Үшкіл нерв невралгиясы. Клиника, диагностика, емі

Презентация қосу

Үшкіл нерв невралгиясы.
Клиника , диагностика,емі.
Кіріспе
• Үшкіл нерв невралгиясын анықтау
үшін ең алдымен анатомиялық
құрылысын және таралу жолын
анықтау керек.
• Үшкіл нерв – он екі жұп бас-ми
нервінен кейінгі бесінші орында.
Ол аралас,бірақ көп жағдайда
сезімтал.(қозғалмалы
талшықтары өте аз).
Үшкіл нерв тармақтары
• Жоғарғы тармақ — көз
нерві(лат. nervus ophthalmicus)
• Ортаңғы тармақ — жоғарғы жақ
(бет сүйек) нерві (лат. nervus
maxillaris)
• Төменгі тармақ — төменгі жақ
нерві (лат. nervus mandibularis)
Үшкіл нерв функциясы.
• Үшкіл нерв бет және ауыз қуысында
сезімтал нерв болғандықтан, ол жоғарғы
жақ ядросы болады (ауру сезімді және
тактильді) — (лат. nucleus tractus spinalis
n.trigemini) және терең ядролы
(проприоцептивті) сезімталдығы— (лат.
nucleus sensorius principalis
n.trigemini).Үшкіл нервтің қозғалмалы
бөлігі үшкіл нервтің қозғалмалы ядросынан
басталады. (лат. nucleus masticatorius
(motorius) n.trigemini).
Үшкіл нервтің орталыққа бағытталған
сезімтал талшықтары өзімен мықты
тригеминальды (гассерового) дендритті
түйінмен сипатталады,онда үшкіл нервтің
біріншілік сезімтал нейрондар орналасқан.
Ал екіншілік нейрондар денесінен ми
бағанындағы ми ядроларына енгізілген
аксондар тарайды. Оның қандай сезімтал
ақпараттарды (беткей және терең)беретініне
байланысты үшкіл нервтің екі сезімтал
ядросы бар-терең және беткей сезімталдығы.
• n. Ophthalmicus сезімтал ақпараттарды
бас терісі, маңдай, жоғарғы
қабақ,конъюктива, мұрын,фронтальды
қуыстан береді және бас сүйегіне жоғарғы
көз саңылауының орталығынан кіреді.
•n. Maxillaris, бас қаңқасынан дөңгелек тесік арқылы шығып,
қанат таңдай шұңқыры арқылы кіреді. Үш негізгі тармаққа
бөлінеді:көзасты нерві (n. infraorbitalis),қанат таңдай нерві
(n. pterygopalatini),бет сүйек нерві n. zygomaticus). n. Infraorbitalis
көзасты тесігі және ит тіс шұңқыры арқылы беттің алдыңғы
бөлігіне шығып,тармақтарға бөлініп,кіші қазтабан құрады.
•Бұл тармақтар :төменгі жақтың
тармақтары(rr. Palpebralesinferiores), мұрындық тармақтар
(rr. nasales) және төменгі жақ ерні тармақтары.
•Сонымен қатар n. Infraorbitalis жоғарғы жақ тістерін
инервациялайтын жоғарғы артқы, ортаңғы және алдыңғы
ұяшықтық тармақтарды береді.
• Барлық 4 тармақтар,өз кезегінде тармақталып,
сезімтал ақпараттарды төменгі еріннен, төменгі
жақ тістері мен қызылиек,жақ пен иек,сыртқы
құлақ бөлігі және ауыз қуысынан алады.
Сонымен қатар қозғалтқыш талшықтар
n. mandibularis барлық шайнау бұлшық еттерді
инервациялап, шайнау актісін қамтамасыз етіп,
сөйлеу актін құрайды
Үшкіл нерв невриті
• Бет ауруларының жиі
кездесетін түрлерінің бірі
үшкіл нерв невралгиясы өз
атын 1971 жылы алды.Бет
ауруларының ең жиі
кездесетін түрі өз есімін 1671
жылы алған үшкіл нерв
невралгиясы. Өткен
мыңжылдықта ең алғаш рет
осы ауру жайлы өз
хаттарында өз заманының
емшісі Aretaeus сипаттаған
болатын. Ол ауру ағымының
ауырлығын, бетінің
жартысына дейін ұстама
тәрізді екенін көрсеткен
болатын.
• Неврогенді аурулардың мәселесі
невропатологтар және стоматологтр үшін ғана
маңызды емес, өйткені , нейростоматологиялық
аурулар медициналық тәжірибеде сирек
кездеседі. Нейростоматологиялық аурулардың
негізінде нерв жүйесінің әртүрлі әр түрлі
бөліктерінің зақымдалуы жатыр, олардың
симптоматикасы негізінен, ауыз қуысында
және бет аймағында пайда болады.бұл
ауруларды танып білу білікті мамандар
невропаатологтар үшін қиын болса,
стоматологтар үшін де қиын.сондықтан, бұл
аурудың топтарының диагностикасында
қателіктер көп.
Үшкіл нерв невралгиясынң таралуы
айтарлықтай көп. Ол 100 000 халық ішіндегі
аурулардың 30 – 50 құрайды. Ал ДДҰ бойынша
үшкіл нерв невралгиясымен ауыратын
адамдар саны 10 000 ішінде 2 – 4 адам
ауырады деп берілген. ДДҰ бойынша бүкіл
әлем бойынша үшкіл нерв невралгиясымен 1
млн. ға жуық адам зардап шегеді.
• Бұл сырқат көбінесе 50-70 жастағы әйел
адамдардың оң жақ бетінің жартысында
кездеседі. Аурудың дамуына әр түрлі
қан-тамырлы, эндокинді,аллергиялық
бұзылыстар, сонымен қатар психогенді
факторлар сәйкес келеді. Бірақ көп
жағдайда аурудың себебін анықтау
мүмкін болмайды.
• Үшкіл нерв невралгиясын екі топқа
бөледі
• Шынайы невралгия жеке ауру түрінде
таралады, оның себептері қысым
және қан айналымының бұзылуы.
Екіншілік невралгия негізгі аурудың
нәтижесі болады. Мысалы,ісіктер,
инфекция және т.б. оның ішінде бір
тармақтың невралгиясы,бірақ екі,үш
тармағы бір уақытта,бір жақ және екі
жақ бетте қабынуы мүмкін.
• Нейростоматологиялық аурулар мен
синдромдардың патогенетикалық-топикалық
принципіндегі классификация (В.Ю. Курляндский,
В.Е. Гречко, В.А. Карлов, 1974):
• 1 – бет аурулары невралгия мен неврит кезіндегі
сезімтал нерв;
• 2 – ганглионит кезіндегі бет аурулары;
• 3 – стомалгия;
• 4 – артрогенді және вертеброгенді жағдайдағы бет
аурулары;
• 5 – қан тамырларының кезіндегі бет аурулары;
• 6 – бейнелі бет нерві;
• 7 – невропсихогенді бет аурулары;
• 8 – одонто-, оторино- және офтальмогенді аурулар.
Үшкіл нерв невралгиясының әр түрлі
зақымдалуының клиникалық көрінісі

• Үшкіл нервтің бір тармағы зақымдалған кезде
терең сезімталдық сияқты беткей
сезімталдықтың бұзылысы пайда
болады(анестезия, гиперестезия және т.б). I
тармақ зақымдалған кезде (n.ophtalmicus)
маңдай терісі және бастың алдыңғы шашты
бөлігі,жоғарғы қабақ, көздің ішкі бұрышы
және мұрын қабырғасы, көз алмасы, мұрын
қуысының жоғарғы шырышты қабат бөлігі,
маңдайлы және торлы қуыс, ми
қыртыстарының бұзылысы болады.корнеальді
және қасүстілік рефлекстердің төмендеуі тән.
• II тармақтың (n.maxillaris)
зақымдалуы кезіндетөменгі қабақ
терісінің және көз бұрышының
сырты, беттің бүйір бөлігінің терісі,
жоғарғы ерін, жоғарғы жақ,
жоғарғы жақ тістері, мұрын
қуысының төменгі шырышты бөлігі,
жоғарғы жақтың гаймор қуысының
сезімталдығы бұзылады.
• III тармақтың (n.mandibularis) зақымдалуы сезімталдықтың
бұзылуы(төменгі ерін аймағы,ұрттың төменгі жағы, төменгі
жақтың, қызыл иек және тістің, ауыз қуысының және тілдің
төменгі бөлігі ) және шайнау бұлшық етінің параличі кезінде
пайда болады. Олардың атрофиясы бұлшық ет контурының
ассиметриясы кезінде анықталуы мүмкін. Осының негізінде
олардың атрофиясы бұлшық ет контурының ассиметриясыме
анықталады. Перефериялық паралич кезінде самай бұлшық
етінің шұңқырының төмен түсуі көрінеді.

Рис. 3. а – маска тәрізді бет
көрінісі,бұлшық еттің мимикалық
параличі
• Шайнау бұлшық етінің (лат. m.masseter) парличі кезінде беттің
ассиметриясы болады.шайнау бұлшық етінің қысымы оның
иннервациясының бұзылысы кезінде әлсіз корінеді.бұны қолын
науқастың самай және шайнау бұлшық етіне қойып,науқастан шайну
қызметін атқаруын сұрау арқылы анықтауға болады.Осыдан бұлшық
ет қысымының ауру және сау бөліктерінің ассиметриясы анықталады.
Зақымдану кезінде зақымдалған аймақтың тістем күшінің
төмендейтінін білуге болады.Егер сыртқы және ішкі қанаттаңдай
бұлшық етінің параличі пайда болса, жеңіл төмендеген төменгі жақ
орталық сызықтан патологиялық ошаққа қарай ығысады.Шайнау
бұлшық еттерінің екі жақтық зақымдалу кезінде төменгі жақтың
салбырауы болуы мүмкін.сонымен қатар төменгі жақтың төмендеуі
болады.
Үшкіл нерв невралгиясы
(тригеминальды невралгия,
Фозергиля ауруы[1])

• Тригеминальды
(гассерова) түйіннің
және үшкіл нервінің
сезімтал түбіршегінің
негізі мидың
сезімталдығы үшкіл
нервтің үш тармағына
да беріледі.
• Егер қандай да бір үш тармақтың бір
тармағында герпес вирусының шығуымен
жүрсе ол гассер түйініне иннервациялану
арқылы жүйеленеді. Себебі гассер
түйінінде иммунды жүйе үшін герпес
вирусы анықталмайды,уақыт өте келе
үшкіл нерв тармағымен таралады.
Зельдер зонасы
• Егер ядроның оральді бөлігі
зақымдалса,ол тек қана беттің
сол оральді жағында сезімтал
зақымдаушы жүйеленеді(мұрын
және ерін аймақтары), егер
патологиялық процесс ядроны
жоғарыдан төмен қарай
зақымдаса, ол онда сезімтал
зақымдаушыны бүткіл беттің
жартысымен мұрыннан құлақ
қалқанына дейін және төменгі
жақты зақымдайды. Беттің
латеральді бөлігіндегі
сезімталдық ядроның каудальді
орналасуы бузады.
Сонымен,ядроның әр Слева (указаны синим) отмечены зоны
қабатындағы жақша тәрізді иннервации ветвей тройничного нерва,
зоналар Зельдер зонасы деп справа — зоны Зельдера
аталады.
• Зельдер зонасындағы беткей
сезімталдық қана болады(температура
және ауру сезімі), сонда қатты ауру
сезімі тереңде сақталады. Бұндай
ядроның спинальді жолында үшкіл
нерв прогрессияланып бульбарлы
параличке,сирингобульбия және
басқада дисциркуляторлы және
дегенеративті процесстерге әкеледі.
Бульбарлы паралич
тіл бұлшық етінің,еріннің,жұмсақ
таңдай,жұтқыншақ,дауыс
қатпарларының және жұтқыншақ алды
перефериялық параличі бас нервінің IX,
Х және XII жұп нерві немесе олардың
ядросының зақымдалуы болады.
• Бульбарлы параличте жұтыну,шайнау
және сөйлеудің бұзылысы тән. Науқас
беті мимикасыз,ауызы ашық,сілекей
үнемі бөлінгеннен ағып,тамақ тұрмай,
үнемі әрең шайнаған тағамы түсіп
қалады. Сөйлегені түсініксіз(дизартрия
), мұрындық (назолалия), фонация
бұзылысы (афония) и және жұтына
алмау (дисфагия), сұйық тағам мүлде
іше алмай мұрынынан шығып жатады.
(тамақ мұрынға кетіп қалады).
Этиология және патогенез

• Патогенезі әлі күнге дейін
анықталмаған.қазіргі уақытта бұл
ауру көбінесе үшкіл нервтің
қысымының нәтижесінен дамиды.
Склерозбен науқастарда жиі
невралгияға алып келетін үшкіл
нервтің сезімтал ядросының
аумағында қақ пайда болады.
Бір науқас сөзінен:

• « Мен көз және қас жақ бөлігінен ызыңдаған ауру сезінемін.
Ол соншалық қатты,одан ешнәрсе істей алмайсың. Ұстамалар
үнемі емес,аптасына бір рет болып тұрады. Бұл 5 жыл бұрын
басталған. Осы уақытқа дейін байқағаным,менде суықтан
,яғни,күз,қыс айларында басталады. Суық емес сияқты
болып,бас киімсіз жүрсем,үйге келгенде ауыра бастайды.
Менің жағдайым бір түрлі қызық,ұстамалардың арасы өте ұзақ
. Жылына бір рет. Симптомдарды зерттей келе түсінгенім бұл
слқындағаннан болады. Инстинктім жақсы дамығандықтан
мен өзімді қалай емдеу керек екенін білемін. Міне,осы ауру
сезімі пайда болғанда мен жылытқым келді сол ауырған
жерді. Бұл ауыру кітаптағыдай 1-2 минут емес оданда көп
уақытқа созылады. Жалпы және жергілікті ыстық
басып,жылынған соң,симптомдар 15 минуттан едәуір азаяды.
Өзіме үлкен шешім қабылдадым – енді ешқашан суық күнде
бас киімсіз жүрмеймін,ашық терезе астында ұйықтамаймын
деп. Бұл ауру сезімі бас немесе аяқ тоңғаннан болады.
Клиническая картина
• Үшкіл нерв невралгиясы қысқа уақытты(бірнеше
секундтан 2 минутқа дейін) интенсивті
ұстамамен,аурумен сипатталады.олар үшкіл
нервтің екінші немесе үшінші тармағының 5%
жағдайда – бірінші тармақ аймағында инервациясы
аумағымен шектелген. Ешқашан басқа бағытқа
берілмейді. Ауру жиі бет бұлшық етінің
зақымдалған аймағында спазм болады.Ұстама
аралық период кезінде ауру болады.
• Ұстамалар сөйлеу кезінде, шайнау,
жуыну, қырыну кезінде пайда
болады.Триггерлі аймақ мұрын
ерін үшбұрышының аумағында
орналасқан.
• Науқастар құлақ
аймағындағы, көз, мұрын,
бас терісі, маңдай, ұрт,
тістегі немесе жақтағы
ауру сезіміне
шағымданады. Ал кейбір
науқастар сол сұқ
саусақтағы ауыру сезіміне
шағымданады.ауырудың
локализациясы
жекеленген
ерекшеліктермен үшкіл
нервте орналасқан.
Тригеминальды невралгия симптомы

• Тригеминальды невралгия деп аталатын беттік
аурулар,ерекше белгілерді көрсетеді.Олар үшкіл
нервтің бір немесе бірнеше тармақтарындағы
шектелген инервация аймағындағы өткір,
кескіш,ауруымен,пароксизмальды шабуылмен
сипатталады,вазомоторлы және секреторлы
бұзылыстармен жүреді.
Градениго синдромы
• 1904 ж.итальяндық оториноларинголог Gradenigo
жазған. (1859—1925). Есту мүкістігі білінеді,есту
нервінің дыбыс өткізгіш және дыбыс қабылдағыш
аппараттардың бұзылуымен анықталады.. Көбінесе,
әкететін,үшкіл нервтің және бет нервінің
функциясының бұзылуымен байланысады.
Мимикалық және шайнау бұлшық етінің
парезі,диплопия және беттегі ауру сезімі бақыланады.
Самай сүйегінің пирамидалы ұшы арқылы
инфекцияның қаңқа қуысына енуі, ортаңғы отиттің
іріңінің себебі болатыны анық. Бұл шектелген
лептоменингиттің дамуына алып келеді. Бұл процесс
кезінде белгіленген қаңқа нерві болады.
• Әкететін нервтің парезімен
байланысатын үшкіл нервтің
тармағы маңдай аймағындағы
ауруымен сипатталады. Ол самай
сүйектің пирамида ұшының
пневматизирленген жасушасының
қабынуымен байланысты.
ішкі ұйқы артериясының
аневризмасы кавернозды синустық
шегі үшкіл нервтің бірінші кейде
екінші тармағының зақымдануына
алып келеді және ауру иннервация
аймағында.
Емі

• Үшкіл нервтің симптоматикалық
невралгиясы кезінде ауырудың
негізгі ликвидациясына мән беру
керек.Үшкіл нерв невралгиясының
анық емес кезінде немесе ауру
табиғатының қабынуына сүйену
керек болса,
бірінші,медикаментозды және
физиотерапия колданады.
• Үшкіл нерв неврагиясын емдеудің
хирургиялық әдісі ,нерв талшықтарын
үзудің мақсаты екі топқа
бөлінеді:қаңқасыртылық және қаңқаішілік.
Қаңқасыртылық әдіске үшкіл нерв
невралгиясын емдеуде кесу
(невротомия)жатады және үшкіл нервтің
перифериялық тармағын және оның
алкоголизациясын айналдыру жатады.
Үшкіл нервтің невротомиясы
(перифериялық тармақты кесу )
• — бұл үшкіл нервтің
невралгиясының ауыруы
болмас үшін жеңіл
орындалатын операция.бірақ
үшкіл нерв невротомиясы
кезінде жедел нерв
регенерациясының
сезімталдығының қалпына
келуімен және ұстамалы ауру
рецидивімен бақыланады.
• Үшкіл нерв невралгиясының
невроэкзерез деп аталатын, 2-4 см
ұзындықтағы перифериялық
тармақ аймағын кесу кезінде
жақсы нәтиже береді.Бірақ бұл
операциядан кейін (невроэкзерез )
6-12 айдан соң нерв
регенерациясы болады және
ауыру кайта қайталанады.
• нейроэкзерез(neuroexeresis; нейро-
+ греч. exairesis изъятие,
извлечение) хирургиялық
операция: нервті айналдыру
жолымен алып тастау.
• Иектік нерв нервэкрезі кезінде (үшкіл
нервтің үшінші тармағы) ауызішілік
жолмен сүйір тістен бірінші үлкен азу тіске
дейін 0,5-0,75 см қызылиек шетінен төмен
яғни, иек тесігінен жоғары тілік жүргізеді.
Көптеген нейрохирургтар үшкіл нерв
невралгиясының префериялық тармағын
кесуге қарсы болады, оның орнына
қарапайым және жиі эффектифті емдік іс
шаралар , нерв талшықтарының
алкоголизациясын ұсынады.
• Алкоголизация — бұл уақытша
нервке арналған спирт
инъекциясы,бірақ ұзақ үзіліске
оның өткізгіштігі немесе тінде
тыртықтық мақсатымен .
Нервтің Алкоголизациясын
қатты ауыру кезінде басты негіз
ретінде қолданады. (мысалы
,үшкіл нерв невралгиясы)
Үшкіл нервтің микроваскулярлы
декомпрессиясы

• Микроваскулярлы
декомпрессия протектоларды
орнатқанда (көбіне тефлон
қойылады, синтетикалық
материалдар қолдануы мүмкін) қан-
тамырлар мен нервтердің бір бірімен
байланысымен аяқталады, сондай-
ақ,патологиялық импульсацияның
байланысы болады.
• Үшкіл нерв невралгиясының ауыр
формасы медикаментозды және
физиотерапиялық емнің
сәтсіздігі,экстракраниальдық
новокаиндық және спирттік
блокада, қаңқа ішілік
операцияның көрсеткіші болады.
• Гассер түйінінің әр түрлі заттармен инъекциясы немесе
үшкіл нерв тармағының интракраниальды бөлімі, болмаса,
үшкіл нерв невралгиясы кезінде бет терісі арқылы
пункционды нысана ретінде инені домалақ тесік арқылы
өткізумен гассер түйінінің коагуляциясы жеткілікті
таралған.
Новакаинды немесе спиртті үшкіл нерв невралгиясы
кезінде гассер түйініне тікелей енгізу жақсы нәтиже
бермейді, ал ару қайта басталса қайталанып инъекция
жасалады.Бірақ ,бұл әдіс инъецирленген спирт қаңқа
қуысына таралғандай, мимен араласқан
зақымдалуларының қауіптілігімен байланысты.
• Гассер түйінінің
коагуляциясы үшін
жалғанған
құрылғы 1928 ж
Кр.О.Эрбомен
талқыланған.Н
ауқастың басына
инені коагуляция
үшін кеңістіктің
координатасын анық
білу үшін қояды.
• Гассер түйінінің электоркоагуляциясына foramen ovale
арқылы инені 1936 жылы Кришнер арнайы
құрастырылған аппараттардың көмегімен қолданған.
Автор бұл әдіс арқылы емдеу кезінде 250 науқастың
үшкіл нерв невралгиясы ауруының рецидиві тек 4 %
жағдайда туатынын айтты.
Шмехель (1951) гассер түйінінің
электрокоагуляциясының нәтижесін Киршнер
бойынша 118 науқаста:үшкіл нерв невралгиясымен
ауыратын науқастардың жартысында ауыру бір реттік
электрокоагуляциядан кейін жоқ болып кететінін, ал
қалғандарында қайталанған және көп реттік қолдану
әдісінен кейін жетістікке жете алатынын хабарлады.
• Гассер түйінін үшкіл нерв
невралгиясы кезінде алып тастау
туралы ой жоғарғы жақ
резекциясы кезінде домалақ тесік
арқылы қаңқа негізіне және гассер
түйініне жеке қыру туралы Розе
(1890), орындалды.Бұл әдіс
радикалды емес таралуын
алмады.
Ине салу әдісі үшкіл нервті емдеудің
қосымша әдісі болып табылады
• Қышудың және ауырудың төмендеуі бет
терісінде және тісте үшкіл нерв
невралгиясында физиотерапияны
қолданған кезде жылдамдайды.
•

Ұқсас жұмыстар

Тіл-жұтқыншақ нерві невралгиясы Жоғарғы көмей нерв нейропатиясы Тіласты нерві нейропатиясы

Үшкіл нерв

Нерв жүйесінің патологиясы

Үшкіл және бет нервтері

Көз жүйкесі

Гипотиреоздың синдромдары

ProPowerPoint.Ru

Қызыл ядро

Мұрынның және мұрын маңы қуыстарының, жұмсақ және қатты таңдайдың туа пайда болған ақаулары

Беттің шиқаны мен көршиқаны

Пәндер