Өсімдік клеткаларын өсіру

Өсімдік клеткаларын

өсіру

Жоспары:

1. Өсімдік клеткаларын өсіру

2. Қоректік орталар

3. Клетканы сұйық ортада өсіру

4. Клеткаларды өсіруге қажетті жағдай

5. Каллусты алу

Өсімдік клеткаларьш өсіру ұғымына барлык in vitro жаздайында өсірілетін объектілерді, атап айтканда, клеткалар протопластарды, үлпаларды, жеке мүшелерді, үрықтарды және бүтін регенерант өсімдіктерді камтиды.

Клеткаларды өсіру деген үғымға өсімдіктен бөлініп алынған клеткаларды, үлпаларды, мүшелерді коректік ортада залалсыздан- дырылған жағдайда өсіру енеді. Өсімдік клеткаларын in vitro жағдайында нәтижелі өсіру жүмыстарын XX ғасырдын 30-шы жылдары Ф. Уайт пен Р. Готре бастап еді. Өсімдіктін тірі клеткасы лайыкгы коректік ортада өзіне тән тотипотенттік касиетін көрсетеді, яғни бүтін регенерант өсімдігін түзеді. In vitro жағдайында пайда болған өркені мен тамыры жетілген өсімдікті регенерант деп атайды. Тотипотентгік деген - клетканын өзіне тән генетикалык потенциалын толык жүзеге асыру касиеті. Тотипотенттік касиет туралы гипотеза белгілі ғалым Г. Габерландтын есімімен байланысты.

Клеткаларды өсіру үшін эксплантты, коректік ортаны, ыдыстарды, күрал-саймацдарды алдын ала залалсыздандыру кажет. Өсімдіктен эксплантты бөліп алуды және оны коректік ортаға отырғызуды ламинар боксінде өткізеді. Бүл бокстін ішіне фильтрдсн өткізіліп, микроорганизмдерден тазартылған ауа беріліп түрады. Әр түрлі тәсілмен залалсыздандырылған және дистилденген суда бірнеше мәрте жуылған объектілерден керекті уппалар бөлініп алынады. Оларды стерильденген катты немесе сүйык ортаға отырғызады. Стерильдеу үшін автоклавты колданады. Оларды ойдағыдай өсіру үшін ен алдымен колайлы коректік орта керек. . Соған байланысты, әр ғалым өзі зерттейтін объектісіне колайлы коректік ортаны мүкият талдап дайындауға тырысады. Сондыктан, әр турлі максатка бейімделген коректік орта рецептерінін саны жылдан жылға көбеюде.

Өсімдік клеткаларын in vitro жағдайында өсіру әдістері

Қоректік орта

Әмбебап

Арнаулы

Дифференциялды-диагностикалық

Элективті немесе таңдамалы

Қоректік ортаның

құрамы

Тұздар

Көмірсулар

Фитогормон

Аминқышқылдар

Витаминдер

Клеткаларды өсіруге кажетті жағдайлар

Температура

Ылғалдылық

Жарық

Қоректік орталар. Құрамы

Табиғи-сүт, сарысу, жұмыртқа, ет, картоп, бұршақ, сәбіз, өсімдіктер және олардың қайнатпасы

Жасанды-қоректік орталар арнайы рецептер бойынша дайындалады. Олар жануар текті және өсімдік текті деп 2-ге бөлінеді.

Синтетикалық орта-белгілі бір химиялық қоспалардан тұратын орта.

Пайдалану мақсатына қарай:

Әмбебап қоректік орта. Бұл ортада хемогетерофты, арнайы органикалық заттарды қажет етпейтін микроорганизмдердің көптеген түрлері өседі. Бұл ортаға бактериялар жақсы өсетін ет-пептонды сорпасы және ашытқы саңырауқұлақтарға лайықты сусло жатады.

Ерекше органикалық қажет ететін және әмбебап ортада өспейтін хемоорганотрофты микроорганизмдерді өсіретін орта. Мысалы, спирохеталарға көмірсутегі мен аминқышқылдардан басқа, ұзын тізбекті майлы қышқылдар қажет. Олар қан сарысуы құрамына кіреді. Сондықтан спирохеталарға арналған қоректік ортаға қан не қан сарысуын қосады. Ал кейбір теңіздерде тіршілік ететін бактериялар, мысалы, Marinomonas туысына жататындар, теңіз суына қажетті болады.

Арнайы орта.

Бұл орта табиғи субстраттардан микроорганизмдердің жеке топтарын бөліп алуға арналған. Оларды микробиологияға С. И. Вернадский енгізді. Элективті деп-микроорганизмдердің белгілі бір тобының немесе түрінің өсуіне қажетті құрамы ерекше қоректік орталарды атайды.

Элективті немесе таңдамалы орта

Бұл орталарды жалпы микробиологияда әр түрлі субстраттардан бөліп алынған бактериялардың физиологиялық-биохимиялық қасиеттерін анықтап, оларды жіктеу үшін пайдаланады. Ал медициналық және ветеринарлық микробиологияда оларды ауруларды қоздыратын бактерияларды анықтау үшін қолданады. Бұл орталар бактериялардың белгілі бір ферменттерінің, мысалы, каталаза, оксидаза, протеаза, фосфотаза, желатиназа, гемолитикалық ферменттердің бар-жоғын анықтау үшін кажет.

Диференциялды-диагностикалық орталар.