Нуклеин қышқылдары

Презентация қосу

Нуклеин
қышқылдары
1.Нуклеин қышқылдары туралы жалпы түсінік
2.Нуклеин қышқылдарының қызметі
3.Нуклеин қышқылдарының жіктелуі
4.Нуклеин қышқылдарының құрылымы
Нуклеин қышқылдары — тірі
организмдегі тұқым қуалайтын
ақпараттарды сақтай отырып, оны келесі
ұрпақтарға жеткізетін күрделі құрылысты
молекула.

1868 жылы швед биохимигі
Ф.Мишер клетка ядросының құрамынан
қышқылдық қасиеті бар затты бөліп алған.
Оны алғаш рет ядродан тапқандықтан
(латынша “нуклеус” — ядро) нуклеин
қышқылы деп атады.
Нуклеотид
Фосфор
қышқыл
қалдығынан

Көміртегі Азотты негізден
Генетикалық ақпаратты
тасымалдайды(сақтайды)

Белок синтезіне қатысады
Организмдер көбейген кезде немесе
клеткалар бөлінген уақытта
генетикалық ақпараатты
тасымалдайды.
Нуклеин қышқылдары

ДНК – РНК
дезоксирибонуклеин
Рибонуклеин қышқылы
қышқылы

Тұқымқуалау Бұл нуклеотидтердің
ақпаратын сақтап, полимері болып
ұрпақтан ұрпаққа табылады. Құрамын
жеткізетін және тірі ортофосфор
организмдердің қышқылының
дамуына қатысатын қалдығы, рибоза
нуклеин және азотты негізден
қышқылының бір. тұрады.
Нуклеин қышқылдарының құрылымы

Азотты негіз Көміртегі– Фосфор қышқыл
(А, Г, Ц, Т) дезоксирибоза қалдығы

Азотты негіз Көміртегі– Фосфор қышқыл
(А, Г, Ц, У) рибоза қалдығы
1853 жылы – ДНК моделі
ұсынылды.
Комплементарлық
немесе сәйкестік –
үйлесімдік –

Кеңістікте молекулалардың немесе
бөлшектердің өзара сутектік байланыс
түзу арқылы бір - бірімен байланысуы.
Қос қабатты спиральдағы азотты
негіздердің қабысуы: бір тізбектегі
аденинге екінші тізбектегі тимин, ал
гуанинге цитозиннің қарсы тұруы.

(А+Т)+(Г+Ц)=100%
(А+Т)+(Г+Ц)=100%
РНК

аРНК
тРНК рРНК
(мРНК)

Белоктық
тізбектің Құрылымдық
Генетикалық
синтезі жүретін (рибосома
ақпаратты ДНК
жерге түзуге
– дан
аминқышқылда қатысады),
рибосомаға
рды белок тізбегінің
қарай
тасымалдау, синтезіне
тасымалдайды
аРНК – дағы қатысады.
кодонды тану.

Цитоплазмада Цитоплазмада Рибосомада
Бірінші реттік құрылым

Бір нуклеотидтің дезоксирибозасы
және екінші нуклеотидтің фосфаты
көмегімен нуклеотидтер өзара
байланысып жалғасады да, ұзын
полинуклеотидтік тізбек құрайды.
ДНҚ молекуласы екі жіпшеден
тұратындықтан молекулалық
массасы нәруыздан жоғары
болады.
Нуклеотид тізбектері
азоттық негіздері арқылы
сутектік байланыспен өзара
байланысып, қос сақиналы ДНҚ
айналмасын түзеді.
Екі нуклеотид аденин мен
гуанин (екі сақиналы) пуриндік
негізге, тимин мне цитозин (бір
сақиналы) пиримидиндік негізге
жатады. Қос оралмалы ДНҚ сақинасы
ДНҚ ҚҰРЫЛЫМЫН АШУҒА
ЕҢБЕК СІҢІРГЕН ҒАЛЫМДАР
1951 жылы американдық биохимик Э.Чаргафф
ДНҚ молекуласының құрамына  төрт нулеотид
кіретіндігін тапты.
Р.Франклин ДНҚ молекуласының

рентгенграммалық суретін бірінші түсірген ғалым.
ДНҚ молекуласының екі жіпшеден тұратынын
және олардың азотты негіздері оралымның ішінде
қалып, өзара сутектік байланыс түзетінін 1953
жылы американдық биохимик Дж.Уотсон мен
ағылшын биофизигі әрі генетигі Ф.Крик
ренгенқұрылымдық әдіспен дәлелдеді.
ДНҚ МОЛЕКУЛАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ
МОДЕЛІН АШҚАН ҒАЛЫМДАР

Ағылшын биофизигі
әрі генетигі.
Молекулалық
биология саласында
зерттеу жұмыстарын
жүргізді.
Дж.Уатсонмен бірге
ДНҚ құрылымының
моделін жасады.
ДНҚ молекуласының
құрылымдық  моделін
жасағаны үшін 1962
жылы халықаралық
Нобель сыйлығына ие
болды.
Френсис Крик
ДНҚ МОЛЕКУЛАСЫНЫҢ
ҚҰРЫЛЫМДЫҚ МОДЕЛІН АШҚАН
ҒАЛЫМДАР
Джеймс Уотсон
Америкалық биохимик.
Молекулалық биология
саласында зерттеу
жұмыстарын
жүргізген. Нәруыз
биосинтезі кезіндегі
РНҚ рөлін зерттеді.
ДНҚ молекуласының
құрылымдық  моделін
жасағаны үшін 1962
жылы халықаралық
Нобель сыйлығына ие
болды.
Құрамында азотты негіз, рибоза немесе
дезокисрибоза және фосфор
қышқылының қалдығы кіретін қосылыс
НУКЛЕОТИД деп аталады.

Нуклеотид

Пуриндік Пиримидиндік

Аденин, Тимин,
гуанин Урацил, цитозин
ДНҚ  ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫ
Аденин        қос сақиналы        Гуанин
ДНҚ  ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫ

Тимин бір сақиналы Цитозин
ҒЫЛЫМИ ТАҢБАЛАНУЫ

Аденин - А
Тимин - Т
Цитозин - Ц
Гуанин - Г
ДНҚ ҚҰРАЙТЫН ТӨРТ
НУКЛЕОТИД
ДНҚ ҚОСАРЛАНҒАН
ОРАЛМАСЫНЫҢ БӨЛІГІ
ДНҚ ЕКІ ЕСЕЛЕНУІ
Жасуша бөліне алдында
ДНҚ екі еселенеді.
А  Т  А  Г  Ц  А болса

Т  А  Т  Ц  Г  Т болады

ДНҚ екі еселенуін 1958
жылы М.Н.Мейсельсон
мен Ф.Сталь дәлелдеді.
ДНҚ ПІШІНДЕРІ

Молекуладағы нуклеотидті құрамына және
иондардың
концентрациясына байланысты ДНҚ қос оралмасы
тірі организмдерде әр түрлі пішінде болады.
(солдан оңға қарай: A, B және Z формалары
ДНҚ  БҰЗЫЛУЫ
ДНҚ жіпшелерінің ортасына
тұрып қалған ДНҚ әр түрлі мутагендердің
мутаген темекі түтінінің негізі
әсерінен бұзылуы мүмкін.
бензопирен,
Ондай мутагендерге
тотықтырушы және
алкилдеуші заттар, жоғары
электр қуатты электрмагнитті
радиация  ультракүлгін және
рентген сәулелері.
Көптеген мутагендер екі
көрші жұптың арасына тұрып
қалады .Олар ары қарай ену
үшін ДНҚ екі жіпшесін
тарқатуға тырысады. Мұндай
жағдайдың алдын алуда
химиотерапия жүргізіледі.
ТЕЛОМЕР

ҚҰРЫЛЫМЫ
Сызықты хромосомалардың
соңында теломерлер деп
аталатын  ДНҚ арнайы
құрылымы болады. Бұл
бөліктердің негізгі қызметі
хромосомалар соңының
тұтастығын сақтау.Сондай
ақ теломерлер ДНҚ соңын
да деградациядан
сақтайды.
Жасыл түспен құрылымның ортасына
хелатирленген металл ионы
көрсетілген.
ДНҚ НӘРУЫЗДАРМЕН
ӘРЕКЕТТЕСУІ

ДНҚ гистондармен әрекеттесуі. Гистондардың негіз
аминқышқылдары
(көк түспен көрсетілді) ДНҚ қышқылды фосфатты
тобымен әрекеттесуде.
ТРАНСКРИПЦИЯ
ФАКТОРЫНЫҢ ДНҚ
ӘРЕКЕТТЕСУІ
ДНҚ ПОЛИМЕРАЗА

Бұзылған ДНҚ лигирлеуші ДНҚ-полимераза (бірнеше бірдей
нәруыз молекулаларынан тұратын сақина тәрізді құрылымы ).
ГЕНЕТИКАЛЫҚ РЕКОМБИНАЦИЯ
ДНҚ екі оралмасы әдетте
ДНҚ өзге бөліктерімен
әрекеттеспейді., сондықтан
адам жасушасында әр түрлі
хромосомалар ядрода
кеңістіктік бөінген. Әр
түрлі хромосома
арасындағы арақашықтық
тұрақты ақпарат тасушы
ретінде ДНҚ қабілеттілігі
үшін маңызды.
Рекомбинация үрдісінің
нәтижесінде
ферменттердің әсерінен
ДНҚ екі оралмасы
ажырайды, бөліктерімен
алмасады, одан соң
оралмалардың үзіліссіздігі
қалпына келеді. Сондықтан
гомологты емес
хромосомалардың алмасуы
генетикалық материалдың
тұтастығын бұзады.
ДНҚ НАНОКОМПЛЕКСІ
ФУЛЛЕРЕН
ЖАСАНДЫ ДНҚ СИНТЕЗДЕЛДІ

Жапон химиктері
тарихта тұңғыш рет
зертханалық жағдайда
толықтай жасанды
құраушылардан
тұратын ДНҚ
молекуласын
синтездеді.
Ғалымдардың ДНҚ
жасау техникасы
болашақта гендік
терапияда, сондайақ
компьютерлер мен
сақтау жүйелері үшін
керемет төңкеріс
жасамақ.

Ұқсас жұмыстар

Нуклейн қышқылы

НУКЛЕИН ҚЫШҚЫЛДАРЫНЫҢ ҚҰРАМЫ МЕН ҚҰРЫЛЫСЫ

Ақуыз және нуклейн қышқылдары

Нуклеин қышқылдары. Химиялық құрамы

Ақуыздың қызметі және қасиеті Ақуыз фолдингі Нуклейн қышқылдарының қызметі және қасиеті ДНҚ пішіні және РНҚ түрлері

Нуклеин қышқылдарының құрамы

НУКЛЕОТИДТЕРДІҢ АЛМАСУЫ

Нуклеин қышқылы нуклеотидтер нуклеозидтер гетероциклді негіздер

ДНҚ РНҚ

Нуклеотидтер құрамы

Пәндер