Атомдық және молекулалық массаларды анықтау тәсілдері. Заттық мольдік массасы. Эквивалентті және эквивалент арасындағы қатынас. Газдардың заттық мольдік массаларын анықтау

Презентация қосу

Атомдық және молекулалық
массаларды анықтау
тәсілдері.Заттық мольдік
массасы.Эквивалентті және
2 блок.
эквивалент арасындағы
қатынас.Газдардың заттық
мольдік массаларын анықтау
“Атом” грекше “бөлінбейтін” деген сөз.
Атом - заттың химиялық жолмен бөлінбейтін ең
ұсақ бөлшегі.
Молекула – жай немесе күрделі заттардың құрамы
мен химиялық қасиеттерін сақтайтын ең ұсақ
бөлшегі.
“Барлық денелер өте ұсақ
көзге көрінбейтін әрі
бөлінбейтін, мәнгі
қозғалыста болатын
бөлшектер – атомдардан
тұрады”- деген болжам
айтты( 25000 жыл бұрын)
Грек философы Демокрит.
Су молекулаларының ыдырау
сызбанұсқасы
Атомдардың бірдей түрінен Атомдардың әр түрінен
құралған. құралған.
Мысалы: Су, ас тұзы, қант, марганцовка,
1. Молекулалық жай заттар: магнийдің оттекпен
сутегі, оттегі, азот, қосылысы, т.б.
галогендер.
2. Кейбір бейметалдар: күкірт,
фосфор, мышьяк және
басқалар.
3. Металдар: темір, алтын, мыс,
күміс.
Химиялық элементтер

• Химиялық элемент- атомдардың
белгілі бір түрі.Химиялық элемент
ұғымын алғаш енгізген ағылшын
ғалымы Р. Бойль.
ХІХ ғасырдың басында ағылшын
ғалымы Д.Дальтон химиялық
элементті атомдардың белгілі бір
түрі деп санайды. Ол кезде тек қана
31 элемент белгілі болған. Кейінірек
орыстың ұлы ғалымы Д.И.Менделеев
химиялық элементтердің периодтық
заңын ашқан кезде, олардың саны 63 –
ке жетті. Бүгінде белгілі болып
отырған – 110.
Жер қыртысындағы
элементтердің массалық үлесі.
• Әрбір элементтің өзіндік химиялық таңбасы бар. Оны шведтің әйгілі
химигі И.Берцелиус ұсынды. Ол элементтің латынша атауының
бірінші және одан кейінгі әріптерінің біреуін қоса алғанда шығады.
• Мысалы: Оттегі (Оxygenium) – О,
сынаптың таңбасы – Hg (Hydrargyrum),
темірдің таңбасы-Fe (Ferrum), т.б.
• Химиялық таңба – берілген элементті және оның бір атомын
бейнелейді.
• Химиялық элементтер: металдар мен бейметалдар болып бөлінеді.
Атомдық масса
• Атомдар микробөлшектерге жатқанымен
олардың әрбірінің өзіндік массасы бар.
• Атомдардың массасы өте аз шама, макродүниедегі
массаның өлшемі-граммен не кг өлшеуге болмайды. Ең
жеңіл сутек элементі атомының массасы m(Н) ═0,000 000
000 000 000 000 000 000 001663 кг-ға тең, 1,67∙10 -24 г.
• Табиғатта кездесетін ең ауыр элемент уран атомының
массасы m(u) ═3,95∙10 -22 г.
• Атомдық массаны осылай өрнектеу қолайсыз
болғандықтан арнайы өлшем бірлігі- (м.а.б.) алынды.
• Массаның атомдық бірлігіне көміртек атомы m(С)
массасының 1/12 бөлігі алынады.
• m(Н)═1,99∙10-26 кг ═1,99∙10 23 г

m(C ) 1,99 10 26
1м.а.б. кг 1,66 10 27 кг 1,66 10 24 кг
12 12
Cалыстырмалы атомдық масса.
• Химиялық элементтің салыстырмалы
атомдық массасы деп берілген
элементтің атомдық массасының көміртек
атомы массасының ½ бөлігіне қатынасын
айтады.
• Салыстырмалы атомдық масса Аr деп
белгіленеді. («r» индексі ағылшынның
«rеlative» -қазақша “салыстырмалы”.
• Мысалы: 1.66 10 27 кг
Ar ( H ) 1
1,66 10 27
2,66 10 26
Ar (o) 16
1,66 10 27
• Оттек атомының массасы 2,66∙10-27кг
немесе 16 м.а.б –ге тең, ол
салыстырмалы атомдық массасы 16.
• M(0)=2.66∙10-27 кг=16м.а.б, Ar(o)=16.
Қорытындылау
1.Заттың құрамы мен қасиет сақтайтын кіші
бөлшек-молекула.
2.Химиялық жолмен бөлінбейтін ең ұсақ
бөлшек-атом.
3.Атомдардың белгілі бір түрі-химиялық
элемент.
4.Салыстырмалы атомдық масса- берілген
элементтің атомдық массасының 1/12 бөлігіне
қатынасын айтады.
Салыстырмалық молекулалық масса

• Заттың химиялық формуласы арқылы оның салыстырмалы
молекулалық массасын есептеп шығарады. Ол үшін заттың
құрамына кіретін элементтердің салыстырмалы атомдық
массалалары пайдаланылады.
• Заттың салыстырмалы молекулалық массасы, оның
молекулалық массасының көміртек атомы массасының 1/12
бөлігіне қатысын көрсетеді.
• Салыстырмалы молекулалық масса Мr (Н2О)═(2∙1)+16═18
• Мr (Н2SО4)═(2∙1)+32+(4∙16)═98
Зат құрамының тұрақтылық заңы
• ХІХ ғасырдың басында француз
ғалымы Ж.Пруст құрам тұрақтылық
заңын ұсынды. Әрбір күрделі заттың
алыну тәсіліне қарамастан құрамы
тұрақты болады.
• Неліктен заттардың құрамы тұрақты
болады? Оттегі атомында екі
жұптаспаған электроны бар,
сондықтан оттек тек қана екі
сутегімен байланыс түзе алады.
• Су қандай жолмен алынбасын,
құрамы тұрақты болады. Бір оттегі
атомымен және екі сутегінен
құралған.
Құрамы өзгермелі заттар.
• Қазіргі химия ғылымының дамуы
құрамы өзгермелі заттардың да
болатындығын көрсетті.
• Клод Лун Бертолле зат құрам
тұрақтылығы заңы әмбебап
емес деген болжам айтты.
• 100 жыл өткен соң орыс химигі
Н.С.Курнаков құрамы
өзгермелі қосылыстар бар
екенін дәлелдеді.
Күрделі заттың құрамындағы химиялық элементтердің
массалық үлестерін табу.

• Массалық үлес дегеніміз- химиялық • Күкірттің массалық үлесі:
қосылыстағы атом массасының бүкіл
молекуланың массасына қатынасы. Ar ( S ) 32
• Ол бірдің үлесімен немесе процентпен (S ) 0,327
өрнектеледі гректің ω (омега) әрпімен M r ( H 2 SO4 ) 98
белгіленеді.
n Ar

Mr
• (немесе 32,7%)
• Oттектің массалық үлесі:
4 Ar (O) 68
(O ) 0,653
• Mысалы, күкірт қышқылындағы элементтердің M r ( H 2 SO4 ) 98
массалық үлестерін есептеп көрейік.
• Н2SО4 Аr(H)=1
• Аr(S)=32
• Аr(O)=16
• Mr(H2SO4)=(2∙1)+32+(4∙16)═98 • (немесе 65,3%).
2 Ar ( H ) 2 • Химиялық қосылыстағы барлық элементтердің
(H ) 0,020 массалық үлестерінің қосындысы 1-ге (немесе
M r ( H 2 SO4 ) 98 100%-ке )тең. Оған келтірілген мысалдағы үш
элементтің массалық үлестерін қосып көз
жеткізейік: 0,020+0,327+0,653═1,
(2,0+32,7+65,3)%═100%
• Жауабы: ω(Н)═0,020 (2,0%); ω(S)═0,327 (32,7%);
• Немесе проценттік үлесі (0,020∙100)%═2,0% • ω(O)═0,653 (65,3%);
Заттың құрамына кіретін элементтердің белгілі массалық үлестері
бойынша олардың химиялық формулаларын шығару.

• 1есеп. Көміртек пен сутектен тұратын (C ) Mr (C x H y )
заттың құрамында 75% С бар. Осы
x
Ar (C )
заттың химиялық формуласын табыңдар.
• Мұндай есептеулерде процентпен ( H ) Mr (C x H y )
алынған химиялық үлестерді қолданған y
орынды. Ar ( H )
• Енді заттың құрамына кіретін екі
• ω(С)═75% ω(Н)═100%-75%═25%
элементтің әрқайсысының массалық
үлесінің мәнін табатын формуланы • СхНу-?
75 25
шығарайық:: x y
х Аr (С ) 12 1
(C )
Мr (C x H y ) 75 25
0,25 25 1 4
12 1
y Аr ( H )
(H )
Мr (C x H y )

• Бұл теңдеулер х пен у мәндерін тапсақ::

Ұқсас жұмыстар

Идеал газ - газ бөлшектерінің өзара толық әрекеттеспейтін немесе шамалы әрекеттесетін қайсы бір газ моделі

Эквиваленттің молярлық массасы

Ерітінділер. Ерітінді концентрациясын белгілеу тәсілдері. Есептер шығару

Еріген зат еріткіш ерітінді

Құрамындағы элементтердің массалық үлесі бойынша заттың эмперикалық және молекулалық формуласын құрастыру

Химия пәнінен интерактивті online сабағы

Авогадро заңы. Газдардың молярлық көлемі. Газдардың салыстырмалы тығыздығы

Биологиялық жүйедегі осмос қысымының рөлі. Плазмолиз,гемолиз, тургор. Гипо-, изо-, және гипертонды ерітінділер

Химиялық элементтердің салыстырмалы атомдық массасы

Химиялық формулалар

Пәндер