Гендік инженерия негіздері

Презентация қосу

«Гендік инженерия негіздері»
Кіріспе
Негізгі бөлім:
Ген инженериясының мақсаттары
Ген инженериясы шешетін мәселелер
Генді алу жолдары.
Трансгеноз
Генетикалық талдау әдістері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе

Ген инженериясы - молекулярлық
биологияның жаңа саласы. Ол
лабороториялық әдіс арқылы генетикалық
жүйелер мен тұқымы өзгерген организмдерді
алу жолын қарастырады. Ген
инженериясының пайда болуы генетиканың,
биохимияның, микробиологияның және
молекулярлық биологияның жетістіктерімен
байланысты. Ген инженериясы организмнің
бағалы қасиетін сақтап қана коймай, оған
жаңа әрі саналы қасиет береді. “Инженерия”
кұрастыру дегенді білдіреді.
Ген инженериясының дүниеге келген уақыты 1972 жыл
деп саналады. Сол жылы АҚШ-та П.Бергтің тобы
алғаш рет пробиркада үш түрлі ( маймылдың SV 40
онкогендік вирусының толық геномы, ‫۟ג‬
бактериофагының геномының бөлшегі және Е coli (ішек
таяқшасы) лактозалық оперонның гені)
микроорганизмнің ДНҚ–ның фрагменттерінен жаңа
гибридтік ДНК құрастырды. Клеткада жұмыс істей
алатын гибридтік ДНК – ны 1973 жылы алғаш рет
С.Коэн, Д.Хелински мен Г Бойер құрастырды.
Гендік
инженерия -
рекомбинантты
ДНК-ларды
жасап, оларды
басқа тірі
клеткаларға
енгізуді айтады.
1. Генді химиялық немесе ферментті қолдану жолымен
синтездеу.
2. Әр түрлі организмнен алынған ДНҚ фрагметтерін бір -
бірімен жалғастыру.
3. Бөтен генді жаңа клеткаға векторлық ДНҚ арқылы
жеткізу және олардың қызметін қадағалау.
4. Клеткаға бөтен генді енгізу.
5. Бөтен генға ие болған клеткаларды
таңдап бөліп алу жолдарын ашу.
1. Рекомбинантты ДНҚ түрінде атқаратын қызметі белсенді
генетикалық құрылымдарды жасап, оларды басқа
клеткаларға тасымалдау.

2. Рекомбинантты ДНҚ - ларды клеткаға енгізу әдісін жете
зерттеу.

3. Енгізілген клеткада гендердің қалыпты
экспрессиялануына жағдай туғызу.
Генді
алу
жолдары

Клеткадағы
ДНК-дан Химиялық
Жасанды
тікелей кесіп жолмен
әдіспен алу
алу синтездеу
Ген инженериясының алғашқы даму кезеніңде
қолданылды. Белгілі организмнің ДНК-сын түгелімен әр
түрлі рестриктазалармен үзіп, әр түрлі фрагменттер
алынды. Оның клеткаға кіре алу үшін оны
плазмидалармен жалғайды. Бір плазмадида құрамында
бір немесе бірнеше ДНК фрагменті болады. Одан соң
плазмадидалар бактерияға енгізілді. Нәтижесінде
бактерия клеткасының әр қайсысында басқа организм
генінің бір түрі болды. Осындай әр түрлі бөтен гендері бар
бактерия клеткаларының жиынтығын “гендер банкі”
немесе “гендер кітапханасы” деп атайды..
Генетикалық
инженерия
ғылымының
әдістері

1)Қажетті гендерде 3)Ол генді басқа
2)Оларды қолдан
ДНҚ молекуласынан жасушаға-иесіне
көбейту
бөліп алу енгізіп жұмыс істеу
Бұл әдісті алгғаш рет 1969 жылы Г.Корана енгізген.
Бірақ ол алған ген клеткада ешбір қызмет атқара
алмады. Оған тек нуклеин қышқылдарындағы
нуклеотидтердің орналасу тәртібін анықтағаннан
кейін ғана мүмкіндік туды. Бұл әдістерді тапқан
Д.Джильберт пен Ф.Сэнгер. Олар адамның өсу генін
бактериядағы басқа геннің промотырына
жалғастырып, плазмида арқылы бактерия
клеткасына енгізді. Нәтижесінде бактерияның бір
клеткасы 3 млн- ға дейін адам самототропин
молекуласын жасай алатын болды. Адам инсулинінде
осы жолмен бактерияға енгізілген болатын.
Белоктық және Инженерлік
клеткалық энзимология
инженерия

Биосенсорика
Моно және поликлондық
антиденелер негізіндегі
иммунодиагностика
Жәндіктер мен өсімдіктердің генетикалық инженериясы
Генетикалық инженерия

Тұқым
қуалаушылық
аурулармен
күресу
үшін

Гендік терапия
Гендік терапия дегеніміз – ағзаның сомалық
жасушаларында және гаметаларында не зиготаның дамуының
бастапқы сатыларында пайда болған генетикалық
бұзылыстарды жөндеу болып табылады.
Қазіргі кезде гендерді енгізу үшін тек сүйек кемігінің
жасушаларын немесе фибробласттарды пайдалануға болады.
Оларды ағзадан бөліп алып, өсіріп, оларға қажетті гендерді
енгізіп пациенттерде көшіруге болады.
Гендік терапияны кең қолдану үшін оның адам ағзасына
қауіпсіз екендігіне көз жеткізіп барып жүргізу қажет. Себебі
адам онкогендері ретровирустарға өте ұқсас, ал оларды
жасушаға енгізгенде адам онкогені модификацияланып рак
онкогендеріне айналуы әбден мүмкін.
Рак ісіктерін емдегенде қолданылуына мысал
Ген инженериясының дамуына байланысты пайда
болған генотерапия да осы мақсатқа бағытталған.

кезеңдері

Диагнозды дәлдеу Бала туу туралы
Ұрпақта қатердің шешім қабылдау
қайталануын бағалау
Цитогенетикалық Биохимиялық Иммунологиялық

Қазіргі кезде тұқым қуалайтын аурулардың тізімі жыл сайын
тез өсуде, осыған орай генетикалық аурудың клиникалық
белгілері туралы мәліметтер жиналуда.
Басқа геномға белгілі бір геномнан алынған немесе жасанды
түрде құрылған гендерді экспериментальды тасымалдау –
трансгеноз деп аталады. Геномы бөлек гендер енгізілген
ағзалар трансгенді деп аталады. Трансгенді жануарларды алу
қазіргі кезде жақсы дамыған. Кез келген генге реттеуші элемент
тауып, оның қалауы бойынша, қай органда жұмыс істей
алатынын жоспарлауға болады. Осылайша тышқанның
ұрықтанған аналық клеткасында адамның самотропин генін
енгізу арқылы алып тышқандар алынды.
Болашақта
Қазіргі кезде ген инженериясының алдында тұрған
маңызды мәселе:атмосферадағы азотты жинақтауға
жауапты генді топырақтағы басқа бактериялардың
генотипіне енгізу.Мұндай жағдайда егістікке азотты
тыңайтқыштарды берудің қажеті болмай,қыруар
қаржы үнемделген болар еді.
Гендік инженерия әдісімен болашақта қатерлі ісік
рак ауруын жоюдың жолдары табылады деген үміт
бар
Ген инженериясының әдістерінің ашылуы
биотехнологияға деген ерекше өнндіріс түрінің дүниеге
келуіне ықпал жасап отыр. Ген инженериясы
молекулярлық биологияның әдістерінің негізінде дүниеге
келген технологиялар сан қилы салаларда
пайдаланылады, мысалы, адамның және жануарлардың
тұқым қуалайтын ауруларын диагностикалау,
криминалистика және этнография, шаруашылыққа
пайдалы және биологиялық белсенді заттар, трансгенді
өсімдіктер мен жануарлар шығару, бүтін организмді,
органдарды немесе жеке клеткаларды клондау. Болашақта
ген инженериясы көптеген тұқым қуалайтын ауруларды
болдырмауға мүмкіндік беруі мүмкін.
1. Медицинская энциклопедия 1989 ж.
2. С.Ж. Стамбеков “Жалпы генетика”.
3. www. Wikipedia.ru
4. www. Google.ru
5. www.yandeex.ru

Ұқсас жұмыстар

Гендік инженерияның мәні жеке гендерді бір организмнен алып басқа организмге көшіріп орналастыру

Гендік инженерия технологиялары

Трансгенді ағзалар

Молекулалық биотехнология

Генетикалық инженерияның негіздер

Зерттеудің молекулалық - генетикалық әдістері

Гендік инженерия

Вирустарды лабораториялық жағдайда өсіру ерекшеліктері, торша өсінділерін алу және олардың классификациясы

ӨСІМДІКТЕРДІҢ ГЕНДІК ИНЖЕНЕРИЯСЫ

Гендік инжинерия

Пәндер