дамуы

Сөйлемнің анықтамасы мен түрлері: хабарлы сөйлемнің интонациясы, грамматикалық негізі және жаттығулар

6-сынып: Етістікті қайталау

Бастауыш сыныпта қазақ тілінен етістікті оқытудың әдістемесі

Етістік: түсінігі, жіктелуі және жаттығулар

Жай сөйлем мен құрмалас сөйлемнің айырмашылықтары мен өзіндік белгілері

Тұйық етістікті қайталау: түрленуі, шақтары және райлары

Тұйық етістікті қайталау: морфологиясы, шақтары және райлары

Етістікті қайталау: түрлері, шақтары және морфологиялық талдау

Етістік және заттық мағыналы фразеологизмдердің семантикасы

Пәндер