Тұлға ұғымының психологиялық мәні

Презентация қосу

Тұлға ұғымына
сипаттама
Әлеуметтік қатынастар субъекті әрі әлеуметтік мәнді
қасиеттердің иегері ретінде әрбір адам - жеке адам
болып сипатталады. «Жеке адам» түсінігімен қатар
біздің қолдануымызда «адам», «дара адам», «даралық»
терминдері бірге жүр. Бұл түсініктердің әрқайсысы өз
ерекшеліктерімен ажыратылады, бірақ бір – бірімен
тығыз байланысты. Осылардың ішінде ең жалпыланған,
көп қасиеттердің бірігуін – «адам» түсінігі қамтиды. Адам
- өмір дамуының ең жоғарғы деңгейінің көрінісі, қоғамдық
еңбек барысының жемісі әрі табиғатпен әлеуметтік
болмыс тұтастығын аңдататын тіршілік иесі. Алайда,
адам әлеуметтік – тектік мәнге ие болғанымен, ол жалпы
табиғат туындысы ретінде – дара адамдық сипаты
жағынан жанды мақұлық дүниесінен бөлектенбейді.
Қоғамдағы жеке тұлға.
Дара адам – «homo
sapiens» тектілерінің өкілі,
адамдық даму
нышандарының иесі – нақты
адам. Даралық - нақты Сонымен бірге, жеке адам
адамның табиғи және үшін мәнді құбылыс тек оның
әлеуметтік қабылдаған ұстанған бағыттары ғана емес,
қайталанбас ерекшеліктері оның өз қатынас мүмкіндіктерін
мен қасиеттері «жеке адам» іске асыру қабілеті де үлкен
түсінігіне байланысты ең
алдымен адамның қоғамдық маңызға ие. Ал, бұл өз кезегінде
мәнді сапалары еленеді. адамның іс - әрекетік
Адамның әлеуметтік мәні икемділігіне, оның қабілеті,
оның қоғаммен білімі мен ептілігіне, көңіл – күй,
байланысында қалыптасады еріктік және ақыл – ой
да көрініс береді.
сапаларымен байланысып
жатады. Адам өмірге дайын
қабілет, мінез және
қызығуларымен келмейді,
бұлардың бәрі белгілі табиғи
негізде адамның өмір барысында

қалыптасады .
Адамдық даму
Нышандарының
иесі – нақты адам. Даралық -
нақты адамның табиғи және
әлеуметтік қабылдаған
қайталанбас ерекшеліктері мен
қасиеттері «жеке адам»
түсінігіне байланысты ең
алдымен адамның қоғамдық
мәнді сапалары еленеді.
Адамның әлеуметтік мәні оның
қоғаммен байланысында
қалыптасады да көрініс береді.
Әрқандай қоғамға орай
адамның қасиет, сапа
өлшемдері әрқилы келеді.
Қоғам социологиясы нақты
қоғамның психологиялық типін
анықтап отырады. Жеке адам
көп сатылы құрылымға ие.
Осындай жеке адам психологиялық
құрылымының ең жоғарғы да жетекші деңгейі
қажетттік - себеп аймағы – жеке адамның бағыт
- бағдарынан, оның қоғамға, басқа тұлғаларға,
өзіне қатынасынан және қоғамдық әрі еңбектік
міндеттерінен туындайды. Сонымен бірге, жеке
адам үшін мәнді құбылыс тек оның ұстанған
бағыттары ғана емес, оның өз қатынас
мүмкіндіктерін іске асыру қабілеті де үлкен
маңызға ие. Ал, бұл өз кезегінде адамның іс -
әрекетік икемділігіне, оның қабілеті, білімі мен
ептілігіне, көңіл – күй, еріктік және ақыл – ой
сапаларымен байланысып жатады.
Жеке тұлғаның топ ішінен
ерекшеленуі.
Адам өмірге дайын қабілет, мінез және
қызығуларымен келмейді, бұлардың бәрі белгілі
табиғи негізде адамның өмір барысында
қалыптасады. Адам тәнінің негізгі, яғни генотипті
оның анатомиялық – физиологиялық ерекшеліктерін,
жүйке жүйесінің қозғалысын белгілейді. Биологиялық
құрылым иесі – адам өткен әулеттердің білім, салт,
заттай және рухани мәдениеті күйінде топталған өмір
тәжірибесін игерумен ғана жеке адам дәрежесіне
көтеріледі. Жеке адам дамуы - өз мүмкіндіктерін
үздіксіз кеңітіп, қажеттіліктерін арттырып – барумен
байланысты. Осы даму деңгейі нақты адамға тән
болған қарым- қатынастар аймағымен өлшенеді.
Даму дәрежесі мардымсыз тұлғаның адам аралық
қатынастары да өте жай, күнделікті тіршілік күйбеңінен
аспайды. Ал даму деңгейі жоғары болған адам өзінің
рухани мәртебелілігімен, қоғамдық мәнді
құндылықтарымен ерекшеленеді. Әрбір дара адам өзінің
қлғамдағы өмірлік әдептерін ретттеумен күнделікті
тіршілік проблемаларын шешіп береді. Бірдей
қиыншылық, кедергілердің шешімін әр адам өз әдіс,
тәсілдерімен табуы мүмкін. Осыдан, жеке адамды танып,
білу үшін сол адамның алдында тұрған өмірлік
міндеттерін, оларды іске асыру жолдары мен өмір
барысында ұстанған принциптерін жете білу қажет.
Қоғамдық қатынастарға араласып және оларды
басшылыққа ала отырып, адам сол қатынастардың
ықпалында қалып қоймайды. Әрқандай дара тұлға өз
дербестігімен ерекшелігіне ие. Жеке адамның дербестігі
оның ең жоғарға психикалық сапасы – рухани дүниесімен
ұштасады.
Жеке адамның рухани
жетілгендігі – бұл жоғары
дәрежедегі саналық жетілу, ізгі
мұраттарды басшылыққа алу,
сонымен бірге, жаман ниеттер
мен мезеттік шен – Дербестігінен айырылып, өз
шекпеннен, жалған
белсенділік пен өтірік - өсектен бетінше ой жүгіртпеген адам, өзін
өзін аулақ ұстай алуы. Ал тұлғалық дамыту ниетінен ажырап
адамның мұндай қасиет, қалады. Жеке адам сапалары сол
сапаларды бойына дарытуы адамның араласқан қатынастар
көбіне қоғамдық салтқа өрісіне, әртүрлі әлеуметтік өмір
тәуелді. Қоғамның даму аймағында қызмет ете алу қабілетіне
дәрежесі неғұрлым төмен байланысты келеді. Шығармашыл
болса, ел ішінде баршаны тұлға тікелей қоршаған әлеуметтік
бірдей теңестіру принципі өріс шеңберінде қалып қоймай өзін
алады да ондай қоғам
мүшелерінің көбі құлдық ауқымды қоғам аймағы негізінде
бағыну күйінен арыла қалыптастыруға ұмтылыс жасайды.
алмайды. Мұндай адам бойында өзі жасаған
қауымның, тіпті бүкіл қоғамның
болашақ өркениеті көрініп, ол өз
дәуірінің сапалық деңгейінен көш

ілгері жүреді.

Ұқсас жұмыстар

Тұлғаның әлеуметтену процесі

Тұлғаны зерттеу әдістері

Әрекет немесе топтың әлеммен жасайтын өзара әрекеті

Тұлға әлеуметтенуі

Тұлға әлеуметтік қатынастардың объектісі

Қарым - қатынас процесіндегі эмоцияның көрінуі

Саяси әлеуметтану

Болжау іскерлігі

Тұлға психологиясы бөлімі

Педагогикалық қолдаудың жалпы түсінігі мен шеберлігі

Пәндер