Бастауыш мектепте фонетиканы оқыту: қазақ тілінің дыбыстық жүйесі және жіктелуі

Скачать

Бастауыш мектепте фонетиканы оқыту

Адамның сөйлеу органы үш бөліктен тұрады.

1. тыныстау аппараты;

2. көмей (тамақ, желбезек) дауыс шымылдығы деп те аталады;

3. мұрын қуысы мен ауыз қуысы.

Тіл дыбыстарының жіктелуі

Дауысты дыбыстар

Дауыссыз дыбыстар

Айтылу кезінде ауа өкпеден кедергісіз шығып, үннен ғана тұратын дыбыстарды дауысты дыбыстар дейміз.

Айтылу кезінде ауаның еркін шықпай, кедергіге ұшырап шығуынан жасалған дыбыстарды дауыссыз дыбыстар дейміз.

Дауысты дыбыстар

Тілдің қатысына қарай

Жақтың қатысына қарай

Еріннің қатысына қарай

Жуан

Жіңішке

Ашық

Қысаң

Еріндік

Езулік

а, о, ұ, ы

ә, е, ө, ү, і

а, ә, о, ө

ұ, ү, ы, і

о, ө, ұ, ү

а, ә, е, ы, і

Дауыссыз дыбыстар

Қазақ тіліне тән дауыссыз дыбыстар жүйесін мына дыбыстар құрайды: б, г, ғ, д, ж, з, й, к, қ, л, м, н, ң, п, р, с, т, у, ш.

Дауыссыз дыбыстардың жіктелуі

Үн мен салдырдың қатысына қарай:

Айтылу жолына қарай:

Жасалу орнына қарай:

қатаң

ұяң

үнді

шұғыл

ызың

діріл

ерін

тіл

к, қ, п, с, т, ш

б, г, ғ, д, ж, з

й, л, р, у, м, н, ң

б, г, ғ, д, к, қ, м, н, ң, п, т

ж, з, й, л, с, у, ш

р

б, м, п, у

тіл алды: д, ж, з, й, л, н, р, с, т, ш

тіл ортасы: г, к

тіл арты: ғ, қ, ң

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс