Гендік инженерия негіздері

«Гендік инженерия негіздері»

Кіріспе

Негізгі бөлім:

Ген инженериясының мақсаттары

Ген инженериясы шешетін мәселелер

Генді алу жолдары.

Трансгеноз

Генетикалық талдау әдістері

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Ген инженериясы - молекулярлық биологияның жаңа саласы. Ол лабороториялық әдіс арқылы генетикалық жүйелер мен тұқымы өзгерген организмдерді алу жолын қарастырады. Ген инженериясының пайда болуы генетиканың, биохимияның, микробиологияның және молекулярлық биологияның жетістіктерімен байланысты. Ген инженериясы организмнің бағалы қасиетін сақтап қана коймай, оған жаңа әрі саналы қасиет береді. “Инженерия” кұрастыру дегенді білдіреді.

Кіріспе

Ген инженериясының дүниеге келген уақыты 1972 жыл деп саналады. Сол жылы АҚШ-та П. Бергтің тобы алғаш рет пробиркада үш түрлі ( маймылдың SV 40 онкогендік вирусының толық геномы, ۟ג бактериофагының геномының бөлшегі және Е coli (ішек таяқшасы) лактозалық оперонның гені) микроорганизмнің ДНҚ-ның фрагменттерінен жаңа гибридтік ДНК құрастырды. Клеткада жұмыс істей алатын гибридтік ДНК - ны 1973 жылы алғаш рет С. Коэн, Д. Хелински мен Г Бойер құрастырды.

Гендік инженерия - рекомбинантты ДНК-ларды жасап, оларды басқа тірі клеткаларға енгізуді айтады.

Генді химиялық немесе ферментті қолдану жолымен синтездеу.

Әр түрлі организмнен алынған ДНҚ фрагметтерін бір - бірімен жалғастыру.

Бөтен генді жаңа клеткаға векторлық ДНҚ арқылы жеткізу және олардың қызметін қадағалау.

Клеткаға бөтен генді енгізу.

Бөтен генға ие болған клеткаларды таңдап бөліп алу жолдарын ашу.

Рекомбинантты ДНҚ түрінде атқаратын қызметі белсенді генетикалық құрылымдарды жасап, оларды басқа клеткаларға тасымалдау.

Рекомбинантты ДНҚ - ларды клеткаға енгізу әдісін жете зерттеу.

Енгізілген клеткада гендердің қалыпты экспрессиялануына жағдай туғызу.

Ген инженериясының алғашқы даму кезеніңде қолданылды. Белгілі организмнің ДНК-сын түгелімен әр түрлі рестриктазалармен үзіп, әр түрлі фрагменттер алынды. Оның клеткаға кіре алу үшін оны плазмидалармен жалғайды. Бір плазмадида құрамында бір немесе бірнеше ДНК фрагменті болады. Одан соң плазмадидалар бактерияға енгізілді. Нәтижесінде бактерия клеткасының әр қайсысында басқа организм генінің бір түрі болды. Осындай әр түрлі бөтен гендері бар бактерия клеткаларының жиынтығын “гендер банкі” немесе “гендер кітапханасы” деп атайды. .

Бұл әдісті алгғаш рет 1969 жылы Г. Корана енгізген. Бірақ ол алған ген клеткада ешбір қызмет атқара алмады. Оған тек нуклеин қышқылдарындағы нуклеотидтердің орналасу тәртібін анықтағаннан кейін ғана мүмкіндік туды. Бұл әдістерді тапқан Д. Джильберт пен Ф. Сэнгер. Олар адамның өсу генін бактериядағы басқа геннің промотырына жалғастырып, плазмида арқылы бактерия клеткасына енгізді. Нәтижесінде бактерияның бір клеткасы 3 млн- ға дейін адам самототропин молекуласын жасай алатын болды. Адам инсулинінде осы жолмен бактерияға енгізілген болатын.

Белоктық және

клеткалық

инженерия

Инженерлік

энзимология

Биосенсорика

Моно және поликлондық

антиденелер негізіндегі

иммунодиагностика

Жәндіктер мен өсімдіктердің генетикалық инженериясы

Генетикалық инженерия

Гендік терапия

Тұқым

қуалаушылық

аурулармен

күресу

үшін

Гендік терапия дегеніміз - ағзаның сомалық жасушаларында және гаметаларында не зиготаның дамуының бастапқы сатыларында пайда болған генетикалық бұзылыстарды жөндеу болып табылады.

Қазіргі кезде гендерді енгізу үшін тек сүйек кемігінің жасушаларын немесе фибробласттарды пайдалануға болады. Оларды ағзадан бөліп алып, өсіріп, оларға қажетті гендерді енгізіп пациенттерде көшіруге болады.

Гендік терапияны кең қолдану үшін оның адам ағзасына қауіпсіз екендігіне көз жеткізіп барып жүргізу қажет. Себебі адам онкогендері ретровирустарға өте ұқсас, ал оларды жасушаға енгізгенде адам онкогені модификацияланып рак онкогендеріне айналуы әбден мүмкін.