Ас қорыту мүшелері. Зат пен энергия алмасу. Тағам гигиенасы

Тексерген

Орындаған

Ас қорыту

мүшелері

Ас қорыту:

Тағамды қабылдау және денеге сіңе алатындай ұсақ бөлшектерге ұсату ас қорыту деп аталады.

Адам өз тіршілігіне қажетті қоректік заттарды тамақтану арқылы алады. Желінген тамақ сол күйінде бойға сіңбейді. Сондықтан ол ас қорыту мүшелерінде қорытылып, ыдырап, соның нәтижесінде пайда болған заттардан организм өзіне тән бейімделген заттарды құрады, құнарлы заттар қанға сіңіріледі.

Ауыздағы астың қорытылуы: Жеген тамақ ауыз қуысынан бастап қорытады, мұнда тамақтың дәмі, температурасы, басқа да қасиеттері анықталады. Сұйық тамақ бірден жұтылады, ал қою тамақ шайналып ұсақталады, сілекеймен араласып ас қоймалжыңына айналады. Тамақты ұсату, шайнау- ауыз қуысының негізгі қызметі. Шайнауға қозғалмалы орналасқан төменгі жақ сүйегі мен қозғалмайтын үстіңгі жақ сүйегінде орналасқан тістер, тіл және ұрт қатысады.

Тістер: тамақты шайнап ұсақтайды

Тіл: шайналған асты қозғалтып, сілекеймен араластырады да, жұтқыншаққа қарай жылжытады.

Сілекей бездері:

Тістер

Эмаль

Дентин

Жұмсақ ұлпа

Жүйкелер мен қан тамырлар

Цемент

Кіші азу тістер

Үлкен азу тістер

Ит тістер

Күрек тістер

Жұтқыншақ және өңеш:

Жұтқыншақ: жұту кезінде арнайы тетіктер ас қоймалжыңының тыныс жолдарына (мұрын қуысы мен кеңірдекке) бармай, өңешке өтуін қамтамасыз етеді.

Өңеш: Ауыз қуысында ұсақталып, сілекеймен араласқан ас қоймалжыңы жұтқыншаққа, одан өңешке өтеді. Өңеш ұзындығы 22-27 см шамасындағы ұзын тетік. Оның ішкі кілегей қабаты, қатпарланып ас қоймалжыңыөткен сәтте кеңейіп, оны өткізуге бейімделген. Мұнда ас қорытылмайды.

Асқазан:

Асқазан тамақтың жиналып, қорытылуына қажетті сыйымды ыдыс қызметін атқарады. Сыртынан қарағанда үлкен алмұртты елестетеді, оның сыйымдылығы 2-3 л-ге дейін жетеді. Асқазанның пішіні мен көлемі жеген тамақтың мөлшеріне байланысты.

Асқазанның шырышты қабығында 35 миллионға жуық бездер орналасқан, олар тәулігіне 2 л-ге дейін асқазан сөлін бөледі. Асқазан сөлі түссіз сұйықтық, оның 0, 25%-ы тұз қышқылынан тұрады. Қышқылдың мұндай концентрациясы асқазанға түсетін ауру тудырушы организмдерді өлтіреді.

Ашы ішек:

Ащы ішектің ұзындығы ересек адамда шамамен 3 м.

Ащы ішекте аспен түскен белоктардың 80%-ы, майлар мен көмірсулардың 100%-ға жуық мөлшері сіңеді. Ішек сөлінде энтерокиназа, аминопептидаза, дипептидаза, белсенділігі аз протеолит, тобына жататын липаза, нуклеаза, фосфатаза, мальтаза, амилаза, лактаза ферменттері бар.

Тоқ ішек:

Тоқ ішек - ас қорыту түтігінің соңғы бөлімі. Оның ұзындығы 1, 5-2 м аралығында ауытқиды. Оның бір бөлігі- соқыр ішектің жіңішке құрт тәрізді өсіндісі- аппендикс болады. Бұл өсінді иммундық жүйенің мүшесі болып табылады. Ұзындығы 6-8 см.

Тоқ ішекте астың қорытылмаған қалдықтары жиналады. Олар мұнда 12-20 сағатқа дейін бола алады. Осы уақыт ішінде бактериялардың әсерінен клетчатканың ыдырауы жүреді, ал су тоқ ішектің қабырғаларында орналасқан қантамырларға сіңеді.

Бауыр

Бауыр- біздің денеміздегі ең үлкен без, оның салмағы 1500 г-ға жетеді. Бауыр тек ас қорыту процестеріне ғана қатыспайды. Онда көптеген улы заттар ұсталып залалсыздандырылады. Бауырда көмірсулардың гликоген - жануар крахмалы түріндегі қоры жиналады.

Ас қорытуды зерттеуде және тексеруде қолданылатын әдістер:

Рентгенография

Эндоскопия

Ультрадыбыстық локация

Радиоэлектрондық әдіс

Зат пен энергия алмасу. Тағам гигиенасы.

Зат алмасу:

Зат алмасу тірі табиғаттың ерекше маңызды және организмнің негізгі қызметі. Зат алмасуы тоқталысымен тірлік жойылады. Оның барысында организмге түрлі қуаты бар қоректік заттар, тұздар мен су кіреді де, бұл заттардың ыдырауынан пайда болған денеге қажетсіз улы заттар денеден шығарылады.