Міндеттеме түсінігі, шарт және оның түрлері

Презентация қосу

Міндеттеме түсінігі,
шарт және оның түрлері

Орындаған : Келесова Д.М
Тексерген : Джумабаева Қ.А.
Міндеттемелердің
түрлері.
Міндеттеме ұғымы.

Шарттың жіктелуі
Жоспар :

Шарт ұғымы

Міндеттеменің
қатысушылары.

Міндеттеменің
туындау негіздері.
1. Шарт ұғымы

Екі жақты мәмілелер шарт болып
табылады. Шарт адамзат тарихында Шарт дегеніміз – екі немесе
адамдардың арасында туындайтын одан да көп адамның азаматты
қатынастарды реттеудің ежелгі құқықтар мен міндеттердің
дәуірлерден келе жатқан, кеңінен белгілеу, өзгерту немесе тоқтат
тараған әдістерінің бірі. туралы келісім.
Шарт еркіндігі – шарт Шартты жасауға
жасаудың басты әрі Шартты жасау
айнымайтын қағидасы. Шарт итермелеуге жол
еркіндігі;
еркіндігінің қағидасы: бермеу еркіндігі;

Тараптар өз қалауы Тараптар заңда көзделген
Жасалатын шарттың бойынша шартқа әр түрлі және көзделмеген
түрін таңдау еркіндігі; жағдайларды енгізе шарттарды да жасаса
алатындығын; алатындығын білдіреді.
Шарттар, негізінен, екі
Шарт екі нысанда: жақты жасалады,
ауызша және бірақ көп жақты
жазбаша болуы шарттар да кездеседі,
мүмкін. мұнда екі жақтан көп
тарптар қатысады

Тараптардың
еріктері белгілі бір
нысанда жүзеге
асырылуы тиіс.
Шарттарды жіктеудің Конценсуалды Реалды
маңызы өте зор.
Шарттың дұрыс
анықталуы
тараптардың
2. Шарттың жіктелуі
мүдделерін қорғауға
септігін
тигізеді.Шарттар
жасалу уақытына
байланысты:
Конценсуалды шарт

Конценсуалды шарт бойынша шарт
жасаушы жақтардың келісімге келуі
бұл шарттың жасалғандығын
білдіреді және сол сәттен бастап
күшіне енеді. (Мысалы, сату және
сатып алу, мүлікті жалға алу, т.Б.)
Реалды шарт
Реалды шарт бойынша шартты
жасасудың негізі—мүлікті немесе затты
беру. Яғни, зат берілген уақыттан бастап
шарт жасалынды есептеледі. (Мысалы,
несие шарты.)

Жеткізіп беру шарты — бұл КОНЦЕНСУАЛДЫ
мәміле, құқықтық міндеттердің пайда болу сөті
тараптардың келісімімен анықталады. Бұл жерде
бір келісімге келу жеткілікті, мәселен, мүдделі
тараптар келіскен мерзімде шарт бұзылса, екінші
тарап одан шарттың дұрыс орындалуын,
шығындардың орнын толтыруды, айыппұлды
үстемелеуді жене т.б. талап етуге қуқылы.

Несие шарты— бұл реалды шарт,
құқықтар мен міндеттер несие
алушының ақша қаражатын алғаннан
бастап пайда болады.
Шарттарды ақылы және ақысыз деп
екіге бөліп қаруға болады.

Ақылы шарттың өзінің атынан көрініп тұрғандай, шарт
бойынша өзінің міндетін атқарған жақ тиісті ақысын алуы
қажет. Белгілі бір қызмет көрсеткен адам сол көрсеткен
қызметінің ақысын алады.

Ал егер бір тарап екінші тарапқа одан ақы алмай немесе
бірдеңе бермей затты ұсынуды міндетіне алған болса, онда
мұндай шарт ақысыз иіарт болып есептеледі. Оған біреуге
бір нәрсені сыйға беруді, т.б. жатқызуға болады.
Шарттарды сонымен қатар, бір жақты міндеттеуші және
өзара келісілген деп жіктеуге болады. Шарттардың басым
көпшілігі өзара келісілген, яғни құқықтар мен міндеттер екі
жақта да бірдей.
Мәселен, сатып алу — сату шарты бойынша сатушы сатылған тауарды беруге міндетті
және оның ақысын талап етуге құқылы, екінші тарап — сатып алушы тауарды талап
етуге құқылы және оны қабылдап ақысын төлеуге міндетті. Көріп отырғанымыздай екі
тарапта да қуқықтар мен міндеттер бар, яғни сатушы мен сатып алушының
арасындағы шарт өзара келісімді. Сыйға беру шарты керісінше, бір жақты міндеттеуші
шарт. Сыйға алушының ешқандай міндеті жоқ, тек қуқықтарға ие және сыйды
қабылдау немесе қабылдамауды өзі шешеді.
Жария шарт
- Коммерциялық ұйыммен жасалған және өз қызметінің сипатына қарай оған
өтінішпен келетін әркімге қатысты тауарларды сату, жұмыстарды атқару
немесе қызмет көрсету жөніндегі оның міндеттемелерін белгілейтін шартты
жария шарт.
Бұл шарт, негізінен, байланыс қызметін көрсету, энергиямен қамтамасыз ету,
медицина, мейманхана, банк қызметін көрсету, көпшілік пайдаланатын
көлікпен тасымалдау, т.б. салаларда қолданылады.
Коммерциялық ұйымдардың шарт жасау немесе жария шартын жасау
барысында бір тарапқа көмек көрсетуден бас тартып, екінші бір тарапқа
жеңілдік беруге құқығы жоқ. Жария шартының талаптары барлық,
тұтынушыларға бірдей қойылады. Яғни, жария шартын жасауға ниет
білдіргендердің барлығы тең болуы тиіс.
«Міндеттеме» ұғымы әртүрлі мағнада пайдаланылады:
3. Міндеттеме ұғымы

құқық қатынасы;

борыш, міндет;

осы міндет көрсетілген құжат (қолхат, квитанция, вексель, чек, облигация, мемлекеттік
қазыналық міндеттеме).

АК-ның 268-бабында міңдеттеме құқықтық қатынастар ретіндеберіледі: «Міндеттемеге сәйкес бір адам (борышкер) басқа адамның (несие
берушінің) пайдасына мүлік беру, жұмыс орындау, ақша төлеу және т.б. сияқты белгілі бір әрекеттер жасауға, не белгілі бір әрекет жасаудан
тартынуға міндетті, ал несие беруші борышкерден өз міндеттерін орындауын талап етуге құқылы. Несие беруші борышкерден
атқарылғанды қабылдауға міндетті».
Міндеттеме дегеніміз - мүліктік салыстырмалы азаматтық құқықтық қатынас,
оған сәйкес бір тарап (борышкер) екінші тараптың (несие берушінің)
пайдасына мүлікті беру, жұмыс орындау, қызмет көрсету жөнінде белгілі бір
әрекет жасауға не белгілі бір әрекеттен бас тартуға міндеттенеді.
Міндеттеме субъектісі болып саналатын тараптар: борышкер және несие
беруші. Міндеттеме, әдетте, көпжақты емес, екіжақты болып келеді. Егер
бірнеше борышкер немесе бірнеше несие беруші болса, ол міндеттемедегі
адамдардың көптігін білдіреді, бірақ бәрібір бұл жерде екі тарап бар.
Міндеттеменің мазмұны оның тараптарының құқықтары мен міндеттерін
құрайды. Құқық берілген тарапқа тиесілі субъективтік құқықты талап ету
құқығы деп,ал міндетті жақта жатқан міндетті – борыш деп атау
қабылданған.
Міндеттеменің түрлері

Міндеттемелерді олардың негіздері бойынша топтастыру
міндеттемелік құқықтың құқықтық институттарын шарттық және
шарттан тыс деп топтастырумен сәйкес келеді.

Құқықтар мен міндеттердің ара қатынастары бойынша
міндеттемелер былайша бөлінеді:

біржақты- міндеттеменің бір тарапында тек құқық болады, ал
екінші жағында – тек міндеттер (заем, зиян келтіру);

өзара немесе екіжақты - міндеттеменің әрбір қатысушысында құқық та,
міндеттеме де бар, яғни олар борышкердің де, несие берушінің де рөлінде
болады (АК-ның 269-бабының 3-тармағы). Мысалы, сатып алу-сату шартында
сатушы тауарды беру міндеттемесі бойынша борышкер және тауарға ақша төлеу
мiндеттемесі бойынша несие беруші; ал, сатып алушы - керісінше.
Балама міндеттемелер - борышкер өзі жасауға тиісті бірнеше
әрекеттердің ішінен біреуін тандауға құқылы. Мысалы, өсиет
қалдырушы мұрагерге бас тартылғанды пәтермен қамтамасыз ету,
немесе оның жалдаған пәтері үшін белгілі бір уақыт бойы ақы төлеп
тұру құқығын береді. Зиян келтірудегі міндеттемеде борышкер
зиянның орнын заттай толтыруға, немесе келген шығынды толық
төлеуге міндетті;

3) Орыңдау
нысанының Белгілі бір
анықтылығытұрғы мазмұндағы
сынан міндеттемелер -
міндеттемелер дағдылы және көп
былайша бөлінеді: таралған;

Факультативтік міндеттемелер - борышкер белгілі бір әрекет
жасауға міндетті, ал ол мүмкін болмаса - басқа әрекет
жасайды. Мысалы, борышкер несие берушіге автомобиль
беруге міндетті, бірақ ол оны қандай да бір себептермен
жасай алмаса, автомобильдің құнын төлеуге немесе сондай
мүлік беруге тиіс.
4) Міндеттеме нысанының сипаттамасына қарай олар бөлінетін (бөліп орындауға
болатындар - заем, дайындап жеткізу) және бөлінбейтін (бөліп орыңдауға
болмайды, мысалы - үй құрылысы, сурет салу, т.б.) деп бөлінеді.

Борышкердің жеке басымен байланысы бойынша жеке сипаттағы міндеттеме
туындайды, оның борышкердің жеке басымен байланысы соншалықты тығыз, оны
басқа адамға тапсыруға тыйым салынған, борышкердің өзі ғана орындайды.
Борышкердің немесе несие берушінің қайтыс болуына (заңды тұлғалардың
тарауына) байланысты бұл міндеттемелер тоқтайды. Мысалы, ғалымның ғылыми
мақала жазу жөніндегі ғылыми журнал алдындағы міндеттемесі. Қатынастардың
жеке-сенімдік сипаты кепілдік шарттарына, сенімгерлікпен басқару, жай
серіктестік шарттарына, толық серіктестіктердегі қатынастарға және т.б. тән.
Міндеттеменің қатысушылары

Міндеттемеге қатысушылар: міндеттеменің
тараптары (борышкер және несие беруші);
үшінші жақ.

Міндеттемедегі тұлғалардың көптігі.АК-ның 286-бабында
былай делінген: «Егер міндеттемеге бірнеше несие беруші
немесе бірнеше борышкер қатысса (адамдар көп болған
міндеттеме), несие берушілердің әрқайсысы міндеттемені
орындауды талап етуге құқылы, ал борышкерлердің
әрқайсысы заңдардан немесе міндеттеме шарттарынан өзгеше
туындамайтындықтан, басқалармен тең үлесте орындауға
міндетті (үлесті міндеттеме)"
Үшінші жақтың міндеттемеде алатын орыны ерекше. Үшінші жақты
міңдеттеме шеңберіне кіргізу олардың міндеттемелердің туындау,
орындалу және тоқтау процесіндегі алатын ерекше рөлімен байланысты.
Үшінші жақтың маңыздылығының арқасында азаматтық құқықта үшінші
жақ қатысатын міндеттемелер көзделген.
Міндеттеме тараптарының біреуіне міндеттемелер немесе өзге де құқық
қатынастары арқылы байланысты жақтар үшінші жақтар деп саналады
(АК-ның 270-бабының 2-тармағы).
Регрестік міндеттеме
бойынша басқа адамның
міндеттемесін
орындаған борышкер
орындалған
міндеттеменің
мөлшерінде сол адамға
кері талап (регресс)
қоюға құқылы.

Регрестік міндеттеме
Үшінші жақтын
үшінші жақтар қатысатын
әрекеттері салдарынан
міндеттемелердің бір түрі
міндеттемені
болып табылады.
орындамаған борышкер
Регрестік құқықты, тағы
сол жақтың шығынды
да, кері талап құқығы, ал
төлеуін талап етуге
регрестік міндеттемені -
құқылы (АК-ның 289-
кері міндеттеме деп
бабының 1-тармағы).
атайды.
6. Міндеттеменің туындау негіздері

271-бапқа сәйкес міндеттеме шарттан, зиян
келтіруден немесе 7-бапта көрсетілген өзге де
негіздерден туындайды. Міндеттеме туындауының
мынадай маңызды негіздерін атауға болады:
1) шарт;
2) әкімшілік акт (заңды әрекеттер);
3) зиян келтіру (деликттер) және басқа заңсыз
әрекеттер;
4) интеллектуалдық мешіктің әртүрлі объектілерін
құру және пайдалану;
5)азаматтар мен эаңды тұлғалардың өзге
әрекеттері;
6) оқиға.
7.Глоссарий
Шарт дегеніміз – екі немесе одан да көп адамның азаматтық құқықтар мен
міндеттердің белгілеу, өзгерту немесе тоқтату туралы келісім.
Шарт еркіндігі – шарт жасаудың басты әрі айнымайтын қағидасы.
Конценсуалды шарт бойынша шарт жасаушы жақтардың келісімге келуі бұл
шарттың жасалғандығын білдіреді және сол сәттен бастап күшіне енеді. (Мысалы,
сату және сатып алу, мүлікті жалға алу, т.б.)
Жария шарт - коммерциялық ұйыммен жасалған және өз қызметінің сипатына
қарай оған өтінішпен келетін әркімге қатысты тауарларды сату, жұмыстарды
атқару немесе қызмет көрсету жөніндегі оның міндеттемелерін белгілейтін шарт.
Міндеттеме дегеніміз - мүліктік салыстырмалы азаматтық құқықтық қатынас, оған
сәйкес бір тарап (борышкер) екінші тараптың (несие берушінің) пайдасына мүлікті
беру, жұмыс орындау, қызмет көрсету жөнінде белгілі бір әрекет жасауға не белгілі
бір әрекеттен бас тартуға міндеттенеді.
Біржақты міндеттеме - міндеттеменің бір тарапында тек құқық болады, ал екінші
жағында – тек міндеттер (заем, зиян келтіру).
Міндеттемені орындау - борышкердің несие беруші өзінен талап етуге құқылы
әрекетті жасауы (немесе әрекеттен тартынуы).
Регрестік міндеттеме - үшінші жақтар қатысатын міндеттемелердің бір түрі
болып табылады, кері міндеттеме деп атайды.
8. Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі :

1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
АЗАМАТТЫҚ КОДЕКСI 2013ж

2. http://adilet.zan.kz/kaz/docs/K1500000375
Назарларыңызға рахмет !!!

Ұқсас жұмыстар

ЗИЯН КЕЛТІРУ САЛДАРЫНАН ТУЫНДАЙТЫН МІНДЕТТЕМЕЛЕР

Тараптар борышқор несие беруші

Азаматтық міндеттеме

Міндетеменің бұзылғаны үшін жауаптылық

Міндеттемені орындауын қамтамасыз ету

Шарт жасасу және оның түрлері туралы

МІНДЕТТЕМЕНІ ОРЫНДАУДЫ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

Міндеттеме орындалатын жер

БОРЫШҚОР МІНДЕТТЕМЕСІ

Салықтық міндеттемелер

Пәндер