Өзіндік сана және оның құрылымын зерттеудегі теориясы

Презентация қосу

Кіріспе

Дүниеде ең ғажап, керемет құбылыс – адамның рухани
дүниесі, сана, ақыл, ой. Адамзат игілігіндегі барлық материалдық
және рухани жетістіктер зәулім құрылыстар, түрлі техникалық
табыстар, өнер, дін, әдебиет, философия, ғылым – осылардың бәрі
сол сананың құдіреті. Объективтік дүниеде сананың балмасы жоқ.
Ол тек адамға ғана тән. Сондықтан қашан да сананы болмыстан
жоғары қоятын ұғым туып, оны бастапқы деп санаған. Енді
біреулер бұл пікірді мойындамаған.
Дін иелері сананы материалдан тыс, дербес және мәңгі өмір
сүретін, ешқашан өлмейтін құбылыс деп қарастырады. Ертеде
сананы жанға, ал жаңды ұшып жүретін шыбынға балаған.
Халқымыздың "шыбын – жан” деген сөзі осындай ұғымнан
туындаған.
Сана түсінігі психология саласында негізінен адам болмысы
тұрғысынан, яғни қоғамдық үдірістердің көрінісі, құбылыс
және адамзаттық тарих пен мәдениетті жалғастыруды қамтамас етуші
әдіс ретінде қарастырылады. Сана қоғамдық және жеке «өлшем»
бірлігінен көрінеді. Шын мәнісінде, сана арқылы қоғамдағы байланысты
жеке адам өзінде бекітеді.
Сана — бейнеге сүйене қоғаммен қарым-қатынасқа түсе алатын
адам қабілеттілігі, адамның заттармен байланыс іс-әрекеті, табиғи және
мәдени қатынасы, қашықтағы, жақындағы адамдар өзара қатынасы мен
қызметі, яғни осы образдарды өзінің мінез-құлық бағытында әдіс-тәсілі
ретінде пайдалану. Сана түсінігі бұл психика түсінігі; психика тірі
жанның қоршаған ортаментікелей байланыс тәсілі (сондай-ақ жеке адам)
деп түсіндіріледі, демек олардың өмірлік үрдістерінде әсерлендірушісі
және көрінісі ретіндегі, психикалық қабілеттілік жыйынтық, табиғи және
ғарыштық ырғақтар байланыстарында адамның қоғамдық және мәдени
іс-әрекеттерінде өз-өзіне бағыт-бағдар жасай алуы мен басқара алатын
қабілеттілікпен қамтамасыз етуі.
1 Өзіндік сана
Адамның жануарлардан айырмашылығы — ол
өзін танитын және білетін, өзін түзетіп және
жетілдіріп отыруға қабілетті тіршілік иесі.
Өзіндік сана-сезім — сананың өзіңді білу
мен өзіңе қатынастың бірлігі ретінде көрінетін бір
түрі. Өзіндік сана-сезім сыртқы ортаны және өзіңді
өзің танудың бейнеленуінен біртіндеп қалыптасады.
Басқаларды тану арқылы өзіңді тану. Жас бала
бастапқыда өзін қоршаған ортадан бөліп қарамайды.
Ол ойыншықты қозғап та, аяғының башайларын
қимылдатып та — бірінен-бірін айырмай ойнай береді.
Өзіндік сана және оның
құрылымын зерттеудегі

теориясы

Психологиялық әдебиеттерде өзіне деген
қатынас – өзіндік сана-сезімнің эмоциялық
компоненті деп түсініледі. Ол бір жағынан
өзін танумен байланысты болса, екіншіден,
өзіндік реттеу мен өзін дамытуға
алғышарттар қалыптастырады. Өзіне деген
қатынас өзінің құндылығын сезінумен
анықталады.
Өзіне деген қатынас компонентт

Жабықтық екі тенденцияның
бірінің басымдығын
анықтайды: немесе
комформдылық, әлеуметтік
қолдау мотивациясының
басымдығы. Немесе
сыншылдық, өзін ұғыну өзімен
ашық және шыншыл болу;
Өзіне сенімділік өзін сыйлау,
өзіне сенімді, ерікті, тәуелсіз
тұлға ретіндегі қатынас;
Қорытынды

Сана адамның дүниені танушы және өзін-
өзі танушы субъект ретінде қалыптасуының негізі,
тірегі, тек адамға ғана тән айналадағы бар нәрсені
психикалық бейнелеудің көрінісі. Адамның
бойындағы танымдық үдерістермен тығыз
байланысты. Сана түйсіну, ұғу, зейін, ее және ойлау
қасиеттерін қамти отырып, өзінің үғымдық ауқымын
кеңейте түседі. Сана адамның білім дәрежесін,
шығармашылык қабілетін, ой-өрісін байқататын
көрсеткіш. Сана - адам миының ең жоғары
деңгейдегі қызметі. Тек ған адамзатқа тән сана
мәселесінің адам үшін маңызы зор.
әдебиеттер:
1. Ә. Алдамұратов, М. Мұқанов. Психология
пәнінен лабораториялық-практикалық
сабақтар. Бірінші бөлім, алматы, 1978.
екінші бөлім, Алматы, 1979. 256-263б.
2. Ә. Алдамұратов және т.б. Жалпы
педагогика. А.., 1996. 15-16 б.
3. Ә. Алдамұратов. Қызықты психология.-
А., 1992. 25-97 б.
4. Намазбаева Ж.И. Психология. Алматы,
2005. 12-15 б.

Ұқсас жұмыстар

Өзіндік сананың дамуының шарттары

Тұлға аралық конфликт және оның шешу жолдары

Тұлға

Тұлға теориясы

Жеке тұлғаның дамуы туралы теориялар

Психолингвистиканың қысқаша тарихы

Фрейд бойынша психосексуалды даму деңгейлері

ТҰЛҒА ТҰТАС АДАМ ЖҮЙЕСІНДЕ

Психолингвистика ғылымының қалыптасу тарихы мен даму кезеңдері

Когнитивтік лингвистиканың тарихы

Пәндер