Ферменттер. Коферменттер

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
МИНИСТІРЛІГІ
Семей қаласының Шәкәрім атындағы
мемлекеттік университеті
«Стандарттау және Биотехнология»
кафедрасы

СӨЖ
ФЕРМЕНТТЕР ЖӘНЕ КОФЕРМЕНТТЕР
Тексерген:
Бейсембаева Г.Ш.

Тұрарбек Т.М.
Орындаған:
Мырзагалиева А.Е.
ЖОСПАР:
Кіріспе
Негізгі бөлім
Ферменттер
Коферменттер
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Ферменттер қатысатын процестерді ғылыми тұрғыдан зерттеу
XVII ғасырдың орта кезінен басталады. Осы кезде Гельмонт
қанты бар сұйық заттардың ашуы ерекше қоздырушылар
көмегімен жүретінін анықтаған. Осыдан кейін Лавуазье ашу кезінде
қант түгелдей көмір қышқыл газға және
спиртке айналатынын анықтады.
XIX ғасырдың ортасында кейбір фермент препараттары
(уыттан – амилаза, қарын сөлінен – пепсин, т.б.) бөлініп алынды.
Сөйтіп, катализ және катализаторлар жөніндегі ілімжарыққа шықты
(Берцелиус және басқалар). Бұл
кезде атқарылған зерттеу жұмыстары
ферменттердің химиялық зат екенін, олардың негізгі  биологиямен
байланысты екенін дәлелдеді.
Луи Пастер спирттің ашу процесін зерттеп мынадай
қорытындыға келеді: ашу процесін жүргізетін химиялық заттар емес,
ашытқының, яғни тірі клеткалардың тіршілік әрекеті
болып табылады. Ол ферменттер тірі ашытқыдан ажырамайды,
олармен біртұтас деп саналады. Ашуға қатысты мұндай көзқарас 1897
жылы бухнер ашқан тамаша жаңалыққа дейін ұзақ уақыт сақталып
келді. Ол құрамында тірі клеткалар жоқ ашытқы сөлін сумен бөліп
алады. Осы сөлдің өзі-ақ қантты тез ашытып, спиртке және
көмір қышқыл газға айналдырғанын көреді. Осылайша қантты
ыдыратыпашытатын ашытқының тірі клеткалары емес,
керісінше олар жасап шығарған фермент (химиялық зат) екенін
ФЕРМЕНТТЕР
Барлық тірі организмдер құрамына кіретін
арнайы ақуыздар. Химиялық реакцияларды
жеделдетеді. Ферменттер жасушаларда
синтезделіп, биохимиялық реакцияларға
қатысатын ақуыздық табиғаттағы
биокатализатор болып табылады. Фермент
немесе энзим (лат. fermentum – ашу; грек. en –
ішінде, zim – ашытқы; 19 ғ. Ван Гельмонт
ұсынған) алғашқыда ашыту үдерістеріне
анықталған зат.
Энзимология, ферментология – ферменттерді
зерттейтін ғылым саласы. Ол басқа
ғылымдармен: биология, генетика,
фармакология, химиямен тығыз байланысты.
Ферменттер
классификациясы
ФЕРМЕНТТЕРДІҢ ҚАСИЕТТЕРІ
Фермент өздігінен жаңа реакция жүргізбейді. Ол тек термодинамикалық
мүмкін реакцины ғана жүргізеді. Реакция барысында активтелу энергиясы
төмендейді.
Фермент басталған реакцияның бағытын өз бетінше өзгерте алмайды. Ол
бір ғана реакция өнімі түзілуі бағытында жұмыс істейді. Мысалы, глюкокиназа
глюкозадан тек глюкоза-6-фосфат түзілуін жүргізеді.
Фермент қатысатын реакция қайтымды болса, ол реакцияны екі бағытта
да жүргізе алады. Мысалы, көмірсулардың гликолиттік ыдырауына қатысатын
фосфогексоизомераза, альдолаза, фосфоглицераткиназа,
фосфоглицератлидаза және т.б.
Фермент реакцияға өте аз мөлшерде қатысады. Ферменттің бір
молекуласы 1 минутта 1000-нан млн-ға дейін субстрат молекуласына әсер ете
алады. Бұл көрсеткіш карбангидраза ферментінде 36 млн-ға дейін жетеді.
Фермент реакция өткеннен соң өзінің бастапқы қалпына қайта келеді.
Сондықтан ол субстраттың жаңа молекуласына әсер етуге қашанда дайын
болады.
Ферментативті реакцияның жоғарғы активтілігі оның реакцияны
бейорганикалық катализаторлардан да жоғары жылдамдықта жүргізе
алатындығы. Мысалы, белоктың аминоқышқылдарға дейінгі гидролиттік
ыдырауын бейорганикалық катализатор (күшті қышқыл, сілті қатысуында)
жоғары температурада (Т = 100° С) бірнеше сағатта жүргізсе ферменттер
төменгі температурада (Т = 30—40° С) бірнеше минутта жүргізеді.
Арнайы субстраттық ерекшелігінің өте жоғары дәрежелілігі. Фермент
реакциялық қоспадан реакция өнімін беретін субстратты таңдай алады және
тек сонымен ғана реакцияға түседі.
Ферментативті реакцияны реттеуге болатындығы. Бұл фермент
молекуласында болатын активті орталыққа, субстрат мөлшеріне, фермент
Ферменттер

протеин протеид
(жай белоктар) (күрделі
белоктар)

Фермент-
протеиндердің Күрделі құрылыстағы
ферментті — фермент-
активтілігі сол
протеид, қос компонентті
белоктың немесе холофермент, ал
құрылымына оның белоктық бөлігін
байланысты. белоктық компонент,
немесе феррон (алып
Фермент- жүруші), немесе
протеидтердің апофермент және
активтілігі қосымша топты
простетикалық топ,
белоксыз
немесе агон (активті
табиғаттағы топ — топ), немесе кофермент
кофакторға тығыз (кофактор) деп атайды.
ФЕРМЕНТТЕРДІ БӨЛІП АЛУ ЖӘНЕ ТАЗАРТУ
Ферменттер адамның, жануарлардың, өсімдіктердің
ұлпаларында және микроорганизмдерде
синтезделіп жасалады. Ферентті бөліп алу үшін, ол
көп кездесетін материалды (шикізатты) таңдап алу керек.
Егер фермент алынатын материал жануар ұлпасы болса, онда
ол ұлпаны басқа бөліктерден бөліп ажыратады және
қанын жуып тазартады. Таңдап алынған материалдағы
ферменттер бұзылып кетпеу үшін, оны
төменгі температурада (2-80 С) ұнтақтайды. Осылайша
ұнтақталған біртектес массаны центрифугаға салып өңдейді.
Осы кезде фермент оның сұйық бөлігіне (центрифугатқа)
өтеді де, шөгіндіні тастайды.
Ферменттер белоктік заттар болғандықтан, оларды
алу үшін белокті шығаратын әдісті қолданады.
Белокты шөктіріп тұнбаға түсірудің бірінші кезегінде
центрифугатқа аммоний сульфатын немесе
органикалық еріткіштерді (этил спиртін немесе ацетонды)
қосады. Бұл кезде ферменттермен қоса бүкіл белоктар
дерлік тұнбаға  түсіріледі. Бұдан кейін ферменттерді
ептілікпен бөліп алу үшін ионалмасу хроматография әдісін
қолданады. Әсіресе  әртүрлі шайырлар, олардың ішінде
ерімейтін ДЭАЭ-целлюлоза кең түрде қолданылады.
ӘРТҮРЛІ СУБТОРШАЛЫ ҚҰРЫЛЫМДАРДЫҢ ФЕРМЕНТТІК
ҚҰРАМЫ. ФЕРМЕНТТЕР ТОРШАДА ЖӘНЕ ОНЫҢ ОРГАНЕЛЛАЛАРЫНДА
АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТІ, РЕАКЦИЯСЫНА СӘЙКЕС ТҮРДЕ ЖИНАҚТАЛҒАНЫ
СЕБЕПТІ КОМПАРТМЕНТТЕРГЕ БӨЛІНЕДІ, ОЛ ЖАЛПЫ ТҮРДЕ
КОМПАРТМЕНТАЛИЗАЦИЯ ДЕП АТАЛАДЫ.
ФЕРМЕНТТЕРДІҢ КОМПАРТМЕНТТІГІ КЕЛЕСІ ТҮРДЕ БЕРІЛЕДІ:
• НАД-пирофосфорилаза, ДНК-полимераза, РНК-полимераза,
торшаның ядросының оротидилатпирофосфорилаза, уридинкиназа, 5'-нуклеотидаза, УДФ-
глюкозопирофосфорилаза, гликолиз ферменттері, аминоқышқылдарды
ферменттері: активтеуші ферменттер, аминоқышқылдар трансферазасы,
аденозиндезаминаза, лейцинаминопептидаза, уроканиназа. Барлығы 13
фермент.

ядро қабығының • цитохромоксидаза, глутаматдегидрогеназа, НАД·Н-
цитохром-с-редуктаза, арилсульфатаза А және Б,
ферменттері: АТФ-аза (Mg2+), ацетилэстераза, метилбутириназа.
Барлығы 8 фермент.

• Барлығы 28 фермент. АТФ-аза (Mg2+, Na+, K+, Ca2+),
митохондрия сукцинатдегидрогеназа, цитохромоксидаза, β-
оксибутиратдегидрогеназа, α-глицерофосфатдегидрогеназа, ацил-КоА-β-
ферменттері: дегидрогеназа, НАД·Н-дегидрогеназа, май қышқылын тотықтырушы
ферменттер, май қышқылдарын синтездеуші ферменттер.

• барлығы 35 фермент — катепсиндер, коллагеназалар, β-
лизосома галактозидазалар, β-глюкоуронидазалар, гиалуронидаза,
лизоцим, нейраминидазалар, ДНК-аза және РНК-аза,
ферменттері: қышқылдық фосфатаза, фосфолипазалар, қышқылдық
пирофосфотаза және қышқылдық АТФ-аза.

• каталаза, пероксидаза, уратоксидаза, D-,
пероксисома L- аминоқышқылдарының оксидазалары.
ферменттері:

эндоплазмалық • НАД·Н-цитохром-с-редуктаза, глюкозо-6-
ретикулум фосфатаза, нуклеотидтерінің дифосфатазасы,
сілтілік фосфатаза, 5'-нуклеотидаза. Барлығы
ферменттері: 20 фермент.
• гликолиз ферменттері, аденозиндезаминаза,

гиалоплазма гексозодифосфатаза, лактатдегидрогеназа,
изоцитратдегидрогеназа, глутатионредуктаза,
ферменттері: аспартатаминотрансфераза, аланинаминотрансфераза,
глюкокиназа, глюконфосфорилаза, альдолаза, аконитаза.
Барлығы 18 фермент.
КОФЕРМЕНТТЕР
Коферменттер немесе Коэнзимдер (лат. Ко -
«бірге» жəне фермент) — құрамында белок жоқ
органикалық қосылыстар, олар апорферментепен
тығыз байланысқан. Ферменттің мықты байланысқан
кофакторы - простетикалық топ. Көптеген
ферменттердің активтігі үшін екі фактордың да -
металл иондарының да, простетикалық топтың да
(немесе коферменттердің) болуы қажет.
Коферменттер - толық молекулалы заттар, олар
жоғары температураға төзімді келеді жəне ферменттің
белоктық бөлігінен оңай ажырайды. Мысалы, диализ
кезінде осылай болады. Олар сөзсіз қажетті кофактор
ретінде ферменттердің катализдік жұмысына
қатысады.
Коферменттер

Витаминдық Витаминдік емес
коферменттер: коферменттер:

1.Никотинамиднуклеотидтік (НАД,НАДФ) 1.Нуклеотидтер(УДФ-
глюкоза,көмірсутектердің,
2.Флавиндік(ФАД,ФМН)
спирттердің нуклеотидтық туындылары
3.Тиаминдық(ТМФ,ТДФ,ТТФ)
ж/е т.б)
4.Кобамидтық (метилкобаламин,
2.Моносахаридтердің фосфаттары(глюк
дезоксикобаламин)
оза-1,6-дифосфат,2,3-дифосфоглицерат)
5.Пиродиксиндік(ПАЛФ,ПАМФ)
3.Металлпорфириндер(гемдер,хлорофи
6.Фолаттық(ТГФК) лдер)
7.Хинондық(убихинон,пластохинон) 4.Пептидтер(глутатитон)
Витаминді коферменттер
Коферменттерге активті тобы бар витаминдер -
тиаминпирофосфат (В1 витаминінің туындысы), никотинамидті
коферменттер (РР витамині бар) жатады. В2, В6, В12,
витаминдері жəне басқа да витаминдер кіреді. Сондықтан да
витаминнің жеткіліксіз болуы коферменттердің синтезін
бұзады, соның салдарынан тиісті ферменттердің түзілуі
тежеледі. Осыдан кейін зат алмасу бұзылады жəне адам мен
жануарлар организмі бірқалыпты тіршілік ете алмайды.
Витамінсіз коферменттер
Витаминдік емес коферменттер де бар. мысалы,
металлпорфириндер (цитохромдағы гемдер), нуклеотидтер
(УДФ-глюкоза), пептидтер (глутатион), т.б. осындай
коферменттер. Мұндай коферменттер зат алмасудың аралық
өнімдерінен түзіледі жəне əрқашан да организмде болады.
ПИРИДОКСИНДІК КОФЕРМЕНТТЕР
Бұл коферменттердің негізі В6 витамині,
коферменттің құрамында бір-біріне ұқсас үш
қосылыс: пиридоксин, пиридоксаль және
пиридоксиамин кіреді.    АҚШ, Япония және
Германия ғалымдары Q10-ды зерттей отырып оның
ұрықтық дамуда (сперматозоид) үлкен роль
атқаратынын дәлелдеді. Сонымен қатар семіздіктен
зардап шегетін адамдарға Q10 коферменті
артық майды жинамауына жақсы көмектесетіні де
анықталған.
Қолға арналған Q10 кремі
Құрамында В5 витамині бар бұл крем қол мен
тырнақтарды витаминмен қамтамасыз етеді. Ол
теріге тез сіңіп, шаршаған қолдарды жақсартады.
Q-коферменті-убихинон. Q-коферментінің атауы
quinone – деген сөздің бірінші   әрпінен шыққан.
Убихинондеген сөз барлық жерде ( уби-
барлық жерде) деген мағынаны береді. Шындығында
КОФЕРМЕНТ Q10
ӘРТҮРЛІ ТАМАҚ
КОФЕРМЕНТ Q10 ҚҰРАМЫНДА
ҚОЛДАНЫЛУЫ: КЕЗДЕСЕДІ:
Жүректің Құырылған сиыр
ишемиялық ауруы еті

Атеросклероз Соя майы
Құырылған
Педиатрия майшабақ (сельдь)
Құырылған
Пиелонефрит
жержаңғақ
Вегетативтік
Құырылған балапан
дистония
Кардиология Қырықабат
ҚОРЫТЫНДЫ
Ферменттерді әр түрлі өнеркәсіптерде, мысалы,
тамақ өнеркәсібінде, тоқыма өнеркәсібінде
және басқа өнеркәсіптерде пайдаланады. Себебі,
ферменттер уытсыз, ортаның
жайлы жағдайларында қызмет атқарады,
субстрат ретінде арзан, жеңіл алынатын
шикізаттарды пайдаланады. Ферменттер өзінің
бірегей қасиеттерін клеткадан бөліп алғанда да
сақтайды. Ферменттерді өнеркәсіптерде
па   пайдалану экономикалық және экологиялық
жағынан қолайлы (пайдалы).
Қазіргі күнде 2000-нан астам фермент белгілі, ал
өнеркәсіпте 30 шамасындай ғана ферментті
пайдаланады. Ферменттер өндірісінің көлемі
жыл сайын өсуде.
ПАЙДАЛАНҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР
Әлмагамбетов, Қ. Х. Биотехнология негіздері.-
Астана. 2007. - 204 б.
Ю.Б. Филиппович. Основы биохимии. Москва,
«Агар»,1999.
Биотехнология. Аубакиров Х.Ә., Алматы: ЖШС
РПБК Дәуір, 2011 -368 б.
А. Ленинджер. Основы биохимии: пер.с англ.
Москва, «Мир»,1985.
Егорова, Т.А. Основы биотехнологии: учебное
пособие для высш. пед. учеб. заведений/ Т.А.
Егорова, С.М. Клунова, Е.А. Живухина. – 2-е
изд., стер. –М.: Академия, 2005. – 208 с.
В.А. Смирнов, Ю.Н. Климочкин. Витамины и
коферменты. Самара, 2008.

Ұқсас жұмыстар

Ферменттер мен коферменттер жайлы

Коферменттердің құрылысы мен биологиялық функциясы. Изоферменттер. Мүше-спецификациялық ферменттер

Витаминді коферменттер

Коферменттердің түрлері

Ферменттеге жалпы сипаттама

Коферменттердің құрылысы мен биологиялық функциясы. Изоферменттер. Мүше- спецификациялық ферменттер туралы

Гипофиз гормондары

Ферменттер әсерінің теориясы

Ферменттердің жалпы қасиеттері

ФЕРМЕНТТЕР МЕН КОФЕРМЕНТТЕР

Пәндер