Липидтер туралы жалпы түсінік

Жоспар

Липидтердің биологиялық рөлі

Липидтердің бөлінуі

Пайдаланылған әдебиеттер

Липидтер туралы жалпы түсінік

Липидтердің асқын тотықта тотығуы

Липидтерді 1811 жылы францз ғалымы Шевраль анықтады, ал екінші француз ғалымы М. Бертло 1854 жылы майды синтездік жолмен алды.

Шевраль

М. Бертло

Липидтер

Сабындалмайтын

Қарапайым липидтерге триглицеридтер жатады.

Күрделі липидтерге фосфолипидтер, балауыз, сфингалипидтер және стероидтар мен стеролдар жатады.

Липидтер негізінен организмде үлкен роль атқарады. Олардың бір бөлігі клетка структурасын түзуге қатысады. Липидтер қоректік және энергетикалық қор заттарының рөлін атқарады. Липидтер көп немесе аз мөлшерде өсімдіктердің барлық клеткаларында түзіледі. Жануарлар организімінде липидтер көмірсулардан түзіледі. Ол алғаш рет малды бордақылау кезінде байқалады. Кейінірек бұл құбылыс микробтар мен жоғары сатыдағы өсімдіктерден де анықталды.

Ағзада липидтердің маңызы жоғары, себебі олар бастапқы энергияның қоры болып саналады. Майлар ішкі құрылысымызды маханикалық әсерден сақтайды.

Липидтер қан сары суында аз мөлшерде кездеседі. Липидтер жасушаларда бос түрінде болмайды, белокпен қосылып липопротеидтерге айналады.

Сабындалмайтын липидтер. Терпендер.

Гидролизге ұшырамайтын липидтерді сабындалмайтын липидтер дейді. Оларға стероидтар және терпендер жатады. Терпендер өсімдіктердің құрамында кездеседі, ал стероидтар жануарларда кездеседі. Терпендер стероидтарда бірдей бес көміртектік изопренді фрагменттерден тұрады, сондықтан оларды изопреноидтар деп атайды.

Осы қосылыстарға бірінші табиғи каучук жатады.

Н2С = С - СН = CH2  (- H2C - CH = CH - CH2 - ) n

І І

СН3 СН3

изопрен табиғи каучук

Сфинголипидтер - мембраналық липидтердің маңызды классы болып саналады. Оларға сфинголипидтер және гликолипидтер жатады. Оларды екі бөлікке бөледі: басы - полярлы, құйрығы - полярлы емес, бірақ құрамында глицерин кездеспейді.

Сфинголипидтердің көп тараған туындыларына сфинголиемендер жатады. Олар өсімдіктердің және жануарлардың жасушаларының мембранасында кездеседі. Сонымен бірге нерв ұлпаларында және бауырмен бүйректе кездеседі.

Липидтер су ерітіндісімен әрекеттесуі

Әдетте мұндай реакция сұйық майдан қатты май алу мақсатымен іске асырылады. Маврагин өндірісінде саламас алу үшін қолданылады. Мұндағы катализатор - никель немесе платина.