Орфография жұмыстарының түрлері және оларды жүргізу тәсілдері

« . . . Емлені грамматикалық жолмен оқыту қалай сөйлесең, қалай естісең солай жаз деген қағидамен шектелмейді, қайта, грамматика бойынша, сөздердің өзгеруі мен түрленуін және сөйлемдердің байланысу заңдылықтарын ескере отырып жазуды талап етеді . . . емлені үйретуде өзінше жаңалық енгізуге болмайды, тіпті емлені жетілдіруде айтарлықтай көмектесерлік жаңалық болғанның өзінде де жалпы пайдаланудағы ізбен жүру керек».

Ф. И. Буслаев

Орфография зерттейтін обьектілер

Әріптердің жазылу емлесі.

Түбір мен қосымшалардың жазылу жолдары.

Сөздің бөлек-бөлек, не бірігіп, я дефис арқылы жазылу емлесі, қысқарған сөздердің жазылуы.

Бас әріптердің қолданылуы мен жазылуы.

Сөздің тасымалдану жолдары.

Шылау сөздердің жазылу емлесі.

Орфографиялық жаттығу жұмыстарын, негізінде, үш салаға ажыратып қарауға болады

Көшіріп жазу

Жатжазу

Орфографиялық талдау

Жазуға байланысты жаттығу жұмыстарының факторлары

Орфографияны оқытуда қолданылатын әдістер

индукқия-дедукқия

байқау әдісі

баяндау әдісі

әңгімелесу әдісі

кітаппен жұмыс істеу әдісі

жаттығу әдісі

талдау-жинақтау әдісі

Салыстыр-малы әдіс

Салыстырмалы әдісті жүргізу

Сабақта орын алатын ақыл-ой жұмыстарының сипаты бойынша

Салыстыралтын объектілер сипатына қарай

емле ережелері салыстырылады

грамматикалық категориялар мен олардың тұлғалары салыстырылад ы.

сөздердің лексикалық мағынасы салыстырлады

сөздердің айтылуы мен жазылуындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтар салыстырылады

ұқсастық белгілерін анықтау

айырмашылық белгілерін анықтау

сөздердің морфологиялық бөліктерінің ұқсастықтары мен айырмашылықтары салыстырылады

Жазу дағдысын нығайта, жетілдіре түсетін, сонымен бірге іс жүзінде сыналған жаттығулардың негізгі түрлері

Оқушылардың емлелік қателерін түзету тәсілдері

сөздегі қатені сызып тастап, оған қажетті әріпті үстіне жазу.

сөздегі артық әріпті немесе буындарды сызып тастау, мысалы: ыстанция, минута, газета.

қате біріктіріп жазылған сөздерді бөлу. Мысалы: еге білсең, уақыт та, жер де, су да жетеді.

қателесіп, бөлек жазылған сөздерді біріктіріп қосу, мысалы: баспа сөз (баспасөз) . еңбек ақы (еңбекақы), шек ара (шекара), ден саулыө (денсаулық) .

Орфографияны оқыту принциптері

1) көрнекілік принципі;

2) саналылық принципі;

3) білімнің берік болу принципі;

4) шамаға лайықтау принципі;

5) жүйелілік принципі;

6) білімнің ғылымға негізделу принципі болып алтыға бөлінеді

Орфография - біртұтас жазу жүйесі болғандықтан ол міндетті түрде тілдердің рухани және материалдық мәдениетінің өркендеуіне белгілі дәрежеде ықпал етеді. Өйткені көптеген мәдениет қайраткерлері жазудың сауатты болуын және оқырманның мәтінді жеңіл түсінуін талап етті. Мәселен, 18 ғасырда-ақ А. П. Сумароков орфографиялық заңдылықтарда осы оқырманға түсінікті болу шартының сақталмағанына қарсылық білдіріп, оны білімсіздіктің ең төменгі дәрежесі деп есептеген.